Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (NS: 10.2005)

Wśród pracowników i doktorantów Instytutu Historii Sztuki UJ w czasie uroczystości wręczenia księgi jubileuszowej,
dziedziniec Collegium Juridicum, 5 czerwca 2002 (fot. A. Rzepecki)

stowań z motywem listu z pieczęciami jako doku-
mentu o charakterze aktu prawnego, wręczanego
Marii przez archanioła Gabriela (1981); jedynego
znanego w sztuce średniowiecznej przedstawienia
„idei człowieka w umyśle bożym” w portyku pół-
nocnym katedry w Chartres (1981); ikonografii
romańskich witraży — dzieła witrażysty Gerlachusa
— z kościoła premonstratensów w Arnstein (1983);
niepublikowanego włoskiego tympanonu późno-
romańskiego z trawertynu, przechowywanego w
Kolekcji Czartoryskich w Krakowie, z przedsta-
wieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem na tronie
adorowanej przez archaniołów Gabriela i Michała
(1987); fresków szczególnie bliskiego Mu Giotta:
jak malarz ów szedł za systemem bizantyńskim w
linearnym i zstępującym układzie scen w kaplicy
Scrovegnich w Padwie, a w kaplicy Bardich we Flo-
rencji wprowadził motyw pochodzenia bizantyń-
skiego (1989) i jak w dyspozycji malowideł w ka-
plicy padewskiej nawiązał do kompozycji mozaik w
kopule baptysterium we Florencji, wykonanych
przy udziale artystów bizantyńskich z Wenecji
(2001, 2002); pisał o obrazach Caravaggia — tzw.
Złożeniu do grobu (w istocie Złożeniu na Kamieniu

Namaszczenia — 1996, 1998) i Wieczerzy w Emmaus
(1998); o teorii sztuki Williama Hogartha (2001);

0 siedmiu grzechach głównych w sztuce średnio-
wiecza (2004) i innych.

Są w historii sztuki zagadnienia niewyjaśnione,
zbyt złożone, aby niepokojące pytania mogły zna-
leźć jednoznaczną odpowiedź. Do kwestii takich
należał fenomen niderlandzkiego malarstwa XV
wieku: czy była to sztuka jeszcze gotycka, czy już
renesansowa? Oto odpowiedź, sformułowana
przez Profesora Kalinowskiego w pracy referowa-
nej w roku 1992, drukowanej w 1995: „Malarstwo
wczesnomderlandzkie wykraczało poza gotyk, ale

1 poza renesans; nie było ani gotyckie, ani rene-
sansowe. Było nowym życiem malarstwa na Pół-
nocy, było malarstwem już nowożytnym, wybie-
gającym na dwa co najmniej wieki w przyszłość
[...]. Niderlandy nie zwracając uwagi na perspekty-
wę naukową, anatomię i antyk włoskiej sztuki re-
nesansowej dążyły od początku do zgłębienia arty-
stycznej intuicji tajemnicy światła zewnętrznego
jako części przyrody i światła wewnętrznego w
człowieku. Malarstwo wczesnoniderlandzkie jest
więc późnośredniowieczne w treści a nowożytne w

21