DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Lech Kalinowski 1920 - 2004
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0023
Wśród członków reaktywowanej Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności, 9 marca 1995 (fot. M. Kornecki)
śniania zawartych w dziele sztuki treści ideowych.
W odniesieniu do średniowiecznej Piety odwołał
się do semantyki symboli G. J. Hoogewerffa i po-
służył się analizą ikonologiczną, przy czym celem
dociekań było głównie ustalenie ideowych moty-
wacji, które doprowadziły do wykształcenia tema-
tu. Uznając Pietę za przedstawienie maryjne, któ-
re nie jest zdarzeniem, lecz trwaniem Matki Bo-
skiej w bólu, zaliczył ją do przedstawień dewocyj-
nych, a to pojęcie, w literaturze polskiej dotąd nie
stosowane, wyjaśnił i zdefiniował. W dyskusji z
tezami m.in. Wilhelma Pindera i Georga Swarzen-
skiego uznał, że Pieta bolesna, z Chrystusem o
wielkości dorosłego mężczyzny, powstała — przy
udziale późnośredniowiecznego mistycyzmu — na
początku wieku XIV, w wyniku przekształcenia
formalnego układu Piety corpusculum i reprezen-
tacyjnego przedstawienia Marii karmiącej Dzieciątko
na pół leżące na kolanach; istotną rolę w tym pro-
cesie odegrała zasada łączenia dzieciństwa i męki
Chrystusa. Tu też podkreślił znaczenie tradycji
przedstawieniowej, odnajdując precedensy dla for-
malnego układu Piety w sztuce pierwszego, a na-
wet drugiego tysiąclecia przed Chrystusem. Ko-
lejną nowością w polskiej literaturze historyczno-
artystycznej było uwydatnienie roli tzw. aparatu
naukowego: kolejne twierdzenia zostały udoku-
mentowane w setkach drobiazgowo i precyzyjnie
opracowanych przypisów, przy czym erudycja
Autora osiągnęła tu granice ówczesnych możliwo-
ści poznawczych. Wnikliwe wywody i wyniki roz-
prawy niestety nie doczekały się rozpowszechnie-
nia w literaturze światowej, a sam Autor, chyba w
poczuciu ich niedoskonałości, nie zdecydował się
na wznowienie tekstu o Piecie w późniejszym
zbiorze własnych prac.
We wczesnych latach naukowej aktywności
Lecha Kalinowskiego Jego stosunek do uprawianej
dyscypliny charakteryzuje fragment pochodzącej z
kwietnia 1954 — opinii oszczędnego w pochwałach
profesora Wojsława Mole o ówczesnym adiunkcie
w Zespole Katedr Historii Sztuki UJ: „Doskona-
łym przykładem jego akrybii i sumienności nauko-
wej było napisanie przez niego do Słownika sztuk
plastycznych artykułu do hasła ‘plecionka’; redakcja
otrzymała (oczywiście po dłuższym czekaniu) nie
17
śniania zawartych w dziele sztuki treści ideowych.
W odniesieniu do średniowiecznej Piety odwołał
się do semantyki symboli G. J. Hoogewerffa i po-
służył się analizą ikonologiczną, przy czym celem
dociekań było głównie ustalenie ideowych moty-
wacji, które doprowadziły do wykształcenia tema-
tu. Uznając Pietę za przedstawienie maryjne, któ-
re nie jest zdarzeniem, lecz trwaniem Matki Bo-
skiej w bólu, zaliczył ją do przedstawień dewocyj-
nych, a to pojęcie, w literaturze polskiej dotąd nie
stosowane, wyjaśnił i zdefiniował. W dyskusji z
tezami m.in. Wilhelma Pindera i Georga Swarzen-
skiego uznał, że Pieta bolesna, z Chrystusem o
wielkości dorosłego mężczyzny, powstała — przy
udziale późnośredniowiecznego mistycyzmu — na
początku wieku XIV, w wyniku przekształcenia
formalnego układu Piety corpusculum i reprezen-
tacyjnego przedstawienia Marii karmiącej Dzieciątko
na pół leżące na kolanach; istotną rolę w tym pro-
cesie odegrała zasada łączenia dzieciństwa i męki
Chrystusa. Tu też podkreślił znaczenie tradycji
przedstawieniowej, odnajdując precedensy dla for-
malnego układu Piety w sztuce pierwszego, a na-
wet drugiego tysiąclecia przed Chrystusem. Ko-
lejną nowością w polskiej literaturze historyczno-
artystycznej było uwydatnienie roli tzw. aparatu
naukowego: kolejne twierdzenia zostały udoku-
mentowane w setkach drobiazgowo i precyzyjnie
opracowanych przypisów, przy czym erudycja
Autora osiągnęła tu granice ówczesnych możliwo-
ści poznawczych. Wnikliwe wywody i wyniki roz-
prawy niestety nie doczekały się rozpowszechnie-
nia w literaturze światowej, a sam Autor, chyba w
poczuciu ich niedoskonałości, nie zdecydował się
na wznowienie tekstu o Piecie w późniejszym
zbiorze własnych prac.
We wczesnych latach naukowej aktywności
Lecha Kalinowskiego Jego stosunek do uprawianej
dyscypliny charakteryzuje fragment pochodzącej z
kwietnia 1954 — opinii oszczędnego w pochwałach
profesora Wojsława Mole o ówczesnym adiunkcie
w Zespole Katedr Historii Sztuki UJ: „Doskona-
łym przykładem jego akrybii i sumienności nauko-
wej było napisanie przez niego do Słownika sztuk
plastycznych artykułu do hasła ‘plecionka’; redakcja
otrzymała (oczywiście po dłuższym czekaniu) nie
17