Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (11.1975)

żują wiele cech wspólnych 3. Z tych widocznych na-
wet na czarno-białej fotografii wymienić można: po-
dobny, schematyczny rysunek postaci z powtarzają-
cymi się błędami anatomicznymi, operowanie dość
nieudolnie prowadzoną kreską, którą podkreślano
szczegóły przedstawianych ludzi i przedmiotów, wre-
szcie bardzo podobne typy twarzy, dłoni i stóp. Ga-
ma kolorystyczna porównywanych obrazów, złożona
z lokalnych barw zestawionych kontrastowo z prze-
wagą czerwieni, zieleni, barwy żółtej, brudnych ró-
żów i błękitów uzupełnionych kilkoma odcieniami
szarości, przechodzących w ciepłe tony brązowe lub
zimne sinofioletowe, wykazuje również wiele zbież-
ności nie wykluczających możliwości przyjęcia hipo-
tezy o wspólnym autorstwie tych malowideł. Nie spo-
sób pominąć w tym zestawieniu cech wytłaczanego
ornamentu okuciowo-maureskowego przy górnych
brzegach desek, który posiada prawie identyczny
rysunek we wszystkich charakteryzowanych tutaj
obrazach. Także zestawienie wielkości obrazu Trój-
cy Świętej (214X154 cm) z wymiarami wewnętrzny-
mi prostokątnej wnęki, zajmującej całe pole środko-
we ołtarza w Kłecku (207X154 cm), utwierdza w
przekonaniu, że deska z krakowskiego Muzeum Na-
rodowego jest pierwotnym obrazem wypełniającym
pole środkowe ołtarza głównego w Kłecku, pędzla
wzmiankowanego już Mateusza Kossiora.

Kompozycja drewnianego ołtarza głównego w ko-
ściele w Kłecku powstała w wyniku połączenia tra-
dycyjnego typu ołtarza tryptykowego ze schematem
trójpolowego retabulum architektonicznego z korync-
kimi kolumnami i belkowaniem 4 5 6 *. Obecnie w ołtarzu
mieszczą się następujące obrazy i rzeźby: w polu
głównym Św. Jadwiga Śląska, w skrzydle lewym
(ryc. Ib) u góry wymienione uprzednio Wniebowzię-

3 Poszczególne obrazy są malowane na oddzielnych
tablicach wstawionych luźno w ramy ołtarza, co ułatwiło
zburzenie pierwotnego układu kwater.

4 B. Naganowsk a-D o 1 c z e w s ka, Ołtarze z XVI
i początków XVII wieku w Wielkopolsce. Studia nad re-
nesansem w Wielkopolsce (Prace Komisji Historii Sztuki
Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, t. VIII, ż. 3,
Poznań 1970, s. 171, 182). — W r. 1965 obrazy wraz z ca-
łym ołtarzem poddano gruntownym zabiegom konserwator-
skim, w wyniku których odwrocia desek obrazów otrzymały
wzmacniające listewki, architektoniczne ramy pokryto ciem-
nobrązową farbą, a części pozłocone odczyszczono i uzu-
pełniono.

5 Oba obrazy są malowane olejno na płótnie.

6 List Th. Rednera do ks. dziekana J. Dydyńskiego

z dnia 23 września 1862 przechowywany w teczce luźnych

cie N.P. Marii, u dołu Pokłon Trzech Króli, w skrzy-
dle prawym (ryc. lc) u góry Zwiastowanie i Pokłon
pasterzy u dołu; w zwieńczeniu w polu środkowym
obraz Św. Jerzego, a po jego bokach figury Św. Pio-
tra z lewej strony i Św. Pawła z prawej. Z tyłu na
odwrocie predelli znajduje się następujący napis ma-
lowany czarną majuskułą: „HAS IMAGINES SCUL-
PSIT ET PINXIT | MATHEUS PICTOR COGNO
(minę?) KOSSYOR | CIVIS POSNANIEN (sis)
ANNO DOMINI 1596”. Obecnie dwa obrazy w oł-
tarzu, a mianowicie Św. Jadwigi w polu głównym
oraz Św. Jerzego w zwieńczeniu, nie są dziełami
Kossiora 5. Wykonał je w r. 1862, jak świadczą

0 tym materiały przechowywane w miejscowym
archiwum parafialnym, malarz scen historycznych

1 portrecista z Pelplina, Th. Redner 6.

Redner, w liście z dnia 23 września 1862 skie-
rowanym do proboszcza kłeckiego, ks. dziekana Jó-
zefa Dydyńskiego, w sprawie podjęcia prac konser-
watorskich i malarskich dla kościoła w Kłecku, wy-
mienia między innymi obrazy z ołtarza głównego,
a to: Św. Jerzego na nowo przezeń namalowanego za
sumę 20 talarów oraz Św. Jadwigę, który proponuje
również na nowo namalować, ze względu na zły stan
zachowania starego obrazu T Wynika z tego, że już
przed r. 1862 w polu głównym ołtarza znajdowało
się nie zachowane do dzisiaj przedstawienie Św. Jad-
wigi.

Kilka wizytacji biskupich kościoła kłeckiego
z w. XVII i XVIII nie opisuje, niestety, bardziej
szczegółowo retabulów, zadowalając się ogólnikowy-
mi stwierdzeniami w rodzaju: „habet imagines de-
ccntes“, „imagines sunt desuper decentes“, „imagines
decentes et ornata”, „altare maius ligneum, sculptum
per partes deaurata” 8. Dopiero w r. 1766 i 1782 wi-

pism z 2 poł. w. XIX zatytułowanej: „Akta kościoła para-
fialnego, katolickiego w Kłecku, Dekanat S. Piotra, tyczące
się budowli kościoła farnego w Kłecku“, Archiwum Pa-
rafii Rzymskokatolickiej w Kłecku, bez sygnatury i pagi-
nacji. Portrecistą i malarzem scen historycznych nazwał
Redner siebie samego w drukowanej ulotce reklamowej
dołączonej do listu do Dydyńskiego. Malarz ten nie został
odnotowany w Słowniku Thieme-Beckera. Za umożliwie-
nie zbadania ołtarza oraz udostępnienie mi materiałów
z archiwum parafialnego w Kłecku dziękuję ks. dzieka-
nowi Joachimowi Denhelowi.

7 Tamie.

8 Acta visitationis... per Vincentium a Seve... archidia-
conum Gnesnensem A.D 1608, Archiwum Archidiecezjalne
w Gnieźnie (dalej cytowane w skrócie: AAG), sygn. A.
Cons. E. 40, k. 29. — Acta visitationis... per Adamum

168