DOI Artikel:
Rōmaios, Kōnstantinos Ath.: Pēlinē sarkophagos ek Klazomenōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14657#0113
201 πηλινη σαρκοφάγος
πλάτος ποικίλλει επί ττίς σαρκοφάγου ήαών.Έπ'ι
των μακοών πλευρών είναι μόνον 0,008, έπΐ τη:
προς την κεφαλήν 0,011, έπι οέ της των πο-
δών 0,02. Το τελευταΐον, νομίζω, δεν είναι τυ-
χαΐον, αλλ έγένετο επίτηδες πλατυτέρα ή ενταύθα
επιφάνεια, ίνα τοποθετούμενης όρθιας της σαρκο-
φάγου καΐ όλοκλτοου τοΟ βάοους πίπτοντο; επί
της πλευράς τών ποδών μή ΟραυσΟή το κάτω τούτο
άκρον. Μετά ταΟτα είναι άξιον του κόπου νά έξε-
τασΟώσι και αί άλλαι σαρκοφάγοι, μή ιταρουσιά-
ζουσι τήν αυτήν χαρακτηριστικήν λεπτομέρειαν.
Το ιδίως τεχνικον μέρος είναι το αυτό όπως και
έπι τών άλλων σαρκοφάγων. Έπ'ι του κατά τήν
έπιφάνειαν καλώς παρεσκευασμένου και εντελώς
λείου πηλοΟ έπεστρώΟη λεπτότατον στρώμα ώγρο-
λεύκου άργίλλου, έφ' ού εγράφησαν διά γανώμα-
τος παραπλήσιου το χρώμα προς το του σχεοίου
αί παραστάσεις και τά κοσμήματα. Χρήσις λευκών
γραμμών έπ'ι του' γανώματος προς παράστασιν μυ-
ίόνων καϊ άλλων λεπτομερειών φαίνεται ό'τι έγέ-
νετο, άλλ' ούνΐ συχνή. Αί πλεΐσται τούτων έξη-
ΛείφΟησαν άνευ τινός ίχνους και μόνον έλάχισται,
ώς αί του οφθαλμού, οφρύος και τίνων τριχών της
κόμης του προς τά δεςιά Κενταύρου, διετηρήΟη-
σαν. Παρατηρουμεν προσέτι, ό'τι το γάνωμα πα-
ρουσιάζει τήν αυτήν σχεδόν άπόχρωσιν πανταχού,
δπερ μαρτυρεί περί της επιτυχούς συνθέσεως αυ-
τού" ή της κανονικής όπτήσεως. Έν δέ τώ σχεδίω
ή προς τους πόδας πλευρά του -περιθωρίου υ,ένει
κενή, επειδή αί έπ' αύτή'ς παραστάσεις καί τά κο-
σαάαατα πολύ κακώς διετν,οτ,Οησαν.
Αλλά το τεχνικώς μάλλον άξιοσηαείωτον είναι
το έςής. Κατά το μέσον τών μακρών πλευρών και
της πλευράς της κεφαλής παρατηρεί τις προ της
σαοκοοάγου ευρισκόμενος ζώνην χρώματος μελα-
νού, ούχ'ι στιλπνού, άκανόνιστον μεν κατά τά κα-
θέκαστα άλλα συνεχή και προδήλως ακολουθούσαν
το σχήμα πώματος, όπερ είχέ ποτε τεΟήέ πι της σαρ-
κοφάγου. Κατ'άρχάς ένόμιζον, ότι το μέλαν τοΰτο
χρώμα ήτο πίσσα ή ρητίνη τις, δι' ής Οά προσε-
κολλ'άτο το πώμα και προσεπά.Οουν νά συνάψω το
πράγμα προς το παρ' 'Αριστοφάνε;, έν Έκκλησια-
ζούσαις 1108, δυσερμήνευτον καταπατώααντας.
Άλλ' ή χημική άνάλυσις, ήν έξετέλεσεν ό χημι-
κός του Μουσείου κ. Ι'ουσόπουλλος, εδειξεν, ότι
ΕΚ ΚΛΑΖΟΜΕΝΩΝ 202
ουδέν ίχνος πίσσης ή ρητίνης υπάρχει ένταΰΟα,
άλλά μόνον όςείδια του μαγγανίου , συστατικά,
άπερ ο αύτος άλλοτε εύρεν υπάρχοντα έν τώ μέ-
λανι γανώματι τών άγγείων . Κατά ταΰτα δεν
πρόκειται περ'ι κολλητικής ύλης, άλλά το εύλο-
γώτερον είναι νά δεχΟώμεν, ό'τι ή μέλαινα αύτη
ζώνη είναι άποτύπωμα έκ τοΟ διά μέλανος γανώ-
ματος έπικεχρισμένου πήλινου πώματος. Αδύνατος
δέ δεν φαίνεται ή ύπαρξις πήλινου πώματος, εάν
μάλιστα ένΟυμηΟώμεν τό άριστα οιατηρούμενον
στεγοειδές πώμα της σαρκοφάγου του Ηρεττανικοϋ'
Μουσείου ~.
Πεοιγοάοομεν νϋν τάς έπι τής σαοκοοάγου γρα-
οάς αρχόμενοι άπό τού' άνω άκρου της προς τήν
κεοαλήν πλευράς. Μετά ταινίαν κοσμουμένην διά
μαιάνδρων διακοπτομένων έπεται κόσμημα οίον το
κυρίως στολίζον τάς μακράς πλευράς πλέγμα μέ
τήν διαοοράν, ότι άντί τών έκεΐ άνΟεμίων ενταύθα
ενοαεν στιγμάς υ,όνον έκατέοωΟεν. Ακολουθεί σειοά
/«ι 1 Γ ■ Γ ι ι
άνΟεαίιον και ανθέων λωτοΰ και ταινία μετά υ,αι-
Γ Γ Γ
άνδοου, μεΟ' ό ενοΐλεν τήν κυοίαν ζωο^όοον. Δύο
συνωοίδες ίστανται άντιυ,έτωποι έν τώ αέσω, έν
έκατέρω δέ τών άκρων υπάρχει συνωρίς μέ μέτω-
πον άντίΟετον προς το της ετέρας και της γειτονι-
κής."Εκαστον τών αρμάτων ήνιοχεϊ πρόσωπον μετά
4 -τερύγων κρατούν οιά τών δύο χειρών τά ηνία
κα'ι μαστίγιον έν τή δεςια. Εκ τών ίππων οί μεν
τών άκρων ύψουσιν ομοίως τήν κεφαλήν, έν ω οϊ
τών δύο άλλων διαοέρουσιν, επειδή ό είς έκ τών
δύο έκατέρου τών άομάτων καταδικάζει ισχυρώς
τήν κεφαλήν έπιχειρών νά άντιστή κατά του χα-
λινού. Προς πλήρωσιν του υπο τάς κοιλίας τών
ίππων κενού χώ?ου εγράφησαν κύνες. Τά άρματα
εχουσιν άκριζ'ώς υκτάκνημα κνκλα3, ό δέ συνδέων
τον κρίκοV του ζυγοΟ προς τον ρυμόν ξύλινος ήλος,
ό εστωρ 2, καταλήγει υψούμενος είς κεφαλήν γου-
πος μετά χαίνοντος στόματος, γενείου, δύο μα-
κρών ώτων κα'ι της συνήθους έπι του ράΐλοους έςο-
χής. Μετά ττ,ν ζωοφόρον εχομεν έντος δύο ταινιών
1 Ό Χ. Ρουσίπουλλος -ροιέΟηζεν, ίίτι τα συστατι/.α ταΰτα εΟοί-
σκονται-άντα έν τώ ορυχτω πυρολουσίττ) (= ΒΓ&ΙΐηβΙθϊη) τ.αοι-
ΤΓωιχενϊύ έν ττ; ΧηαΞία δ·.α του Μη 0.,.
' "Ιδ= Μυπ·αγ. Τβη·ίΐ1νθίίίΐ 8ίΐι·1νθρ1ΐΕ<,π Ρ1. ι-νΐΙ. Λί-
θινα πώματα Εδε έν Αηί. ϋβηίπη. 1. 32 χαί αΗ8. 1883. 15.
8 Ε, 723. Ίδ£ ^α11^1^α^11, 1890, 147.
1 Ω. 272. Κθίοΐιβί. ΗοιτΐθΠ3θ1ιο λΥίίίϊβη α. Οβι-ηΙο, 129
(2"> Αυίΐ.).
πλάτος ποικίλλει επί ττίς σαρκοφάγου ήαών.Έπ'ι
των μακοών πλευρών είναι μόνον 0,008, έπΐ τη:
προς την κεφαλήν 0,011, έπι οέ της των πο-
δών 0,02. Το τελευταΐον, νομίζω, δεν είναι τυ-
χαΐον, αλλ έγένετο επίτηδες πλατυτέρα ή ενταύθα
επιφάνεια, ίνα τοποθετούμενης όρθιας της σαρκο-
φάγου καΐ όλοκλτοου τοΟ βάοους πίπτοντο; επί
της πλευράς τών ποδών μή ΟραυσΟή το κάτω τούτο
άκρον. Μετά ταΟτα είναι άξιον του κόπου νά έξε-
τασΟώσι και αί άλλαι σαρκοφάγοι, μή ιταρουσιά-
ζουσι τήν αυτήν χαρακτηριστικήν λεπτομέρειαν.
Το ιδίως τεχνικον μέρος είναι το αυτό όπως και
έπι τών άλλων σαρκοφάγων. Έπ'ι του κατά τήν
έπιφάνειαν καλώς παρεσκευασμένου και εντελώς
λείου πηλοΟ έπεστρώΟη λεπτότατον στρώμα ώγρο-
λεύκου άργίλλου, έφ' ού εγράφησαν διά γανώμα-
τος παραπλήσιου το χρώμα προς το του σχεοίου
αί παραστάσεις και τά κοσμήματα. Χρήσις λευκών
γραμμών έπ'ι του' γανώματος προς παράστασιν μυ-
ίόνων καϊ άλλων λεπτομερειών φαίνεται ό'τι έγέ-
νετο, άλλ' ούνΐ συχνή. Αί πλεΐσται τούτων έξη-
ΛείφΟησαν άνευ τινός ίχνους και μόνον έλάχισται,
ώς αί του οφθαλμού, οφρύος και τίνων τριχών της
κόμης του προς τά δεςιά Κενταύρου, διετηρήΟη-
σαν. Παρατηρουμεν προσέτι, ό'τι το γάνωμα πα-
ρουσιάζει τήν αυτήν σχεδόν άπόχρωσιν πανταχού,
δπερ μαρτυρεί περί της επιτυχούς συνθέσεως αυ-
τού" ή της κανονικής όπτήσεως. Έν δέ τώ σχεδίω
ή προς τους πόδας πλευρά του -περιθωρίου υ,ένει
κενή, επειδή αί έπ' αύτή'ς παραστάσεις καί τά κο-
σαάαατα πολύ κακώς διετν,οτ,Οησαν.
Αλλά το τεχνικώς μάλλον άξιοσηαείωτον είναι
το έςής. Κατά το μέσον τών μακρών πλευρών και
της πλευράς της κεφαλής παρατηρεί τις προ της
σαοκοοάγου ευρισκόμενος ζώνην χρώματος μελα-
νού, ούχ'ι στιλπνού, άκανόνιστον μεν κατά τά κα-
θέκαστα άλλα συνεχή και προδήλως ακολουθούσαν
το σχήμα πώματος, όπερ είχέ ποτε τεΟήέ πι της σαρ-
κοφάγου. Κατ'άρχάς ένόμιζον, ότι το μέλαν τοΰτο
χρώμα ήτο πίσσα ή ρητίνη τις, δι' ής Οά προσε-
κολλ'άτο το πώμα και προσεπά.Οουν νά συνάψω το
πράγμα προς το παρ' 'Αριστοφάνε;, έν Έκκλησια-
ζούσαις 1108, δυσερμήνευτον καταπατώααντας.
Άλλ' ή χημική άνάλυσις, ήν έξετέλεσεν ό χημι-
κός του Μουσείου κ. Ι'ουσόπουλλος, εδειξεν, ότι
ΕΚ ΚΛΑΖΟΜΕΝΩΝ 202
ουδέν ίχνος πίσσης ή ρητίνης υπάρχει ένταΰΟα,
άλλά μόνον όςείδια του μαγγανίου , συστατικά,
άπερ ο αύτος άλλοτε εύρεν υπάρχοντα έν τώ μέ-
λανι γανώματι τών άγγείων . Κατά ταΰτα δεν
πρόκειται περ'ι κολλητικής ύλης, άλλά το εύλο-
γώτερον είναι νά δεχΟώμεν, ό'τι ή μέλαινα αύτη
ζώνη είναι άποτύπωμα έκ τοΟ διά μέλανος γανώ-
ματος έπικεχρισμένου πήλινου πώματος. Αδύνατος
δέ δεν φαίνεται ή ύπαρξις πήλινου πώματος, εάν
μάλιστα ένΟυμηΟώμεν τό άριστα οιατηρούμενον
στεγοειδές πώμα της σαρκοφάγου του Ηρεττανικοϋ'
Μουσείου ~.
Πεοιγοάοομεν νϋν τάς έπι τής σαοκοοάγου γρα-
οάς αρχόμενοι άπό τού' άνω άκρου της προς τήν
κεοαλήν πλευράς. Μετά ταινίαν κοσμουμένην διά
μαιάνδρων διακοπτομένων έπεται κόσμημα οίον το
κυρίως στολίζον τάς μακράς πλευράς πλέγμα μέ
τήν διαοοράν, ότι άντί τών έκεΐ άνΟεμίων ενταύθα
ενοαεν στιγμάς υ,όνον έκατέοωΟεν. Ακολουθεί σειοά
/«ι 1 Γ ■ Γ ι ι
άνΟεαίιον και ανθέων λωτοΰ και ταινία μετά υ,αι-
Γ Γ Γ
άνδοου, μεΟ' ό ενοΐλεν τήν κυοίαν ζωο^όοον. Δύο
συνωοίδες ίστανται άντιυ,έτωποι έν τώ αέσω, έν
έκατέρω δέ τών άκρων υπάρχει συνωρίς μέ μέτω-
πον άντίΟετον προς το της ετέρας και της γειτονι-
κής."Εκαστον τών αρμάτων ήνιοχεϊ πρόσωπον μετά
4 -τερύγων κρατούν οιά τών δύο χειρών τά ηνία
κα'ι μαστίγιον έν τή δεςια. Εκ τών ίππων οί μεν
τών άκρων ύψουσιν ομοίως τήν κεφαλήν, έν ω οϊ
τών δύο άλλων διαοέρουσιν, επειδή ό είς έκ τών
δύο έκατέρου τών άομάτων καταδικάζει ισχυρώς
τήν κεφαλήν έπιχειρών νά άντιστή κατά του χα-
λινού. Προς πλήρωσιν του υπο τάς κοιλίας τών
ίππων κενού χώ?ου εγράφησαν κύνες. Τά άρματα
εχουσιν άκριζ'ώς υκτάκνημα κνκλα3, ό δέ συνδέων
τον κρίκοV του ζυγοΟ προς τον ρυμόν ξύλινος ήλος,
ό εστωρ 2, καταλήγει υψούμενος είς κεφαλήν γου-
πος μετά χαίνοντος στόματος, γενείου, δύο μα-
κρών ώτων κα'ι της συνήθους έπι του ράΐλοους έςο-
χής. Μετά ττ,ν ζωοφόρον εχομεν έντος δύο ταινιών
1 Ό Χ. Ρουσίπουλλος -ροιέΟηζεν, ίίτι τα συστατι/.α ταΰτα εΟοί-
σκονται-άντα έν τώ ορυχτω πυρολουσίττ) (= ΒΓ&ΙΐηβΙθϊη) τ.αοι-
ΤΓωιχενϊύ έν ττ; ΧηαΞία δ·.α του Μη 0.,.
' "Ιδ= Μυπ·αγ. Τβη·ίΐ1νθίίίΐ 8ίΐι·1νθρ1ΐΕ<,π Ρ1. ι-νΐΙ. Λί-
θινα πώματα Εδε έν Αηί. ϋβηίπη. 1. 32 χαί αΗ8. 1883. 15.
8 Ε, 723. Ίδ£ ^α11^1^α^11, 1890, 147.
1 Ω. 272. Κθίοΐιβί. ΗοιτΐθΠ3θ1ιο λΥίίίϊβη α. Οβι-ηΙο, 129
(2"> Αυίΐ.).