DOI Artikel:
Philios, Demetrius: Anaskaphai para ta Megara
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14591#0016
53
ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ
24
σφάς ές τήν θάλασσαν" χελώνη δέ ΰπενήχετο ταΓς
πετραις τους εσολησεντας αρπαςειν εισι οε αϊ σα-
λάσσιαι πλήν μεγέθους και ποδών, δμοιαι ταΓς χερ-
σαίαις, πόδας δέ έοικότας εχουσι ταΓς φώκαις' τού-
των περιηλθεν ή δίκη Σκίρωνα άφεθέντα ές θά-
λασσαν τήν αύτήν ύπδ Θησέως" έπι δέ τοΟ ορούς
τη άκρα Διός έστιν Αφεσίου καλουμένου ναός"
οασί δέ έπι του συυ,βάντος ποτέ τοις Έλλησιν
αύχμου Ούσαντος Αιακού κατά δή τι λόγιον τω
Πανελληνίω Διί &ν Αιγίνη . . . κομίσαντα δέ άφεϊ-
ναι και δια τούτο Αφέσιον καλείσθαι τον Δία" εν-
ταύθα και Αφροδίτης άγαλμα και Απόλλωνος
έστι και Πανός. Προελθουσι δέ ές το τ.ρόσω μνήμά
έστι Εύρυσθέως, φεύγοντα δέ έκ της Αττικής μετά
τήν προς Ήρακλείδας μάχην ένταΟθα άποθανειν
αυτόν υπό Ιολάου λέγουσιν" έκ ταύτης της οδού
καταοάσιν 'Απόλλωνος ίεοόν έστι Λατώου και α,ετ'
αύτο ΜεγαρεΟσιν όοοι ποός τήν ΚοοινΟίαν, ένθα
"Υλλον τον Ηρακλέους μονομαχήσαι προς τον
Αρκάδα Εχεμον λέγουσιν».
Ούτο:> περιγράφει ό Παυσανίας τά της έκ Μέγα-
ρων εις Κόρινθον άγούσης (1, 44, 6-10), έπι δέ
τούτων των λόγων του περιηγητου και έπι της
αξιοπιστίας αύτου στηριζόμενος ο κ. Ι^ο11ίη§ έγραψε
τήν εν τούτω τω πεοιοδικώ (Άον. Έ^. 1887,
ί ιιΙ ι\ Γ/- ι
σελ. 201 κ.έξ.) δημοσιευθείσαν άςιόλογον αύτου
πραγματείαν, ήτις και έγένετο αφορμή των έν Με-
γάροις άνασκαφών, περιών κυρίως ό λόγος ένταΟθα.
Πριν ό'μως εις τό κύριον τούτο του λόγου μου
θέμα εισέλθω, έπιτραπήτω μοι μίαν ίδίοος να προ-
τάξω παρατήρησιν. Έγεννήθη μοι δηλ. άμα άνα-
γνόντι το άοθοον του φίλου συναδέλφου ή άποοία,
I II Τ I * I '
τίνι τρόπω εις τό άςιόπιστον και το ακριβές και εύ-
μέΟοδον της περιηγήσεως και περιγραφής του Παυ-
σανίου στηριζόμενος ό κ. Εο11ΐη§ ανεζήτησε κατ*
έκείνην τήν δδόν, τον νυν καλούμενον Τουρκόδρο-
μον1, τά λείψανα των υπό του περιηγητοΟ περι-
γραφομένων μνημείων, άφοΰ αυτός ούτος ομολογεί
οτι ή μέν Αδριάνειος αμαξιτός2 (ώς και πάσα άλλη
1 Ούτω και δ/ι Τουρκοδρόμι καλείται ύπό των Μεγαρέων ση'μερον
ή ατραπός και ην δντως ή συνήθης όδός επί Τουρκοκρατίας έκ Με-
γάρων εις Κο'ρινΟον υπήρχε δέ και ά'λλη δυσοατωτέρα, αλλά και συν-
τομωτέρα, ανά μέσον των υψωμάτων της Γερανείας, ήν οί Τάταροι
ταχυδρόμοι έκ Κωνσταντινουπόλεως ή έξ Ιωαννίνων έπορεύοντο, οί
τάς έπισήμους διαταγάς εις Πελοποννησον κομίζοντες.
2 Χάριν μάλιστα ταύτης είχε κτισθη πιθανώς, λε'γει ό ΕοΙΠίΙ^ 'έ· ά.
οδός αξία του ονόματος) τήν αύτήν είχε φοράν καθ'
όλον αυτής τό μήκος, κατ'άκολουθίαν και έγγύ-
τατα των Μεγάρων, οί'αν και αί δύο νεώτεραι, ή τε
αμαςιτος οηλ. και ή σιότιρν. ο^ος, ο Οε Ιουρκοορο-
μος, και αν όντως υπήρχε και τό πάλαι, ήν και
τότε ό,τι και νυν άτραπος. μάλλον, ής δύνανται
να καμωσι χ_ρήσιν μόνον εύσταλείς οδοιπόροι τήν
πορείαν αυτών θέλοντες κατά τι να συντομεύσωσιν
άποφεύγοντες τήν μακράν καμπύλην γραμμήν, ήν
ή αμαξιτός διαγράφει κατά τους πρόποδας και των
ταπεινότερων υψωμάτων και παρ' αύτήν σ/εδον
τήν θάλασσαν κεχ αραγμένη ούσα. "Αν ό Παυσα-
νίας περιγράφων τά της έκ Μεγάρων εις Κόρινθον
άγούσης θεωρήματα ούχι τήν έν κοινή χρήσει τότε
τουλάχιστον ούσαν, καθ'ους δηλ. αύτος περιηγήθη
την Ειλλαοα -/ρονους, Αοριανειον οΟον ειχεν εν
νω, άλλ άλλην τινά άρχαιοτέραν και μή συνήθη,
ίκανώς δ' εκείνης άποκλίνουσαν κατά το μεταξύ
των Μεγάρων και των Σκιρωνίδων -ετρών διά-
στημα, και ταύτης περιγράφων (εξ αυτοψίας ή μή
δύναται έπι τοΟ παρόντος νά μέν/] άνεξέταστον)
τά σωζόμενα μνημεΓα ουδέ νύξιν του πράγματος
δίδει δια των λόγων του τοις άναγνώσταις αύτου,
ύποθέτων, ώς φαίνεται, αυτούς σφόδρα μαντικούς,
ουχί επαίνων, πολλού γε και δεΓ, αλλά ψόγου άξιος
ήτο1. Έ λοιπόν, ελεγον κατ'έμαυτόν, τά ύπό του
κ. Εο11ίη£ άνακαλυφθέντα έρείπια κατά τον Τουρ-
κόδρομον και πέραν ετι αύτου (έξ αυτού τοΟ δια-
γράμματος του συναφθέντος εις τό άρθρον τοΟ
πολυμαθους συναδέλφου συνεπέρανον ότι τά τοΟ
ναοΰ του Άφεσίου Διός έρείπια μακράν έ'κειντο τοΰ
Τουρκοδρόμου) είναι τω οντι λείψανα των υπό του
Παυσανίου κατά τήν έκ Μεγάρων εις Κόρινθον
σελ. 200, ό στρογγυλός Πύργος, ου λείψανα ικανά σώζονται και νυν
ετι κατά τήν κυρίαν καμπήν της σιδηράς όδοΰ, είκοσι μόλις λεπτάτης
ώρας μακράν και πρός μεσημβρίαν της πο'λεως των Μεγάρων. Έμοί
δμως τά του Πύργου τούτου έρείπια φαίνονται μαρτυρού'ντα χρόνους
οικοδομής πολύ αρχαιότερους, δέν βλέπω δε και τόν λο'γον του νά
υποτεΟη ούτος κτισθείς επί Αδριανού- έπειδή δμως πάντως πρός υπε-
ράσπισιν όδου τίνος έκεΐθεν διερχόμενης ε!-/ε κτισΟη, συμπεραίνω δτ^
δίκαιον εχει ό νίδοΙιεΓ (Επηη. ιι. ΕϊαάΓΐιοΙνΟ ααδ Οποοίιοηίειικί
σελ. 220, σημ.) φρονών δτι και πρό του Αδριανού ύπηρχεν αμαξιτός
κατά τάς Σκιρωνίδας πέτρας και κατ' άκολουθίαν και κατά τούτο τό
μέρος, ταύτης δέ χάριν είχε κτισΟη και ό Πύργος ειμή κατά τόν δον,
κατά τόν 4ον π. Χ. αιώνα πιθανώς κατά τήν γνώμην μου.
1 Και δμως συνειΟίζει νά κάμνη λόγον δταν της συνηΌους όδου έκ-
τρεπο'μενος άλλην τινά πορεύηται. ΠαραβληΟ^τοισαν π. χ. τά χωρία
8, 13, 4, 8, 23, 2.
ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ
24
σφάς ές τήν θάλασσαν" χελώνη δέ ΰπενήχετο ταΓς
πετραις τους εσολησεντας αρπαςειν εισι οε αϊ σα-
λάσσιαι πλήν μεγέθους και ποδών, δμοιαι ταΓς χερ-
σαίαις, πόδας δέ έοικότας εχουσι ταΓς φώκαις' τού-
των περιηλθεν ή δίκη Σκίρωνα άφεθέντα ές θά-
λασσαν τήν αύτήν ύπδ Θησέως" έπι δέ τοΟ ορούς
τη άκρα Διός έστιν Αφεσίου καλουμένου ναός"
οασί δέ έπι του συυ,βάντος ποτέ τοις Έλλησιν
αύχμου Ούσαντος Αιακού κατά δή τι λόγιον τω
Πανελληνίω Διί &ν Αιγίνη . . . κομίσαντα δέ άφεϊ-
ναι και δια τούτο Αφέσιον καλείσθαι τον Δία" εν-
ταύθα και Αφροδίτης άγαλμα και Απόλλωνος
έστι και Πανός. Προελθουσι δέ ές το τ.ρόσω μνήμά
έστι Εύρυσθέως, φεύγοντα δέ έκ της Αττικής μετά
τήν προς Ήρακλείδας μάχην ένταΟθα άποθανειν
αυτόν υπό Ιολάου λέγουσιν" έκ ταύτης της οδού
καταοάσιν 'Απόλλωνος ίεοόν έστι Λατώου και α,ετ'
αύτο ΜεγαρεΟσιν όοοι ποός τήν ΚοοινΟίαν, ένθα
"Υλλον τον Ηρακλέους μονομαχήσαι προς τον
Αρκάδα Εχεμον λέγουσιν».
Ούτο:> περιγράφει ό Παυσανίας τά της έκ Μέγα-
ρων εις Κόρινθον άγούσης (1, 44, 6-10), έπι δέ
τούτων των λόγων του περιηγητου και έπι της
αξιοπιστίας αύτου στηριζόμενος ο κ. Ι^ο11ίη§ έγραψε
τήν εν τούτω τω πεοιοδικώ (Άον. Έ^. 1887,
ί ιιΙ ι\ Γ/- ι
σελ. 201 κ.έξ.) δημοσιευθείσαν άςιόλογον αύτου
πραγματείαν, ήτις και έγένετο αφορμή των έν Με-
γάροις άνασκαφών, περιών κυρίως ό λόγος ένταΟθα.
Πριν ό'μως εις τό κύριον τούτο του λόγου μου
θέμα εισέλθω, έπιτραπήτω μοι μίαν ίδίοος να προ-
τάξω παρατήρησιν. Έγεννήθη μοι δηλ. άμα άνα-
γνόντι το άοθοον του φίλου συναδέλφου ή άποοία,
I II Τ I * I '
τίνι τρόπω εις τό άςιόπιστον και το ακριβές και εύ-
μέΟοδον της περιηγήσεως και περιγραφής του Παυ-
σανίου στηριζόμενος ό κ. Εο11ΐη§ ανεζήτησε κατ*
έκείνην τήν δδόν, τον νυν καλούμενον Τουρκόδρο-
μον1, τά λείψανα των υπό του περιηγητοΟ περι-
γραφομένων μνημείων, άφοΰ αυτός ούτος ομολογεί
οτι ή μέν Αδριάνειος αμαξιτός2 (ώς και πάσα άλλη
1 Ούτω και δ/ι Τουρκοδρόμι καλείται ύπό των Μεγαρέων ση'μερον
ή ατραπός και ην δντως ή συνήθης όδός επί Τουρκοκρατίας έκ Με-
γάρων εις Κο'ρινΟον υπήρχε δέ και ά'λλη δυσοατωτέρα, αλλά και συν-
τομωτέρα, ανά μέσον των υψωμάτων της Γερανείας, ήν οί Τάταροι
ταχυδρόμοι έκ Κωνσταντινουπόλεως ή έξ Ιωαννίνων έπορεύοντο, οί
τάς έπισήμους διαταγάς εις Πελοποννησον κομίζοντες.
2 Χάριν μάλιστα ταύτης είχε κτισθη πιθανώς, λε'γει ό ΕοΙΠίΙ^ 'έ· ά.
οδός αξία του ονόματος) τήν αύτήν είχε φοράν καθ'
όλον αυτής τό μήκος, κατ'άκολουθίαν και έγγύ-
τατα των Μεγάρων, οί'αν και αί δύο νεώτεραι, ή τε
αμαςιτος οηλ. και ή σιότιρν. ο^ος, ο Οε Ιουρκοορο-
μος, και αν όντως υπήρχε και τό πάλαι, ήν και
τότε ό,τι και νυν άτραπος. μάλλον, ής δύνανται
να καμωσι χ_ρήσιν μόνον εύσταλείς οδοιπόροι τήν
πορείαν αυτών θέλοντες κατά τι να συντομεύσωσιν
άποφεύγοντες τήν μακράν καμπύλην γραμμήν, ήν
ή αμαξιτός διαγράφει κατά τους πρόποδας και των
ταπεινότερων υψωμάτων και παρ' αύτήν σ/εδον
τήν θάλασσαν κεχ αραγμένη ούσα. "Αν ό Παυσα-
νίας περιγράφων τά της έκ Μεγάρων εις Κόρινθον
άγούσης θεωρήματα ούχι τήν έν κοινή χρήσει τότε
τουλάχιστον ούσαν, καθ'ους δηλ. αύτος περιηγήθη
την Ειλλαοα -/ρονους, Αοριανειον οΟον ειχεν εν
νω, άλλ άλλην τινά άρχαιοτέραν και μή συνήθη,
ίκανώς δ' εκείνης άποκλίνουσαν κατά το μεταξύ
των Μεγάρων και των Σκιρωνίδων -ετρών διά-
στημα, και ταύτης περιγράφων (εξ αυτοψίας ή μή
δύναται έπι τοΟ παρόντος νά μέν/] άνεξέταστον)
τά σωζόμενα μνημεΓα ουδέ νύξιν του πράγματος
δίδει δια των λόγων του τοις άναγνώσταις αύτου,
ύποθέτων, ώς φαίνεται, αυτούς σφόδρα μαντικούς,
ουχί επαίνων, πολλού γε και δεΓ, αλλά ψόγου άξιος
ήτο1. Έ λοιπόν, ελεγον κατ'έμαυτόν, τά ύπό του
κ. Εο11ίη£ άνακαλυφθέντα έρείπια κατά τον Τουρ-
κόδρομον και πέραν ετι αύτου (έξ αυτού τοΟ δια-
γράμματος του συναφθέντος εις τό άρθρον τοΟ
πολυμαθους συναδέλφου συνεπέρανον ότι τά τοΟ
ναοΰ του Άφεσίου Διός έρείπια μακράν έ'κειντο τοΰ
Τουρκοδρόμου) είναι τω οντι λείψανα των υπό του
Παυσανίου κατά τήν έκ Μεγάρων εις Κόρινθον
σελ. 200, ό στρογγυλός Πύργος, ου λείψανα ικανά σώζονται και νυν
ετι κατά τήν κυρίαν καμπήν της σιδηράς όδοΰ, είκοσι μόλις λεπτάτης
ώρας μακράν και πρός μεσημβρίαν της πο'λεως των Μεγάρων. Έμοί
δμως τά του Πύργου τούτου έρείπια φαίνονται μαρτυρού'ντα χρόνους
οικοδομής πολύ αρχαιότερους, δέν βλέπω δε και τόν λο'γον του νά
υποτεΟη ούτος κτισθείς επί Αδριανού- έπειδή δμως πάντως πρός υπε-
ράσπισιν όδου τίνος έκεΐθεν διερχόμενης ε!-/ε κτισΟη, συμπεραίνω δτ^
δίκαιον εχει ό νίδοΙιεΓ (Επηη. ιι. ΕϊαάΓΐιοΙνΟ ααδ Οποοίιοηίειικί
σελ. 220, σημ.) φρονών δτι και πρό του Αδριανού ύπηρχεν αμαξιτός
κατά τάς Σκιρωνίδας πέτρας και κατ' άκολουθίαν και κατά τούτο τό
μέρος, ταύτης δέ χάριν είχε κτισΟη και ό Πύργος ειμή κατά τόν δον,
κατά τόν 4ον π. Χ. αιώνα πιθανώς κατά τήν γνώμην μου.
1 Και δμως συνειΟίζει νά κάμνη λόγον δταν της συνηΌους όδου έκ-
τρεπο'μενος άλλην τινά πορεύηται. ΠαραβληΟ^τοισαν π. χ. τά χωρία
8, 13, 4, 8, 23, 2.