DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Lech Kalinowski 1920 - 2004
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0025
latarnia. We wnętrzu „nierówne prowadzenie
gzymsów” i mijanie się pionowych listew kopuły z
pilastrami tamburu (dające wrażenie wirowania
czaszy) składają się na system optycznych konflik-
tów i pozostają w sprzeczności z pojęciem rene-
sansowej harmonii. Powiązania statycznej we wnę-
trzu struktury muru z jego dynamiczną dekoracją
sprawiają, że Kaplica jest dziełem renesansowym
„nieklasycznym”; albo inaczej: połączenie takie
„nazywane bywa układem manierystycznym”. W
warstwie treści ideowych Autor wykazał, że wybór
formy centralnej i jej przekrycie kopułą (niosące w
sobie symbolikę królewskiego baldachimu), są wy-
razem neoplatońskiego pojmowania harmonijnej
struktury wszechświata. W programie rozmiesz-
czonych w niszach posągów i popiersi w medalio-
nach, jak również w wyborze wykutych w kamie-
niu tekstów z psałterza dopatrywał się dewocyjnej
myśli króla Zygmunta, w świeckiej zaś dekoracji
ścian, wypełnionych motywami arabeski, groteski
i tematami mitologicznymi, widział wyraz wolnej
twórczości renesansowego artysty. To głównie
dzięki trzem pierwszym rozprawom we wspomnie-
niu o Profesorze, zamieszczonym we ,,Frankfurter
Allgemeine Zeitung” (19/20 czerwca 2004), Sergiusz
Michalski nazwał Go „Meister der Ikonologie”.
W latach późniejszych Profesor Kalinowski od-
czuwał potrzebę pogłębiania badań nad kaplicą
Zygmuntowską, szczególnie nad owymi świeckimi
wątkami wplecionymi w roślinną dekorację wypeł-
niającą we wnętrzu ściany dolnej kondygnacji
i wspierające tambur ściany tarczowe; do kwestii ich
źródeł powracał - nie bez intencji polemicznych —
kilkakrotnie (1972, 1976, 1986, 1989). Poszukiwał
wzorów dla wprowadzonych przez Berrecciego i jego
„familię” motywów figuralnych i znajdował je w
sztuce antyku oraz podejmującej antyczną trady-
cję sztuce włoskiego renesansu, w układach for-
malnych takich tematów, jak Venus pudica, Kle-
opatra, Dafne, Olimpios, Amor, Laokoon, w przed-
stawieniach morskich satyrów, trytonów i nereid, a
dla innych motywów — w kandelabrowo-roślinnej
dekoracji Arae Pacis.
Jeśli najwybitniejsze chef-d’oeuvre krakowskiego
renesansu należało do głównych w sztuce nowo-
żytnej dzieł badanych przez Lecha Kalinowskiego,
to epoką największej Jego fascynacji naukowej
było wczesne średniowiecze polskie: sztuka przed-
romańska i romańska. Gdy w podziemiu kolegia-
ty wiślickiej odsłonięto w latach 1959 i 1960 ro-
mańską kryptę i jej gipsową posadzkę z rytami fi-
guralnymi, kierujący zespołem badawczym Wło-
dzimierz Antoniewicz me miał wątpliwości, kto od
Z Heleną Małkiewiczówną w pracowni korpusu witraży
średniowiecznych, lato 2001 (fot. R. Maliszewska)
strony historycznej powinien zająć się odkryciem.
W krótkim czasie powstała metodycznie „kom-
pletna” rozprawa, składająca się z poprzedzonej
opisem analizy stylu i analizy ideowych treści wy-
rażonych w rytach. Za fundatorów powstałej w
trzeciej ćwierci wieku XII posadzki uznał Kali-
nowski — nie bez wahania — Bolesława Kędzierza-
wego lub Kazimierza Sprawiedliwego. Pięć lat po
wydaniu pracy (1963—1968) jej Autor ogłosił ro-
dzaj uzupełnienia, w którym wyraził domysł, że w
polu „górnym” wiślickiej posadzki został przedsta-
wiony nieżyjący już i pochowany w grobie przed
kryptą Flenryk Sandomierski, w „dolnym” zaś
polu jego następca Kazimierz Sprawiedliwy z żoną
i synem Bolesławem. Posadzka mogła więc po-
wstać w latach 1175—1177.
Owocem badań „własnych”, tzn. zespołu pra-
cującego pod naukowym kierownictwem Profeso-
ra, były dokonane w latach 1961—1965 (głównie na
początku tego okresu) odkrycia w Opactwie OO.
Benedyktynów w Tyńcu. W ich zbiorowej publi-
kacji z roku 1971 — aby wiedzę o romańskim
opactwie uczynić możliwie pełną — Lech Kalinow-
ski zajął się najpierw znanym wcześniej, lecz nie
opracowanym zespołem 12 bliźnich kapiteli i ich
fragmentów oraz reliktami kolumienek pochodzą-
cymi, zdaniem Autora, z klasztornego krużganka
19
gzymsów” i mijanie się pionowych listew kopuły z
pilastrami tamburu (dające wrażenie wirowania
czaszy) składają się na system optycznych konflik-
tów i pozostają w sprzeczności z pojęciem rene-
sansowej harmonii. Powiązania statycznej we wnę-
trzu struktury muru z jego dynamiczną dekoracją
sprawiają, że Kaplica jest dziełem renesansowym
„nieklasycznym”; albo inaczej: połączenie takie
„nazywane bywa układem manierystycznym”. W
warstwie treści ideowych Autor wykazał, że wybór
formy centralnej i jej przekrycie kopułą (niosące w
sobie symbolikę królewskiego baldachimu), są wy-
razem neoplatońskiego pojmowania harmonijnej
struktury wszechświata. W programie rozmiesz-
czonych w niszach posągów i popiersi w medalio-
nach, jak również w wyborze wykutych w kamie-
niu tekstów z psałterza dopatrywał się dewocyjnej
myśli króla Zygmunta, w świeckiej zaś dekoracji
ścian, wypełnionych motywami arabeski, groteski
i tematami mitologicznymi, widział wyraz wolnej
twórczości renesansowego artysty. To głównie
dzięki trzem pierwszym rozprawom we wspomnie-
niu o Profesorze, zamieszczonym we ,,Frankfurter
Allgemeine Zeitung” (19/20 czerwca 2004), Sergiusz
Michalski nazwał Go „Meister der Ikonologie”.
W latach późniejszych Profesor Kalinowski od-
czuwał potrzebę pogłębiania badań nad kaplicą
Zygmuntowską, szczególnie nad owymi świeckimi
wątkami wplecionymi w roślinną dekorację wypeł-
niającą we wnętrzu ściany dolnej kondygnacji
i wspierające tambur ściany tarczowe; do kwestii ich
źródeł powracał - nie bez intencji polemicznych —
kilkakrotnie (1972, 1976, 1986, 1989). Poszukiwał
wzorów dla wprowadzonych przez Berrecciego i jego
„familię” motywów figuralnych i znajdował je w
sztuce antyku oraz podejmującej antyczną trady-
cję sztuce włoskiego renesansu, w układach for-
malnych takich tematów, jak Venus pudica, Kle-
opatra, Dafne, Olimpios, Amor, Laokoon, w przed-
stawieniach morskich satyrów, trytonów i nereid, a
dla innych motywów — w kandelabrowo-roślinnej
dekoracji Arae Pacis.
Jeśli najwybitniejsze chef-d’oeuvre krakowskiego
renesansu należało do głównych w sztuce nowo-
żytnej dzieł badanych przez Lecha Kalinowskiego,
to epoką największej Jego fascynacji naukowej
było wczesne średniowiecze polskie: sztuka przed-
romańska i romańska. Gdy w podziemiu kolegia-
ty wiślickiej odsłonięto w latach 1959 i 1960 ro-
mańską kryptę i jej gipsową posadzkę z rytami fi-
guralnymi, kierujący zespołem badawczym Wło-
dzimierz Antoniewicz me miał wątpliwości, kto od
Z Heleną Małkiewiczówną w pracowni korpusu witraży
średniowiecznych, lato 2001 (fot. R. Maliszewska)
strony historycznej powinien zająć się odkryciem.
W krótkim czasie powstała metodycznie „kom-
pletna” rozprawa, składająca się z poprzedzonej
opisem analizy stylu i analizy ideowych treści wy-
rażonych w rytach. Za fundatorów powstałej w
trzeciej ćwierci wieku XII posadzki uznał Kali-
nowski — nie bez wahania — Bolesława Kędzierza-
wego lub Kazimierza Sprawiedliwego. Pięć lat po
wydaniu pracy (1963—1968) jej Autor ogłosił ro-
dzaj uzupełnienia, w którym wyraził domysł, że w
polu „górnym” wiślickiej posadzki został przedsta-
wiony nieżyjący już i pochowany w grobie przed
kryptą Flenryk Sandomierski, w „dolnym” zaś
polu jego następca Kazimierz Sprawiedliwy z żoną
i synem Bolesławem. Posadzka mogła więc po-
wstać w latach 1175—1177.
Owocem badań „własnych”, tzn. zespołu pra-
cującego pod naukowym kierownictwem Profeso-
ra, były dokonane w latach 1961—1965 (głównie na
początku tego okresu) odkrycia w Opactwie OO.
Benedyktynów w Tyńcu. W ich zbiorowej publi-
kacji z roku 1971 — aby wiedzę o romańskim
opactwie uczynić możliwie pełną — Lech Kalinow-
ski zajął się najpierw znanym wcześniej, lecz nie
opracowanym zespołem 12 bliźnich kapiteli i ich
fragmentów oraz reliktami kolumienek pochodzą-
cymi, zdaniem Autora, z klasztornego krużganka
19