DOI Artikel:
Kobielus, Stanisław; Dürer, Albrecht: Pojęcie piękna w pismach Albrechta Dürera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20406#0049
Folia Historiae Artium T. XV (1979)
PL ISSN 01071-6723
STANISŁAW KOBIELUS
POJĘCIE PIĘKNA W PISMACH ALBRECHTA DURERA
WSTĘP
Wzajemne zależności, jakie często zachodzą u
artystów między ich poglądami teoretycznymi a
realizacjami praktycznymi, upoważniają do spoj-
rzenia z tego punktu widzenia również na twór-
czość Albrechta Diirera. Celem mniejszej rozpra-
wy jest próba odpowiedzi na pytanie, jak Diirer
rozumiał w swych pismach teoretycznych problem
piękna, jaką zajął wobec niego postawę po-
znawczą, do jakich wreszcie doszedł konkluzji.
Najnowsza bibliografia dotycząca osoby Diire-
ra, jego literackiej i artystycznej puścizny, zebra-
na przez M. Mendego podaje sporą ilość roz-
praw na temat teorii sztuki Diirera. Niektóre
z nich omawiają również poglądy Mistrza z No-
rymbergi na zagadnienie piękna. Na czoło wysu-
wają się prace E. Panofsky'ego, szczególnie dzie-
ło: Diirers Kunsttheorie vornehmlich in darem
Verhdltnis zur Kunsttheorie der Italisner, wyda-
ne w r. 1915 w Berlinie. Temat: Pojęcie piękna
u Albrechta Diirera, został już poruszony przez
Hansa Bachmanna w r. 1930 2.
Ponieważ studia nad obszerną twórczością Dii-
rera posunęły się daleko naprzód, a z okazji 500-
-lecia jego urodzin opublikowano wiele nowych
prac, wydaje się, że fakt ten upoważnia do po-
nownego podjęcia tematu piękna w teorii sztuki
Diirera.
Podstawą do analizy tekstów artysty było naj-
1 M. Mendę, Diirer — Bibliographie, Wiesbaden
1271.
2 H. Bachmann. Diirers Schónheitsbegrifj. Disser-
tation, Heidelberg 1900:, [b.m.w.] 1935, s. 3K.
3 H. R u p p r i c h. Diirer. Schriftlicher Nachlass.
I—III, Berlin 1966—1>93Q.
nowsze wydanie krytyczne jego pism wraz z do-
skonałym komentarzem, opracowane przez H. Rup-
pricha 3. Dużą pomocą w pracy okazał się rów-
nież wybór tekstów Diirera wydany przez J. Bia-
łostockiego w tłumaczeniu polskim4. W trakcie
rozważań nad pojęciem piękna u Diirera zostały
uwzględnione poglądy m. in. Mikołaja z Kuzy,
L. B. Albertiego i Leonarda da Vinci. Została
również dokonana — aczkolwiek w bardzo skrom-
nej mierze — analiza tych dzieł artystycznych
Diirera, które najwymowmej ilustrują równole-
głość jego teorii i praktyki.
I. UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE POGLĄDÓW
DURERA NA PIĘKNO
1. DURER NA PRZEŁOMIE DWÓCH EPOK
Diirer był jednym z tych niewielu twórców,
0 których możemy powiedzieć, że byli autentycz-
nymi świadkami oraz podmiotami różnorodnych
prądów artystycznych wraz z ich konfliktami, jak
ruchów społecznych i religijnych nurtujących ob-
szary noszące miano „na północ od Alp". Urodził
się 2 kwietnia 1471 r. w Norymberdze (zmarł 6
kwietnia 1528 r.), w której krzyżowały się szla-
ki handlowe wiodące z Wenecji do miast hanzea-
tyckich oraz ze Wschodu w stronę Brabancji
1 Burgundii5. Żył w mieście, gdzie działali m. in.
4 J. Białostocki, Albrecht Diirer jako pisarz
i teoretyk sztuki, Wrocław T956. Wszystkie cytaty pism
Diirera podane w języku polskim pochodzą z tego opra-
cowania.
5 G. V o g 1 e r, Niirnberg zur Zeit Albrecht Diirers
[w:] Albrecht Diirer, Zeit und Werk. Leipzig 10171, s. 43.
41
PL ISSN 01071-6723
STANISŁAW KOBIELUS
POJĘCIE PIĘKNA W PISMACH ALBRECHTA DURERA
WSTĘP
Wzajemne zależności, jakie często zachodzą u
artystów między ich poglądami teoretycznymi a
realizacjami praktycznymi, upoważniają do spoj-
rzenia z tego punktu widzenia również na twór-
czość Albrechta Diirera. Celem mniejszej rozpra-
wy jest próba odpowiedzi na pytanie, jak Diirer
rozumiał w swych pismach teoretycznych problem
piękna, jaką zajął wobec niego postawę po-
znawczą, do jakich wreszcie doszedł konkluzji.
Najnowsza bibliografia dotycząca osoby Diire-
ra, jego literackiej i artystycznej puścizny, zebra-
na przez M. Mendego podaje sporą ilość roz-
praw na temat teorii sztuki Diirera. Niektóre
z nich omawiają również poglądy Mistrza z No-
rymbergi na zagadnienie piękna. Na czoło wysu-
wają się prace E. Panofsky'ego, szczególnie dzie-
ło: Diirers Kunsttheorie vornehmlich in darem
Verhdltnis zur Kunsttheorie der Italisner, wyda-
ne w r. 1915 w Berlinie. Temat: Pojęcie piękna
u Albrechta Diirera, został już poruszony przez
Hansa Bachmanna w r. 1930 2.
Ponieważ studia nad obszerną twórczością Dii-
rera posunęły się daleko naprzód, a z okazji 500-
-lecia jego urodzin opublikowano wiele nowych
prac, wydaje się, że fakt ten upoważnia do po-
nownego podjęcia tematu piękna w teorii sztuki
Diirera.
Podstawą do analizy tekstów artysty było naj-
1 M. Mendę, Diirer — Bibliographie, Wiesbaden
1271.
2 H. Bachmann. Diirers Schónheitsbegrifj. Disser-
tation, Heidelberg 1900:, [b.m.w.] 1935, s. 3K.
3 H. R u p p r i c h. Diirer. Schriftlicher Nachlass.
I—III, Berlin 1966—1>93Q.
nowsze wydanie krytyczne jego pism wraz z do-
skonałym komentarzem, opracowane przez H. Rup-
pricha 3. Dużą pomocą w pracy okazał się rów-
nież wybór tekstów Diirera wydany przez J. Bia-
łostockiego w tłumaczeniu polskim4. W trakcie
rozważań nad pojęciem piękna u Diirera zostały
uwzględnione poglądy m. in. Mikołaja z Kuzy,
L. B. Albertiego i Leonarda da Vinci. Została
również dokonana — aczkolwiek w bardzo skrom-
nej mierze — analiza tych dzieł artystycznych
Diirera, które najwymowmej ilustrują równole-
głość jego teorii i praktyki.
I. UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE POGLĄDÓW
DURERA NA PIĘKNO
1. DURER NA PRZEŁOMIE DWÓCH EPOK
Diirer był jednym z tych niewielu twórców,
0 których możemy powiedzieć, że byli autentycz-
nymi świadkami oraz podmiotami różnorodnych
prądów artystycznych wraz z ich konfliktami, jak
ruchów społecznych i religijnych nurtujących ob-
szary noszące miano „na północ od Alp". Urodził
się 2 kwietnia 1471 r. w Norymberdze (zmarł 6
kwietnia 1528 r.), w której krzyżowały się szla-
ki handlowe wiodące z Wenecji do miast hanzea-
tyckich oraz ze Wschodu w stronę Brabancji
1 Burgundii5. Żył w mieście, gdzie działali m. in.
4 J. Białostocki, Albrecht Diirer jako pisarz
i teoretyk sztuki, Wrocław T956. Wszystkie cytaty pism
Diirera podane w języku polskim pochodzą z tego opra-
cowania.
5 G. V o g 1 e r, Niirnberg zur Zeit Albrecht Diirers
[w:] Albrecht Diirer, Zeit und Werk. Leipzig 10171, s. 43.
41