DOI article:
Kalinowski, Lech: Zabytki rzeźby romańskiej w opactwie tynieckim
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0158
23. Płyta kamienna późnoantyczna z Neumagen z motywem ro-
zety. Bonn, Muzeum Prowincjonalne (wg Clemena)
wprowadzono go na posadzkę katedry w Sessa Au-
runca we Włoszech37.
Sam układ dwóch nałożonych na siebie lub prze-
plecionych z sobą kwadratów, mający pierwotnie
znaczenie symboliczne, rozpowszechniał się zarówno
we Włoszech, jak i na Zachodzie. Spotyka się go bo-
z Wadham, około 1040, Oxford, Wadham College, Ms. A. 10. 22
{tamże, tabl. 64a).
37 Dehio i Bezold, o. c.. Atlas III, tabl. 282, ryc. 2 do
tekstu II, rozdział 15; C. Ricci, UArchitettura romanica in
Italia, Stuttgart 1925, s. 41.
38 R. Pfister, Nouveaux textiles de Palmyre, Paris 1937,
s. 19, ryc. 7. — Kunst der Spatantike im Mittelmeerraum, s. 35,
tabl. 18, ryc. 95. — The Sutton Hoo Skip-Burial. A Provisional
Guide, 6 wyd., London 1957, tabl. 12 i 14 do tekstu s. 28-29
i 47. O symbolicznym charakterze dwóch przeplecionych
ze sobą kwadratów pisze Zahn, o. c., s. 96 i n.; patrz także
Holmqvist, o. c., s. 46, przypis 58.
39 K. Graf Lanckoroński, Der Dom von Aąuilea. Sein
Bau und seine Geschichte, Wien 1906, s. 5, ryc. 6. — A. Cola-
santi, L’arte bizantina in Italia, Milano 1923, tabl. 78, ryc. 1
do tekstu s. 433. — E. Schaffran, Die Kunst der Langobarden
in Italien, Jena 1941, tabl. 33, ryc. do tekstu s. 84. — G. Entz,
Un chantier du XP siecle a Zalavar (Bułletin du Musee Hon-
grois des Beaux Arts 24, Budapest 1964, s. 36, ryc. 27). O mo-
tywie rozety od najdawniejszych czasów obiegowym w sztuce
pisze G. Streng, Das Rosettenmotiv in der Kunst und Kultur-
geschichte, Miinchen 1918. Znaczenie liczby 9 w starożytnej
Grecji i w czasach późniejszych omawia W. H. Roscher,
wiem z jednej strony w sztuce koptyjskiej i bizantyń-
skiej oraz w sztuce Islamu i podlegającej jej wpływom
sztuce chrześcijańskiej, z drugiej zaś w sztuce przed-
romańskiej i romańskiej38.
W rzeźbie bizantyńskiej narożniki kwadratów
przechodzą niekiedy w stylizowane liście jak na mar-
murowej przegrodzie ołtarzowej z w. VIII w kate-
drze w Akwilei39 lub na płycie wapiennej z w. IX
pochodzącej z Wenecji, nabytej wr. 1902 do Kaiser-
Friedrich-Museum w Berlinie40. Tak też kończą
się gałązkami i liśćmi wstęgi, z których utworzone
są przeplecione ze sobą kwadraty, w rękopisach szko-
ły z Winchester41. Uwarunkowane kształtem trape-
zowatego pola opuszczenie motywu lilii w górnym
1 dolnym narożniku kwadratu, ustawionego po prze-
kątni na głowicy tynieckiej, ma daleki pierwowzór
w wynikającym z pokrewnych przyczyn opuszcze-
niu roślin w górnym i dolnym narożu rombów,
ustawionych po przekątni na marmurowej bazie
z w. IV-V, w Muzeum Archeologicznym w Stam-
bule, pod nie istniejący obecnie brązowy posąg Por-
firiusza, niegdyś stojący na Hippodromie w Kon-
stantynopolu42.
6. Połowa głowicy bliźniej z motywem trzech
serc z palmetami (ryc. 24-26)43. Wymiary głowicy:
długość 28 cm; wyskość 24,5 cm, w tym wałek 2,5 cm
abakus 3 cm. Wymiary pól trapezowatych: A P 27 X
12 x 17 x 18 cm; O 20 x 12 x 17 x 17 cm; RL27x
11 X17 X 17,5 cm. .
Die Enneadischen und hebdomadischen Fristen und Wochen
der dltesten Griechen. Ein Beitrag zur vergleichenden Chro-
nologie und Zahlenmystik (Abhandlungen der philologisch
historichen Klasse der Kóniglichen Sachsischen Gesellschaft
der Wissenschaften XXI, nr IV, Leipzig 1903).—Tenże,
Die Hebdomadenlehren der griechischen Philosophen und Arzte.
Ein Beitrag zur Geschichte der griechischen Philosophie und Me-
dizin {tamże, XXIV, nr VI, Leipzig 1906). — Tenże, Enneadische
Studien. Versuch einer Geschichte der Neunzahl bei den Griechen,
mit besonderer Berucksichtigung des dltesten Epos, der Philoso-
phen und Arzte {tamże, XXVI, nr I, Leipzig 1907).
40 O. Wulff, Altchristliche und mittelalterliche Bildwerke
{Kónigliche Museen zu Berlin, Beschreibung der Bildwerke der
christlichen Epochen III, Teil II: Mittelalterliche Bildwerke,
2 wyd., Berlin 1911, s. 13, nr 1718).
41 Rice, o. c., tabl. 53, ryc. b i tabl. 54, ryc. a do tekstu
s. 190-193.
42 J. Beckwith, The Art of Constantinopole, London-New
York 1968, s. 24, ryc. 31-33.
43 Reprodukowana: A. Gieysztor, Polskie badania wczesno-
średniowieczne w r. 1950 (Przegląd Zachodni VII, 1951, 1-2,
ryc. między s. 248-249 do tekstu s. 250-251).
150
zety. Bonn, Muzeum Prowincjonalne (wg Clemena)
wprowadzono go na posadzkę katedry w Sessa Au-
runca we Włoszech37.
Sam układ dwóch nałożonych na siebie lub prze-
plecionych z sobą kwadratów, mający pierwotnie
znaczenie symboliczne, rozpowszechniał się zarówno
we Włoszech, jak i na Zachodzie. Spotyka się go bo-
z Wadham, około 1040, Oxford, Wadham College, Ms. A. 10. 22
{tamże, tabl. 64a).
37 Dehio i Bezold, o. c.. Atlas III, tabl. 282, ryc. 2 do
tekstu II, rozdział 15; C. Ricci, UArchitettura romanica in
Italia, Stuttgart 1925, s. 41.
38 R. Pfister, Nouveaux textiles de Palmyre, Paris 1937,
s. 19, ryc. 7. — Kunst der Spatantike im Mittelmeerraum, s. 35,
tabl. 18, ryc. 95. — The Sutton Hoo Skip-Burial. A Provisional
Guide, 6 wyd., London 1957, tabl. 12 i 14 do tekstu s. 28-29
i 47. O symbolicznym charakterze dwóch przeplecionych
ze sobą kwadratów pisze Zahn, o. c., s. 96 i n.; patrz także
Holmqvist, o. c., s. 46, przypis 58.
39 K. Graf Lanckoroński, Der Dom von Aąuilea. Sein
Bau und seine Geschichte, Wien 1906, s. 5, ryc. 6. — A. Cola-
santi, L’arte bizantina in Italia, Milano 1923, tabl. 78, ryc. 1
do tekstu s. 433. — E. Schaffran, Die Kunst der Langobarden
in Italien, Jena 1941, tabl. 33, ryc. do tekstu s. 84. — G. Entz,
Un chantier du XP siecle a Zalavar (Bułletin du Musee Hon-
grois des Beaux Arts 24, Budapest 1964, s. 36, ryc. 27). O mo-
tywie rozety od najdawniejszych czasów obiegowym w sztuce
pisze G. Streng, Das Rosettenmotiv in der Kunst und Kultur-
geschichte, Miinchen 1918. Znaczenie liczby 9 w starożytnej
Grecji i w czasach późniejszych omawia W. H. Roscher,
wiem z jednej strony w sztuce koptyjskiej i bizantyń-
skiej oraz w sztuce Islamu i podlegającej jej wpływom
sztuce chrześcijańskiej, z drugiej zaś w sztuce przed-
romańskiej i romańskiej38.
W rzeźbie bizantyńskiej narożniki kwadratów
przechodzą niekiedy w stylizowane liście jak na mar-
murowej przegrodzie ołtarzowej z w. VIII w kate-
drze w Akwilei39 lub na płycie wapiennej z w. IX
pochodzącej z Wenecji, nabytej wr. 1902 do Kaiser-
Friedrich-Museum w Berlinie40. Tak też kończą
się gałązkami i liśćmi wstęgi, z których utworzone
są przeplecione ze sobą kwadraty, w rękopisach szko-
ły z Winchester41. Uwarunkowane kształtem trape-
zowatego pola opuszczenie motywu lilii w górnym
1 dolnym narożniku kwadratu, ustawionego po prze-
kątni na głowicy tynieckiej, ma daleki pierwowzór
w wynikającym z pokrewnych przyczyn opuszcze-
niu roślin w górnym i dolnym narożu rombów,
ustawionych po przekątni na marmurowej bazie
z w. IV-V, w Muzeum Archeologicznym w Stam-
bule, pod nie istniejący obecnie brązowy posąg Por-
firiusza, niegdyś stojący na Hippodromie w Kon-
stantynopolu42.
6. Połowa głowicy bliźniej z motywem trzech
serc z palmetami (ryc. 24-26)43. Wymiary głowicy:
długość 28 cm; wyskość 24,5 cm, w tym wałek 2,5 cm
abakus 3 cm. Wymiary pól trapezowatych: A P 27 X
12 x 17 x 18 cm; O 20 x 12 x 17 x 17 cm; RL27x
11 X17 X 17,5 cm. .
Die Enneadischen und hebdomadischen Fristen und Wochen
der dltesten Griechen. Ein Beitrag zur vergleichenden Chro-
nologie und Zahlenmystik (Abhandlungen der philologisch
historichen Klasse der Kóniglichen Sachsischen Gesellschaft
der Wissenschaften XXI, nr IV, Leipzig 1903).—Tenże,
Die Hebdomadenlehren der griechischen Philosophen und Arzte.
Ein Beitrag zur Geschichte der griechischen Philosophie und Me-
dizin {tamże, XXIV, nr VI, Leipzig 1906). — Tenże, Enneadische
Studien. Versuch einer Geschichte der Neunzahl bei den Griechen,
mit besonderer Berucksichtigung des dltesten Epos, der Philoso-
phen und Arzte {tamże, XXVI, nr I, Leipzig 1907).
40 O. Wulff, Altchristliche und mittelalterliche Bildwerke
{Kónigliche Museen zu Berlin, Beschreibung der Bildwerke der
christlichen Epochen III, Teil II: Mittelalterliche Bildwerke,
2 wyd., Berlin 1911, s. 13, nr 1718).
41 Rice, o. c., tabl. 53, ryc. b i tabl. 54, ryc. a do tekstu
s. 190-193.
42 J. Beckwith, The Art of Constantinopole, London-New
York 1968, s. 24, ryc. 31-33.
43 Reprodukowana: A. Gieysztor, Polskie badania wczesno-
średniowieczne w r. 1950 (Przegląd Zachodni VII, 1951, 1-2,
ryc. między s. 248-249 do tekstu s. 250-251).
150