DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.8046#0046
Liber Vrimm
Contsnta quid.
Impetumsaci*
entiajpirttut.
quod est to ohov, tale, quod eftsui plenum totum, non alieni, truod similem parilemque naturam
adepturn est ; Nam & solum & solidum a voce Graeca funt oKov, mutata aspiratjone in sibilum.
Hac ratione, carnosae etiam partes, solidae dici possunt & continentes : Sic cor, viscus carnosum,
in suis sinubus,dextro quidem venofum,laeuo autem arteriofum sanguinem,continet; Sic medul-
lariscerebrisubstantia,multissoueisexcauata, &humores, &fpirituscontineredicitur. Nutri-
enda etiam appelio solida omnia,quia quicquid solidum eft,idem & fimilare; fimilaris autem acrio
estnutritio. Contenta, sunthumores, vafisproprijs,tanquam sp^ag-neio/^&conceptaculiscon-
clusi. Galenus interpretatur to. vy^d, t& cv toU ayfeicii i/u<ptpof/9/jot, ^ tty <wctv o-a/uot Jiio-tsap^Spct^
cvio-^opS^n malunt quidam appellare, vt eaquaein nobis continentur, & quae partium fubstanti-
am conseruant, facilius indicent; propterea, vocaui nutrientia, vtalimentarios tantum humores,
nonexcremcntitios significarem. opJ^Tu, vel cvopsjusiTac.,impellentia&incitantia, fgfert Vernr^
lius, ad ahimae facultates, non spiritus; fed errat,mco iudicio; Etfi enim contineantur fpiritus, &
propriahabeant conceptacula,venas,arterias,acneruos,impeliere tamen dicuntur. Loquitur au-
tem Hippocrates de corpore & corporeis, non igitur de facultatibus. Caeterum spiritus nornine,
nonssatusintelligo; suntenim -^ivcTcwyiv/xci^., Auicennasraudulentos vocatfpiritus, quorum
saepe tam vehementes sunt impetus, vt maximos in naturali ceconomia tumultus excitent,& vide-
atur horum procellis ac ssuctibus, vniuerfumcorpus misereiactari. Legite, quae de ssatuum viri-
busscripfitHippocrateshb.deflatibus; sedper Ipiritus primarium &immediatum illud animae
instrumentum intelligo, quod animae & corporis vinculum appellarunt Stoici. Horum fpiritu-
um tanta eft vis3& naturae tenuitas,vt celerrime, quaquauerfum ferantur, in omniaque quantum-
uis crafla.& denfa, repente feinunuent, vtinanirni pathematis, in fomno, & vigiliaexperiri licet.
Horum miniflerio, viuentium omnes motus persiciuntur, & naturales, & vitaies,& animales: in-
fluitper eofdeminsmgulaspartes,vitajnutritio,motus, fenfusqne. Eftdeniqueperennisfpiritu-
um motus,& per fe,& per aliud; per se,id eft,ab innato principio continentcr moucntur in vtram-
quepartem,furfum &deorfum,surfum,quialeues: deorfum,rationepabuii. Mouenturetiamab
alio dum pelluntur,dum trahuntur; Pelluntur vitales,corde contradto; animaIes,comprefso cere- *
bro. Sunt ergo fpiritus .^'op/^JV^: ignei enim ftint & aerei,propterea tenuiftimi,& pernicitate ve-
loces: fic semen,licet craflum, vifcidumque, permeat tamen momento vasa nullis conlpicuis caui-
tatibus peruia,quiaipirituofum. Sunt&aliaepartium disserentiae apudHippocratem, librode ve-
terimedicina, quaeasubftantia,figura, &fitupetuntur. Afuhstantiaaliaedenfae,aliaerarae&fuc-
culentae,aliae fpongiformes, & molles. A figura, alias funt cauae, & ex amplitudine in arctum coa-
<5t,ae, aliae expan{ae,aliae folidae & rotundae, aliae latae & penfiles,aliae cxtentae,aliae longae. A fitu,ante-
riores aliae,aliae pofteriores,aliae profundae,aliae medi3e,fupernse,insernae,dextr3e,finisl:rae.
C A P. XIX.
Tarttum duiifio w Prmripes Tgnobiles.
El e b ris ess,&peruulgatapartium diuisio,in Principes, & Ignobilcs.
Principem partem definio, qir^a^hiteaajnjlnMui t^ius^onfeia^ig-
nem,efl:necefsaria: Aut quae facultatem toti largitur, vcl saltem commu-
nem materiam. Vtraque ratione,tres tatum ftatuendae funt principes par-
tes,cer ebrurn,cor,hcpar. Cerebrum in editiffimo loco fedet pro tribunali,
fingulis fenfuumat/Vd-MTneio^dignitatumonicia diftribuens. Cor,regis
inflar, in mediothoracefitum, partiumomnium vitam acfalutem, vitali
fuocalorefouet,tuetur,conseruat. Hepar,gratiofihumoris fons ,proprij$
sumptibus vniuerfi corporis familiam, tanquam munificcntiffimus prin-
ceps,alit. A cercbro animahs facultas per neruos,tanquam fun iculos,in vniuerfum corpus inflult.
A corde,vitalis per arterias tanquam tubos & aquae du£his,in fingulas partes excurrit. Ab hepate,
fi non facultas,filtem fpiritus, 11 non spiritus, faltem communis materia sanguis,{cilicet per venas,
in totum corpus disfunditur. Ade6 vt,tres tantum abfolute,ad totius indiuidui con.feruationem,
fint necefiariae, cerebrum, cor & hepar,quae tanta confpiratione inter feaptae connexaeque funt,vt
mutuis egcant auxilijs, earumque vna intercidente, reliquae pariter emoriantur. N on tamen par
Cerehu corde^ efl:harum principum partium dignitas; corenim hepate nobilius exiftimatur, corde vero cercbru
pr&ftanuui. efl: praeftantius: tum quia diuiniores eius funt a&iones, rationis quippefedes eft ac domicilium:
tum quia ccrebro omniasamulantur: tum quia formam dat toti corpori: exj^r^bjixnim_& caltia-
T^sieiquomo- riaeinagnitudine,reliquorumOifiumfigurampendcreputat Hippocratcs. AdditGalcnusteftes,
quiap-&J^Mfuntprocreationisorgana:proc.reationeautemfola,conferuaturspecies. Sednos,
h d indiuidui totius conferuationem,nihil omnino conserre exiftimamusmec enim materiam prg-
staut
Terennii Jpiri-
tuum motm.
Motm Jpiritu-
um duplex.
HippocraticA
partiumdisfe-
ventis..
gisidjitpars
frtnceps.
Tres principes
partes.
Contsnta quid.
Impetumsaci*
entiajpirttut.
quod est to ohov, tale, quod eftsui plenum totum, non alieni, truod similem parilemque naturam
adepturn est ; Nam & solum & solidum a voce Graeca funt oKov, mutata aspiratjone in sibilum.
Hac ratione, carnosae etiam partes, solidae dici possunt & continentes : Sic cor, viscus carnosum,
in suis sinubus,dextro quidem venofum,laeuo autem arteriofum sanguinem,continet; Sic medul-
lariscerebrisubstantia,multissoueisexcauata, &humores, &fpirituscontineredicitur. Nutri-
enda etiam appelio solida omnia,quia quicquid solidum eft,idem & fimilare; fimilaris autem acrio
estnutritio. Contenta, sunthumores, vafisproprijs,tanquam sp^ag-neio/^&conceptaculiscon-
clusi. Galenus interpretatur to. vy^d, t& cv toU ayfeicii i/u<ptpof/9/jot, ^ tty <wctv o-a/uot Jiio-tsap^Spct^
cvio-^opS^n malunt quidam appellare, vt eaquaein nobis continentur, & quae partium fubstanti-
am conseruant, facilius indicent; propterea, vocaui nutrientia, vtalimentarios tantum humores,
nonexcremcntitios significarem. opJ^Tu, vel cvopsjusiTac.,impellentia&incitantia, fgfert Vernr^
lius, ad ahimae facultates, non spiritus; fed errat,mco iudicio; Etfi enim contineantur fpiritus, &
propriahabeant conceptacula,venas,arterias,acneruos,impeliere tamen dicuntur. Loquitur au-
tem Hippocrates de corpore & corporeis, non igitur de facultatibus. Caeterum spiritus nornine,
nonssatusintelligo; suntenim -^ivcTcwyiv/xci^., Auicennasraudulentos vocatfpiritus, quorum
saepe tam vehementes sunt impetus, vt maximos in naturali ceconomia tumultus excitent,& vide-
atur horum procellis ac ssuctibus, vniuerfumcorpus misereiactari. Legite, quae de ssatuum viri-
busscripfitHippocrateshb.deflatibus; sedper Ipiritus primarium &immediatum illud animae
instrumentum intelligo, quod animae & corporis vinculum appellarunt Stoici. Horum fpiritu-
um tanta eft vis3& naturae tenuitas,vt celerrime, quaquauerfum ferantur, in omniaque quantum-
uis crafla.& denfa, repente feinunuent, vtinanirni pathematis, in fomno, & vigiliaexperiri licet.
Horum miniflerio, viuentium omnes motus persiciuntur, & naturales, & vitaies,& animales: in-
fluitper eofdeminsmgulaspartes,vitajnutritio,motus, fenfusqne. Eftdeniqueperennisfpiritu-
um motus,& per fe,& per aliud; per se,id eft,ab innato principio continentcr moucntur in vtram-
quepartem,furfum &deorfum,surfum,quialeues: deorfum,rationepabuii. Mouenturetiamab
alio dum pelluntur,dum trahuntur; Pelluntur vitales,corde contradto; animaIes,comprefso cere- *
bro. Sunt ergo fpiritus .^'op/^JV^: ignei enim ftint & aerei,propterea tenuiftimi,& pernicitate ve-
loces: fic semen,licet craflum, vifcidumque, permeat tamen momento vasa nullis conlpicuis caui-
tatibus peruia,quiaipirituofum. Sunt&aliaepartium disserentiae apudHippocratem, librode ve-
terimedicina, quaeasubftantia,figura, &fitupetuntur. Afuhstantiaaliaedenfae,aliaerarae&fuc-
culentae,aliae fpongiformes, & molles. A figura, alias funt cauae, & ex amplitudine in arctum coa-
<5t,ae, aliae expan{ae,aliae folidae & rotundae, aliae latae & penfiles,aliae cxtentae,aliae longae. A fitu,ante-
riores aliae,aliae pofteriores,aliae profundae,aliae medi3e,fupernse,insernae,dextr3e,finisl:rae.
C A P. XIX.
Tarttum duiifio w Prmripes Tgnobiles.
El e b ris ess,&peruulgatapartium diuisio,in Principes, & Ignobilcs.
Principem partem definio, qir^a^hiteaajnjlnMui t^ius^onfeia^ig-
nem,efl:necefsaria: Aut quae facultatem toti largitur, vcl saltem commu-
nem materiam. Vtraque ratione,tres tatum ftatuendae funt principes par-
tes,cer ebrurn,cor,hcpar. Cerebrum in editiffimo loco fedet pro tribunali,
fingulis fenfuumat/Vd-MTneio^dignitatumonicia diftribuens. Cor,regis
inflar, in mediothoracefitum, partiumomnium vitam acfalutem, vitali
fuocalorefouet,tuetur,conseruat. Hepar,gratiofihumoris fons ,proprij$
sumptibus vniuerfi corporis familiam, tanquam munificcntiffimus prin-
ceps,alit. A cercbro animahs facultas per neruos,tanquam fun iculos,in vniuerfum corpus inflult.
A corde,vitalis per arterias tanquam tubos & aquae du£his,in fingulas partes excurrit. Ab hepate,
fi non facultas,filtem fpiritus, 11 non spiritus, faltem communis materia sanguis,{cilicet per venas,
in totum corpus disfunditur. Ade6 vt,tres tantum abfolute,ad totius indiuidui con.feruationem,
fint necefiariae, cerebrum, cor & hepar,quae tanta confpiratione inter feaptae connexaeque funt,vt
mutuis egcant auxilijs, earumque vna intercidente, reliquae pariter emoriantur. N on tamen par
Cerehu corde^ efl:harum principum partium dignitas; corenim hepate nobilius exiftimatur, corde vero cercbru
pr&ftanuui. efl: praeftantius: tum quia diuiniores eius funt a&iones, rationis quippefedes eft ac domicilium:
tum quia ccrebro omniasamulantur: tum quia formam dat toti corpori: exj^r^bjixnim_& caltia-
T^sieiquomo- riaeinagnitudine,reliquorumOifiumfigurampendcreputat Hippocratcs. AdditGalcnusteftes,
quiap-&J^Mfuntprocreationisorgana:proc.reationeautemfola,conferuaturspecies. Sednos,
h d indiuidui totius conferuationem,nihil omnino conserre exiftimamusmec enim materiam prg-
staut
Terennii Jpiri-
tuum motm.
Motm Jpiritu-
um duplex.
HippocraticA
partiumdisfe-
ventis..
gisidjitpars
frtnceps.
Tres principes
partes.