DOI Artikel:
Walczak, Marek: Działalność fundacyjna biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego (część II)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20615#0067
Folia Historiae Artium, t. XXX (1994)
PL ISSN 0071-6723
MAREK WALCZAK
DZIAŁALNOŚĆ FUNDACYJNA BISKUPA KRAKOWSKIEGO,
KARDYNAŁA ZBIGNIEWA OLEŚNICKIEGO. CZĘŚC II*
I. PROBLEMATYKA GENEZY FORMALNEJ DZIEŁ
SZTUKI POWSTAŁYCH Z FUNDACJI KARDYNAŁA
OLEŚNICKIEGO
Analiza źródeł pisanych i zachowanych dzieł
sztuki, przeprowadzona w pierwszej części pra-
cy, miała na celu uchwycenie zakresu działalno-
ści fundacyjnej Oleśnickiego. Wystawienie kilku
kościołów i dbałość o ich wyposażenie, przebudo-
wy zamków i kamienic, a wreszcie wielkie na-
kłady na wystrój krakowskiej katedry, stawiają
go w gronie najbardziej aktywnych fundatorów
w dziejach średniowiecznej Polski. Analiza for-
malna dzieł prowadzi jednak do wniosku, że w
działalności tej nie można dopatrzyć się żadnej
linii rozwojowej, warunkowanej świadomym do-
borem warsztatów rzemieślniczych czy konkret-
nych artystów.
Wszystkie zachowane budowle fundowane
przez Oleśnickiego (z wyjątkiem pokrytej ka-
* Pierwsza część rozprawy ukazała się dwa lata te-
mu (Folia Historiae Artium, 28, 1992), s. 57—73. Tam
też podano pełne zapisy bibliograficzne wydawnictw
źródłowych, cytowanych tu w wersji skróconej.
1 R. Brykowski, Kościół parafialny w Piotrawi-
nie (Roczniki Humanistyczne, 6/4, 1958), s. 59.
2 J. F r a z i k, Sklepienia żebrowe w Polsce XV w.
[w:] Sztuka i ideologia XV wieku. Materiały sympo-
zjum [...], red. P. Skubiszewski, Warszawa 1978,
s. 535, ił. 18 A—D, jako najstarsze wymienia sklepienie
sieciowe prezbiterium kościoła krakowskich dominika-
nów, a następnie kościoła parafialnego w Luborzycy.
Dziś wiadomo już z całą pewnością, że sklepienie kra-
kowskie powstało około połowy wieku XV (przed r.
1465); J. Gadomski, W sprawie datowania sklepień
sieciowych w prezbiterium kościoła Dominikanów
w Krakowie (Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Nau-
mienną okładziną Wieży Zegarowej katedry kra-
kowskiej, nie budowanej zresztą od początku na
jego zlecenie) wzniesiono z cegły. Ich formy są
przy tym różnorodne. Spośród wszystkich inwe-
stycji, jedynie w przypadku kościoła w Piotra-
winie wskazać możemy na podobieństwa warsz-
tatowe (ryc. 1, 2) h Trzeba jednak podkreślić, że
w wielu przypadkach odnajdujemy, jako wspólną
cechę warsztatów pracujących dla biskupiego
dworu, pełen inwencji sposób przesklepiania
wnętrz.
Analiza budowli fundowanych przez Oleśnic-
kiego skłania do przypuszczenia, że trzykrotnie
pojawiły się w nich sklepienia sieciowe, dwukrot-
nie sklepienia gwiaździste z wpisanym wewnątrz
krzyżem i dwukrotnie sklepienia gwiaździste
zwichrowane.
W przypadku sklepienia sieciowego mamy do
czynienia z pierwszymi udokumentowanymi przy-
kładami z terenu Małopolski2. W kościele para-
kowych PAN, Oddział w Krakowie, 30/1—2, 1986 (1988)),
s. 177; Tenże, Z zagadnień atrybucji krakowskiego
malarstwa tablicowego XV w. na przykładzie dzieł z lat
1460—1475 [w:] Symbolae historiae artium. Studia z hi-
storii sztuki dedykowane Lechowi Kalinowskiemu, War-
szawa 1986, s. 304, przyp. 3. Warto też zwrócić uwagę
na, skądinąd niejasny, przekaz źródłowy informujący,
że mistrz murarski Klemens zakładał sklepienie w ko-
ściele Dominikanów w r. 1467; Krakowskie środowisko
artystyczne czasów Wita Stwosza, wyd. B. Przyby-
szewski, Wrocław 1990 (Cracouia artificum, Supple-
menta [3]), s. 13. Sklepienie luborzyckie jest najpraw-
dopodobniej późniejsze od murów kościoła i pochodzi
z końca stulecia; Katalog Zabytków Sztuki w Polsce
(dalej KZSP), I: Województwo krakowskie, 8: Powiat
miechowski, oprać. Z. Boczkowska, Warszawa 1953,
s. 18—19.
63
PL ISSN 0071-6723
MAREK WALCZAK
DZIAŁALNOŚĆ FUNDACYJNA BISKUPA KRAKOWSKIEGO,
KARDYNAŁA ZBIGNIEWA OLEŚNICKIEGO. CZĘŚC II*
I. PROBLEMATYKA GENEZY FORMALNEJ DZIEŁ
SZTUKI POWSTAŁYCH Z FUNDACJI KARDYNAŁA
OLEŚNICKIEGO
Analiza źródeł pisanych i zachowanych dzieł
sztuki, przeprowadzona w pierwszej części pra-
cy, miała na celu uchwycenie zakresu działalno-
ści fundacyjnej Oleśnickiego. Wystawienie kilku
kościołów i dbałość o ich wyposażenie, przebudo-
wy zamków i kamienic, a wreszcie wielkie na-
kłady na wystrój krakowskiej katedry, stawiają
go w gronie najbardziej aktywnych fundatorów
w dziejach średniowiecznej Polski. Analiza for-
malna dzieł prowadzi jednak do wniosku, że w
działalności tej nie można dopatrzyć się żadnej
linii rozwojowej, warunkowanej świadomym do-
borem warsztatów rzemieślniczych czy konkret-
nych artystów.
Wszystkie zachowane budowle fundowane
przez Oleśnickiego (z wyjątkiem pokrytej ka-
* Pierwsza część rozprawy ukazała się dwa lata te-
mu (Folia Historiae Artium, 28, 1992), s. 57—73. Tam
też podano pełne zapisy bibliograficzne wydawnictw
źródłowych, cytowanych tu w wersji skróconej.
1 R. Brykowski, Kościół parafialny w Piotrawi-
nie (Roczniki Humanistyczne, 6/4, 1958), s. 59.
2 J. F r a z i k, Sklepienia żebrowe w Polsce XV w.
[w:] Sztuka i ideologia XV wieku. Materiały sympo-
zjum [...], red. P. Skubiszewski, Warszawa 1978,
s. 535, ił. 18 A—D, jako najstarsze wymienia sklepienie
sieciowe prezbiterium kościoła krakowskich dominika-
nów, a następnie kościoła parafialnego w Luborzycy.
Dziś wiadomo już z całą pewnością, że sklepienie kra-
kowskie powstało około połowy wieku XV (przed r.
1465); J. Gadomski, W sprawie datowania sklepień
sieciowych w prezbiterium kościoła Dominikanów
w Krakowie (Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Nau-
mienną okładziną Wieży Zegarowej katedry kra-
kowskiej, nie budowanej zresztą od początku na
jego zlecenie) wzniesiono z cegły. Ich formy są
przy tym różnorodne. Spośród wszystkich inwe-
stycji, jedynie w przypadku kościoła w Piotra-
winie wskazać możemy na podobieństwa warsz-
tatowe (ryc. 1, 2) h Trzeba jednak podkreślić, że
w wielu przypadkach odnajdujemy, jako wspólną
cechę warsztatów pracujących dla biskupiego
dworu, pełen inwencji sposób przesklepiania
wnętrz.
Analiza budowli fundowanych przez Oleśnic-
kiego skłania do przypuszczenia, że trzykrotnie
pojawiły się w nich sklepienia sieciowe, dwukrot-
nie sklepienia gwiaździste z wpisanym wewnątrz
krzyżem i dwukrotnie sklepienia gwiaździste
zwichrowane.
W przypadku sklepienia sieciowego mamy do
czynienia z pierwszymi udokumentowanymi przy-
kładami z terenu Małopolski2. W kościele para-
kowych PAN, Oddział w Krakowie, 30/1—2, 1986 (1988)),
s. 177; Tenże, Z zagadnień atrybucji krakowskiego
malarstwa tablicowego XV w. na przykładzie dzieł z lat
1460—1475 [w:] Symbolae historiae artium. Studia z hi-
storii sztuki dedykowane Lechowi Kalinowskiemu, War-
szawa 1986, s. 304, przyp. 3. Warto też zwrócić uwagę
na, skądinąd niejasny, przekaz źródłowy informujący,
że mistrz murarski Klemens zakładał sklepienie w ko-
ściele Dominikanów w r. 1467; Krakowskie środowisko
artystyczne czasów Wita Stwosza, wyd. B. Przyby-
szewski, Wrocław 1990 (Cracouia artificum, Supple-
menta [3]), s. 13. Sklepienie luborzyckie jest najpraw-
dopodobniej późniejsze od murów kościoła i pochodzi
z końca stulecia; Katalog Zabytków Sztuki w Polsce
(dalej KZSP), I: Województwo krakowskie, 8: Powiat
miechowski, oprać. Z. Boczkowska, Warszawa 1953,
s. 18—19.
63