DOI Artikel:
Piwocka, Magdalena: "Aparat królewski" – zespół szat liturgicznych z klasztoru SS. Wizytek w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20539#0095
Folia Historiae Artium, T. XXI (1985)
PL ISSN 0071-6723
MAGDALENA PIWOCKA
„APARAT KRÓLEWSKI" — ZESPÓŁ SZAT LITURGICZNYCH Z KLASZTORU SS. WIZYTEK
W WARSZAWIE
W dziejach sztuki polskiej istnieje szereg za-
bytków tradycyjnie uznawanych za dzieła rąk
panujących u nas królowych lub księżniczek. Są
to przeważnie cenne tkaniny, hafty lub koronki,
prace odpowiednie dla kobiecych dłoni i godne
wysokiego staniu wykonawczyń. Pamiątki te
wzbudzają zrozumiałe zainteresowanie — nieza-
leżnie od tego, czy wnikliwe ekspertyzy i studia
archiwalne umacniają, czy też rozwiewają legen-
dę ich autorstwa. Poziom artystyczny, związek z
aktuailnymi nurtami zdobnictwa, sama material-
na wymowa tych obiektów nasuwają wnioski wa-
żne dla historycznego oblicza naszej kultury i
obrazu sztuki dworu. Do hardziej znanych ogó-
łowi przykładów należą hafty królowej Jadwigi
czy własnoręczne iroboty Anny Jagiellonki, ale
i wiek XVII zostawił imiona dwu biegłych w
kunszcie hafciarskim królowych. Ocalały także
nieliczne dowody ich zamiłowań. Pierwszą z mo-
narchiń miała być Ludwika Maria Gonzaga, żo-
na dwóch Wazów, drugą Maria Kazimiera d'Air-
quien (Marysieńka).
1 Zainicjowana w r. 1649 fundacja doszła do skutku
w r. 1654. O początkach klasztoru i jego dziejach patrz:
E. Raczyński, Portofolio królowej Marii Ludwiki,
czyli zbiór listów, aktów urzędowych i innych doku-
mentów ściągających się do pobytu tej monarchini w
Polsce [...] I—II, Poznań 1844; J. L. Korwin Ja-
strzębski, Wizytki polskie, czyli historia fundacji
pierwszego klasztoru zakonnic Nawiedzenia Panny Marii
w Warszawie, Rzym 1849; J. Bartoszewicz, Kościoły
warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem
historycznym, VII, Warszawa 1855, s. 238—260; [ks. F.
Kurowski?] Kościół i klasztor PP. Wizytek w War-
szawie (Pamiętnik Religijno-Morjlny, XXXI, Warszawa
1856, z. 9, s. 268—2©!; z. 10, s. 361—381); Une fondation
Pamięci Pani Doktor Ireny Burnatowej
Z Ludwiką Marią, energiczną sawantką na
polskim tronie, zwykło się łączyć przedsięwzięcia
większej miary niż niewieście robótki — żywą
działalność polityczną, rozległe projekty dynasty-
czne, mecenat naukowy, zainteresowania huma-
nistyczne i literackie, fundacje kościołów i zgro-
madzeń. Uczonej francuskiej księżniczce nie by-
ły jednak obce artystyczne ambicje i skłonnoś-
ci. Ślady tej strony osobowości królowej, jej nie-
wątpliwych upodobań i uzdolnień, odczytać mo-
żna zarówno w licznych źródłach pisanych, jak
i — w rzadkich dziś — przedmiotach, którymi
się otaczała i które chętnie ofiarowywała bli-
skim, a także w gromadzonych przez nią książ-
kach.
W założonym przez Ludwikę Marię i ulubio-
nym później klasztorze Panien Wizytek na Kra-
kowskim Przedmieściu w Warszawie 1 przetrwał,
wśród innych pamiątek po fundatorce, tzw. „apa-
rat królewski" — zespól szat liturgicznych, któ-
rego wykonanie od dawna przypisywano samej
władczymi. Mimo kilku uwag o jego istnieniu w
religieuse et ąueląues lettres de Marie de Gonzagues,
Paris 1889. Por. także nowsze monografie z wykazem
źródeł: J. Kraszewska, Materiały do historii budowy
kościoła SS. Wizytek w Warszawie (BHS, V, 1937, 3/4,
s. 313—340); J. Chrościcki, Kościół Wizytek, War-
szawa 1973; P. Bohdziewicz, Kościół i klasztor PP.
Wizytek w Warszawie [w:] Studia do dziejów sztuki pol-
skiej w okresie baroku i rokoka, Lublin 1973, s. 7—81;
W. Petecki, „Wizytki warszawskie. Zarys monograficz-
ny" (maszynopis), Archiwum Klasztoru Wizytek (dalej:
AKW). Za umożliwienie badań mad aparatem i udostęp-
nienie klasztornych archiwaliów składam serdeczne po-
dziękowanie matce przełożonej Marii Klaudii Niklewi-
czównie.
89
PL ISSN 0071-6723
MAGDALENA PIWOCKA
„APARAT KRÓLEWSKI" — ZESPÓŁ SZAT LITURGICZNYCH Z KLASZTORU SS. WIZYTEK
W WARSZAWIE
W dziejach sztuki polskiej istnieje szereg za-
bytków tradycyjnie uznawanych za dzieła rąk
panujących u nas królowych lub księżniczek. Są
to przeważnie cenne tkaniny, hafty lub koronki,
prace odpowiednie dla kobiecych dłoni i godne
wysokiego staniu wykonawczyń. Pamiątki te
wzbudzają zrozumiałe zainteresowanie — nieza-
leżnie od tego, czy wnikliwe ekspertyzy i studia
archiwalne umacniają, czy też rozwiewają legen-
dę ich autorstwa. Poziom artystyczny, związek z
aktuailnymi nurtami zdobnictwa, sama material-
na wymowa tych obiektów nasuwają wnioski wa-
żne dla historycznego oblicza naszej kultury i
obrazu sztuki dworu. Do hardziej znanych ogó-
łowi przykładów należą hafty królowej Jadwigi
czy własnoręczne iroboty Anny Jagiellonki, ale
i wiek XVII zostawił imiona dwu biegłych w
kunszcie hafciarskim królowych. Ocalały także
nieliczne dowody ich zamiłowań. Pierwszą z mo-
narchiń miała być Ludwika Maria Gonzaga, żo-
na dwóch Wazów, drugą Maria Kazimiera d'Air-
quien (Marysieńka).
1 Zainicjowana w r. 1649 fundacja doszła do skutku
w r. 1654. O początkach klasztoru i jego dziejach patrz:
E. Raczyński, Portofolio królowej Marii Ludwiki,
czyli zbiór listów, aktów urzędowych i innych doku-
mentów ściągających się do pobytu tej monarchini w
Polsce [...] I—II, Poznań 1844; J. L. Korwin Ja-
strzębski, Wizytki polskie, czyli historia fundacji
pierwszego klasztoru zakonnic Nawiedzenia Panny Marii
w Warszawie, Rzym 1849; J. Bartoszewicz, Kościoły
warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem
historycznym, VII, Warszawa 1855, s. 238—260; [ks. F.
Kurowski?] Kościół i klasztor PP. Wizytek w War-
szawie (Pamiętnik Religijno-Morjlny, XXXI, Warszawa
1856, z. 9, s. 268—2©!; z. 10, s. 361—381); Une fondation
Pamięci Pani Doktor Ireny Burnatowej
Z Ludwiką Marią, energiczną sawantką na
polskim tronie, zwykło się łączyć przedsięwzięcia
większej miary niż niewieście robótki — żywą
działalność polityczną, rozległe projekty dynasty-
czne, mecenat naukowy, zainteresowania huma-
nistyczne i literackie, fundacje kościołów i zgro-
madzeń. Uczonej francuskiej księżniczce nie by-
ły jednak obce artystyczne ambicje i skłonnoś-
ci. Ślady tej strony osobowości królowej, jej nie-
wątpliwych upodobań i uzdolnień, odczytać mo-
żna zarówno w licznych źródłach pisanych, jak
i — w rzadkich dziś — przedmiotach, którymi
się otaczała i które chętnie ofiarowywała bli-
skim, a także w gromadzonych przez nią książ-
kach.
W założonym przez Ludwikę Marię i ulubio-
nym później klasztorze Panien Wizytek na Kra-
kowskim Przedmieściu w Warszawie 1 przetrwał,
wśród innych pamiątek po fundatorce, tzw. „apa-
rat królewski" — zespól szat liturgicznych, któ-
rego wykonanie od dawna przypisywano samej
władczymi. Mimo kilku uwag o jego istnieniu w
religieuse et ąueląues lettres de Marie de Gonzagues,
Paris 1889. Por. także nowsze monografie z wykazem
źródeł: J. Kraszewska, Materiały do historii budowy
kościoła SS. Wizytek w Warszawie (BHS, V, 1937, 3/4,
s. 313—340); J. Chrościcki, Kościół Wizytek, War-
szawa 1973; P. Bohdziewicz, Kościół i klasztor PP.
Wizytek w Warszawie [w:] Studia do dziejów sztuki pol-
skiej w okresie baroku i rokoka, Lublin 1973, s. 7—81;
W. Petecki, „Wizytki warszawskie. Zarys monograficz-
ny" (maszynopis), Archiwum Klasztoru Wizytek (dalej:
AKW). Za umożliwienie badań mad aparatem i udostęp-
nienie klasztornych archiwaliów składam serdeczne po-
dziękowanie matce przełożonej Marii Klaudii Niklewi-
czównie.
89