DOI Artikel:
Philios, Demetrius: Anaglyptos epitymbios archaïkē stēlē
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14653#0034
47
ΑΝΑΓΛΥΠΤΟΣ ΕΠΙΤΥΜΒΙΟΣ ΑΡΧΑΪΚΗ ΣΤΗΛΗ
48
τή στάσει έκείνη, ήν εις πολλά άπαντώμεν μνη-
μεία τής αρχαϊκής τέχνης και περί ής πολύς έγέ-
νετο λόγος, ώστε περιττον νά μακρηγορήσω έγώ
ένταΰβα περϊ αύτής. Όθενδήποτε δε και αν έ^επη-
γασε το σχήμα τοΰτο, ή αρχαϊκή τέχνη μετεχει-
ρίσΟη όντως αυτό Οέλουσα νά δήλωση 1 ότι οί οΰτω
εικονιζόμενοι (θεοί τε και άνθρωποι) δρομαίω:: ετρε-
χον, φο^ίω έφέρονζο, πρός τι ση μείον και κατ'
άκολουΟίαν και αύτοί οί δρομείς, σταδιοδρόμοι και
•δολιχοδρόμοι ή και όπλιτοδρομοι ακόμη έν όμοία
τινι στάσει φέρονται απεικονισμένοι έν άγγειογρα-
φίαις της αρχαϊκής τέχνης . Δρομέα λοιπόν εικο-
νίζει και ή ημετέρα στήλη και αν έκ των βραχιό-
νων μόνον, ό'πως εικονίζονται, έμέλλομεν νά κρί-
νωμεν, δο.ϊοχοδρόμον, διότι, κατά τον Φιλόστρα-
τον, (Γυμνασ. 32) ούτοι (οί δολιχοδρόμοι δηλ.)
ένεϊγον οντω τάς χείρας έν προβοΛη δηλ. περί
τον αγκώνα κατ όρθήν γωνίαν κεκαμμένους και έπί
τάς πλευράς προσκεκολλημένους και μέ τους δά-
κτυλους εις πυγμήν συνεσφιγμένους 3, ό'περ και σή-
μερον ποιουσιν οί μακρόν μέλλοντες νά τρέξωσι
όμον. Τό δτι δέ έν τη ημετέρα στήλη δεν εικο-
νίζονται οί βραχίονες κατ'όρΟήν γωνίαν κατά τον
αγκώνα κεκαμμένοι και ταϊς πλευραϊς προσκεκοΛ-
λημένοι προήλθε βεβαίως έκ τοΟ δτι Ό ποιήσας τήν
ήμετέραν στήλην εικόνισε μόνον τά σκέλη κατά
γραφ\\γ (βη ρΐ'οηΊ) άντωπον δέ (βη ί&οβ), πλήν
της κεφαλής, περί ής κατωτέρω ό λόγος, τό λοι-
πόν σώμα (πράγμα συνηΟέστατον εις έ'ργα αρ-
χαϊκά) συμφώνως δέ πρός τήν έμπειρίαν και τάς
άρχάς της τέχνης του ούδ' ήδύνατο νά εί/.ονίση
τους βραχίονας κατά τά φυσικόν σκηνογραφικώς
(βη ρβΓδρβοίίνθ)4. Πλήν άλλ'ό'μως ό'πως ήμεϊς
σήμερον έννοουμεν κάλλιστα τί ήθελε νά σημάνη
δούς εις τους βραχίονας, ήν έδωκε, θέσιν, πολύ
κάλλιον ένόουν το πράγμα οί σύγχρονοι αύτοΰ, δι'
' Παράδ. ΟαΓίϊοΒ. Όίβ Κιποοικίβη Ρί$ιΐΓβη Λβν αΙΙ§ΊΊοοΙιί-
ΐϋΐιβη ΚυηβΙ, Κ;ιΙΙνΐτιαηη, εΐίβ ΒίαΙιιβ 3118 8ιιΙ)ΐ300 (,Ι;ι1πΊ.>ιιο1),
1895, 18011) χαί ίδια 8ΐιιάηίοζ1ο., Όίβ 8ίβ§'6δ£θΙΙίη, (ΛΙ^αΛβπιϊ-
δΟΐιβ ΑηΙΐ'ίΙ[51'β(ΐ6 1898 σελ. 5), χαί Μ}Τ01ΐ'δ Ε&(]3δ (έν τοις
Ββΐ'ίοΙιΙβΠ της Σαξωνικής Ακαδημίας 1898) σελ. 349 χαί τάς έχει
παραπομπάς.
2 Παράδ. Βαυπΐ6ί8ΐ6ΐ·'8 ϋοηΙνΠΐϋΙοΓ τόμ. 3, σελ. 2109 χ. έ?.
3 Παράδ. χαί Κ&ΙΙίΐτίΕΐηη έ. ά. σελ. 61, σημ. 44 χαί 8ΐϋ(1ηίθζΙ<&
Μ,ΥΙΌΠ'8 Ι^ί1<1ϋ8 σελ. 347.
·* Δια τόν αυτόν νομίζω λδγον χαί ό άντί'/ειρ δέν εικονίζεται χατά
το ορθόν εΐΐ πυγμήν μετά των άλλων δαχτύλων συνεσφιγμένος όπως
έν αγγειογραφίαις δολί'/οόρόμων φέρεται απεικονισμένος.
οδς και είχε κατασκευάσει τήν στήλην. Οί θεώ-
μενοι αυτήν οια τής φαντασίας των εολεπον αυ-
τούς ούτω τεθειμένους, όπως κατά φύσιν έπρεπε
νά ήσαν κα'ι όπως συχνότατα εβλεπον αυτούς εις
τά ζωντανά παραδείγματα, εϊς τούς ζωντανούς
δηλ. δολιχοδρόμους.
Έκ τής στάσεως λοιπόν των ποδών και τών
βραχιόνων κρίνοντες θά ήδυνάμεθα κάλλιστα νά
ύποθέσωμεν ότι δοΛιχοδρόμον τινά εικονίζει ή
ήμετέρα στήλη. Αλλά και οί δοΐίχοδρόμοο ό'πως
και οί οταδιοδρόφοι ήγωνίζοντο παντάπασι γυμνοί
οντες, ό δέ τής ήμετέρας στήλης δρομεύς φέρει
έπί τής κεφαλής κράνος, γνωστόν δέ ότι κράνος
καί ασπίδα (και έν τοις παλαιοΐς χρόνοις και κνη-
μίδας ένίοτε) φέροντες ήγωνίζοντο μόνον οί όπλι-
τοδρόμοι '.
Μη λοιπόν όπλιτοδρόμον εικονίζει καϊ ή ήμετέρα
στήλη καί τοΟτο Οέλων νά σημάνη ό ποιήσας αυ-
τήν έπέθηκεν έπί τής κεφαλής τοΟ είκονιζομένου
τά κράνος εις τούτο καί μόνον άρκεσθείς τό ση-
μεϊον καί τήν άσπίδα2 ένεκα λόγων παραλιπών καί
ένεκα λόγων ώσαύτως καί τούς βραχίονας κατά
τούς τών δολιχοδρόμων σχηματίσας;
Άλλα προτού εις τά έρωτήματά μας άποκρι-
θώμεν, ας ίδωμεν καί πώς άλλως έ'πλασε τήν
στήλην του ό τεχνίτης. Ώς καί ανωτέρω έρόήΟη
ουχί μόνον τά σκέλη, άλλά καί τήν κεφαλήν
1 Ό οπλίτης δρόμος εισήχθη ώς αγώνισμα εις Όλυμπίαν κατά τό
έτος 520όν π.Χ. ( IΙαυσ. 5, 8 ΙΟ). Έν Άττικη, έν τοις ΠαναΟηναίοις,
ώς μαρτυροϋσι τά μνημεία (αμφορείς Βρετ. Μουσείου Β', 143) ήτο
1ν /ρησει επίσης άπό τοϋ 0ου π. Χ. αιώνος καί ί'σως εύθύς έξ άρχής
άπετέλει μέρος τών αγωνισμάτων (παράδ. καί 6611. ΟβΙ. Αηζ.
1899 Ν° 7, σελ. 582). Ο! τοϋ ανωτέρω μνημονευθέντος παναθη-
ναϊκού άμφορέως του Βρετ. Μουσείου όπλιτοδρομοι φοροϋσι καί κνη-
μίδας. Ουδέν ήττον όπάρχουσι και μνημεία τών αυτών /ρόνων (τοϋ
τελευταίου τετάρτου τοϋ 6ου π. Χ. αιώνος) έν οίς ο! όπλιτοδρομοι
εικονίζονται άνευ κνημίδων, όπως ύπάρ-/_ουσι καί μνημεία, ο'ιν τό κρά-
νος δέν έ·/ει παραγναθίδας. Καί τό χαλκοΰν ά'γαλμα τής 'Γυδίγγης,
πεοί ου κατωτέοω ό λόγο;, φέρει κράνος άνευ παραγναθίόων καί ή
Αθηνά τών αθηναϊκών νομισμάτων επίσης. Έν τοις κατόπιν χρό-
νοις, καθ' ό'λον σχεδόν τό πρώτον ήμισυ τοϋ 5ου π. Χ. αιώνος κα'ι
πέρα αϋτοϋ, ή -/ρήσις τών /.νημίδων, έν τοϊς μνημείοις τουλάχιστον,
φαίνεται έπικρατοΰσα' μετά ταϋτα εκλείπει ολως καί οί όπλιτοδρομοι
εικονίζονται κράνος καί άσπίδα μόνον φέροντες, βραδύτερον δέ κα[
αυτό τό κράνος κατηργήθη καί ο! όπλιτοδρομοι ήγωνίζοντο φέροντες
τήν άσπίδα μόνον (Παυσ. 6, 10, 4. Παράδ. Ίδια καί Η&υδβΐ' έν
.Ι&Ιιΐ'βυοΙι 1895 σελ. 199. Ίδέ καί .ΙαΙιι-βδΙιβΓίβ (Ιβδ Οδίβπ'βίοΐιί-
δοΗβπ ΙηδΗΙαΙβδ τομ. V 11902) σελ. 167 και ΒαΙ. ά. Οοιτ. ΗβΙΙ.
1897 σελ. 252.
2 Περί της παραλείψεως τών κνημίδων Ι'δε προηγουμένην ση-
μείωσιν.
ΑΝΑΓΛΥΠΤΟΣ ΕΠΙΤΥΜΒΙΟΣ ΑΡΧΑΪΚΗ ΣΤΗΛΗ
48
τή στάσει έκείνη, ήν εις πολλά άπαντώμεν μνη-
μεία τής αρχαϊκής τέχνης και περί ής πολύς έγέ-
νετο λόγος, ώστε περιττον νά μακρηγορήσω έγώ
ένταΰβα περϊ αύτής. Όθενδήποτε δε και αν έ^επη-
γασε το σχήμα τοΰτο, ή αρχαϊκή τέχνη μετεχει-
ρίσΟη όντως αυτό Οέλουσα νά δήλωση 1 ότι οί οΰτω
εικονιζόμενοι (θεοί τε και άνθρωποι) δρομαίω:: ετρε-
χον, φο^ίω έφέρονζο, πρός τι ση μείον και κατ'
άκολουΟίαν και αύτοί οί δρομείς, σταδιοδρόμοι και
•δολιχοδρόμοι ή και όπλιτοδρομοι ακόμη έν όμοία
τινι στάσει φέρονται απεικονισμένοι έν άγγειογρα-
φίαις της αρχαϊκής τέχνης . Δρομέα λοιπόν εικο-
νίζει και ή ημετέρα στήλη και αν έκ των βραχιό-
νων μόνον, ό'πως εικονίζονται, έμέλλομεν νά κρί-
νωμεν, δο.ϊοχοδρόμον, διότι, κατά τον Φιλόστρα-
τον, (Γυμνασ. 32) ούτοι (οί δολιχοδρόμοι δηλ.)
ένεϊγον οντω τάς χείρας έν προβοΛη δηλ. περί
τον αγκώνα κατ όρθήν γωνίαν κεκαμμένους και έπί
τάς πλευράς προσκεκολλημένους και μέ τους δά-
κτυλους εις πυγμήν συνεσφιγμένους 3, ό'περ και σή-
μερον ποιουσιν οί μακρόν μέλλοντες νά τρέξωσι
όμον. Τό δτι δέ έν τη ημετέρα στήλη δεν εικο-
νίζονται οί βραχίονες κατ'όρΟήν γωνίαν κατά τον
αγκώνα κεκαμμένοι και ταϊς πλευραϊς προσκεκοΛ-
λημένοι προήλθε βεβαίως έκ τοΟ δτι Ό ποιήσας τήν
ήμετέραν στήλην εικόνισε μόνον τά σκέλη κατά
γραφ\\γ (βη ρΐ'οηΊ) άντωπον δέ (βη ί&οβ), πλήν
της κεφαλής, περί ής κατωτέρω ό λόγος, τό λοι-
πόν σώμα (πράγμα συνηΟέστατον εις έ'ργα αρ-
χαϊκά) συμφώνως δέ πρός τήν έμπειρίαν και τάς
άρχάς της τέχνης του ούδ' ήδύνατο νά εί/.ονίση
τους βραχίονας κατά τά φυσικόν σκηνογραφικώς
(βη ρβΓδρβοίίνθ)4. Πλήν άλλ'ό'μως ό'πως ήμεϊς
σήμερον έννοουμεν κάλλιστα τί ήθελε νά σημάνη
δούς εις τους βραχίονας, ήν έδωκε, θέσιν, πολύ
κάλλιον ένόουν το πράγμα οί σύγχρονοι αύτοΰ, δι'
' Παράδ. ΟαΓίϊοΒ. Όίβ Κιποοικίβη Ρί$ιΐΓβη Λβν αΙΙ§ΊΊοοΙιί-
ΐϋΐιβη ΚυηβΙ, Κ;ιΙΙνΐτιαηη, εΐίβ ΒίαΙιιβ 3118 8ιιΙ)ΐ300 (,Ι;ι1πΊ.>ιιο1),
1895, 18011) χαί ίδια 8ΐιιάηίοζ1ο., Όίβ 8ίβ§'6δ£θΙΙίη, (ΛΙ^αΛβπιϊ-
δΟΐιβ ΑηΙΐ'ίΙ[51'β(ΐ6 1898 σελ. 5), χαί Μ}Τ01ΐ'δ Ε&(]3δ (έν τοις
Ββΐ'ίοΙιΙβΠ της Σαξωνικής Ακαδημίας 1898) σελ. 349 χαί τάς έχει
παραπομπάς.
2 Παράδ. Βαυπΐ6ί8ΐ6ΐ·'8 ϋοηΙνΠΐϋΙοΓ τόμ. 3, σελ. 2109 χ. έ?.
3 Παράδ. χαί Κ&ΙΙίΐτίΕΐηη έ. ά. σελ. 61, σημ. 44 χαί 8ΐϋ(1ηίθζΙ<&
Μ,ΥΙΌΠ'8 Ι^ί1<1ϋ8 σελ. 347.
·* Δια τόν αυτόν νομίζω λδγον χαί ό άντί'/ειρ δέν εικονίζεται χατά
το ορθόν εΐΐ πυγμήν μετά των άλλων δαχτύλων συνεσφιγμένος όπως
έν αγγειογραφίαις δολί'/οόρόμων φέρεται απεικονισμένος.
οδς και είχε κατασκευάσει τήν στήλην. Οί θεώ-
μενοι αυτήν οια τής φαντασίας των εολεπον αυ-
τούς ούτω τεθειμένους, όπως κατά φύσιν έπρεπε
νά ήσαν κα'ι όπως συχνότατα εβλεπον αυτούς εις
τά ζωντανά παραδείγματα, εϊς τούς ζωντανούς
δηλ. δολιχοδρόμους.
Έκ τής στάσεως λοιπόν των ποδών και τών
βραχιόνων κρίνοντες θά ήδυνάμεθα κάλλιστα νά
ύποθέσωμεν ότι δοΛιχοδρόμον τινά εικονίζει ή
ήμετέρα στήλη. Αλλά και οί δοΐίχοδρόμοο ό'πως
και οί οταδιοδρόφοι ήγωνίζοντο παντάπασι γυμνοί
οντες, ό δέ τής ήμετέρας στήλης δρομεύς φέρει
έπί τής κεφαλής κράνος, γνωστόν δέ ότι κράνος
καί ασπίδα (και έν τοις παλαιοΐς χρόνοις και κνη-
μίδας ένίοτε) φέροντες ήγωνίζοντο μόνον οί όπλι-
τοδρόμοι '.
Μη λοιπόν όπλιτοδρόμον εικονίζει καϊ ή ήμετέρα
στήλη καί τοΟτο Οέλων νά σημάνη ό ποιήσας αυ-
τήν έπέθηκεν έπί τής κεφαλής τοΟ είκονιζομένου
τά κράνος εις τούτο καί μόνον άρκεσθείς τό ση-
μεϊον καί τήν άσπίδα2 ένεκα λόγων παραλιπών καί
ένεκα λόγων ώσαύτως καί τούς βραχίονας κατά
τούς τών δολιχοδρόμων σχηματίσας;
Άλλα προτού εις τά έρωτήματά μας άποκρι-
θώμεν, ας ίδωμεν καί πώς άλλως έ'πλασε τήν
στήλην του ό τεχνίτης. Ώς καί ανωτέρω έρόήΟη
ουχί μόνον τά σκέλη, άλλά καί τήν κεφαλήν
1 Ό οπλίτης δρόμος εισήχθη ώς αγώνισμα εις Όλυμπίαν κατά τό
έτος 520όν π.Χ. ( IΙαυσ. 5, 8 ΙΟ). Έν Άττικη, έν τοις ΠαναΟηναίοις,
ώς μαρτυροϋσι τά μνημεία (αμφορείς Βρετ. Μουσείου Β', 143) ήτο
1ν /ρησει επίσης άπό τοϋ 0ου π. Χ. αιώνος καί ί'σως εύθύς έξ άρχής
άπετέλει μέρος τών αγωνισμάτων (παράδ. καί 6611. ΟβΙ. Αηζ.
1899 Ν° 7, σελ. 582). Ο! τοϋ ανωτέρω μνημονευθέντος παναθη-
ναϊκού άμφορέως του Βρετ. Μουσείου όπλιτοδρομοι φοροϋσι καί κνη-
μίδας. Ουδέν ήττον όπάρχουσι και μνημεία τών αυτών /ρόνων (τοϋ
τελευταίου τετάρτου τοϋ 6ου π. Χ. αιώνος) έν οίς ο! όπλιτοδρομοι
εικονίζονται άνευ κνημίδων, όπως ύπάρ-/_ουσι καί μνημεία, ο'ιν τό κρά-
νος δέν έ·/ει παραγναθίδας. Καί τό χαλκοΰν ά'γαλμα τής 'Γυδίγγης,
πεοί ου κατωτέοω ό λόγο;, φέρει κράνος άνευ παραγναθίόων καί ή
Αθηνά τών αθηναϊκών νομισμάτων επίσης. Έν τοις κατόπιν χρό-
νοις, καθ' ό'λον σχεδόν τό πρώτον ήμισυ τοϋ 5ου π. Χ. αιώνος κα'ι
πέρα αϋτοϋ, ή -/ρήσις τών /.νημίδων, έν τοϊς μνημείοις τουλάχιστον,
φαίνεται έπικρατοΰσα' μετά ταϋτα εκλείπει ολως καί οί όπλιτοδρομοι
εικονίζονται κράνος καί άσπίδα μόνον φέροντες, βραδύτερον δέ κα[
αυτό τό κράνος κατηργήθη καί ο! όπλιτοδρομοι ήγωνίζοντο φέροντες
τήν άσπίδα μόνον (Παυσ. 6, 10, 4. Παράδ. Ίδια καί Η&υδβΐ' έν
.Ι&Ιιΐ'βυοΙι 1895 σελ. 199. Ίδέ καί .ΙαΙιι-βδΙιβΓίβ (Ιβδ Οδίβπ'βίοΐιί-
δοΗβπ ΙηδΗΙαΙβδ τομ. V 11902) σελ. 167 και ΒαΙ. ά. Οοιτ. ΗβΙΙ.
1897 σελ. 252.
2 Περί της παραλείψεως τών κνημίδων Ι'δε προηγουμένην ση-
μείωσιν.