Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (NS: 10.2005)

LiDgitjnartó
LmaUaa"ntii

)m c$m«l
HtatrCi om
nc mmftuia
tofitaiutitn

__ tiuatomtf

manila

l£p uęftiUma!vnaftQj u emgmm

tcmwąjgi s ctt^locfui eittatc*

® timrtionua tujapłapurano
mW^nsuattjiofa- ■ —
f >ropttati6 Mlmectciufmt
rncUct v:ą ?m:rrMłn? ^ tc ta ^
u miamio p 11* d raftu?tua>
tetenuimtcntinm-. ^ ^

1. Psalm 51, inicjał Q: Dawid i szatan. Psałterz, Haga
KB 135E15, fol. 79

• -•

Witt6 mm/

us&impunśtm l

omftitmuk
iwgimmiim
umlkmmtii

rnU0umMt^

. ■fccdhtn&tottffi«

hhwiiw"—11

p^i&wom ^ ■;

$? kemtgmte utkwibemaatfo uwttw

^fimuizwfołemt&imtt te mn trfc
Kietumo atu non p te

«tl gti»

2. Psalm 51, inicjał Q: Dawid i szatan. Psałterz,
Petersburg GPB Lat.O.y.I, 24, fol. 60v°

owych, w które wyposażali swe psałterze franko-fla-
mandzcy iluminatorzy.

Zagadnienie ikonografii XIII-wiecznych psałte-
rzy północno-francuskich i niderlandzkich podjęte
zostało w roku 1938 przez niemieckiego uczonego
Giinthera Haseloffa2. Jego pionierska praca, będą-
ca jak dotąd jedynym syntetycznym opracowa-
niem tego tematu, stanowi do dziś nieocenioną
pomoc dla badaczy malarstwa książkowego, nie
jest jednak wolna od błędów i uproszczeń, a zawar-
ta w niej systematyka rękopisów wymaga korekt
i rewizji. Mimo pewnych słabości — będzie o nich
mowa poniżej — studium Haseloffa przedstawia
ogromną wartość dla badań nad ikonografią cykli
franko-flamandzkich i w dużej mierze stanowi
punkt wyjścia do niniejszych rozważań.

2 G. Haseloff, Die Psalterillustration im 13. Jahrhundert.
Studien zur Geschichte der Buchmalerei in England, Frankreich und
den Niederlanden, Kieł 1938.

3 W doborze psalmów wyróżnianych dekoracją iluminatorzy
średniowieczni kierowali się istniejącymi podziałami psałterza, zdo-
biąc te psalmy, które owe podziały wyznaczały. Jednym z nich był

Cykl Dawida zdobi grupę przeszło siedemdziesię-
ciu psałterzy franko-flamandzkich, zanalizowanych
na potrzeby poniższego opracowania. W swym
ogólnym kształcie odpowiada on systemowi psałte-
rzowej ilustracji dosłownej, wykształconemu w Pa-
ryżu w pierwszych dekadach wieku XIII. Program
ten przeniknął do iluminatorstwa północnego już
przed połową stulecia, o ile jednak w psałterzach
paryskich w większości powtarzał stały, raz przyjęty
schemat, o tyle na Północy ulegał pewnym mody-
fikacjom, które doprowadziły do powstania kilku
wariantów.

Zasadnicza różnica między psałterzami paryski-
mi a północnymi dotyczyła podziału psałterzowego
tekstu, a tym samym liczby psalmów wyróżnio-
nych dekoracją3. W miniatorstwie paryskim 1. po-

stworzony przez mnichów iryjskich podział psałterza na trzy rów-
ne części (zgodnie z nim dekorację otrzymywały psalmy 1, 51
i 101). Inny był 8-dzielny podział liturgiczny, w którym psalmy,
stosownie do potrzeb liturgii kleru, rozłożone były w porządku
tygodniowym i podzielone na godziny kanoniczne (ilustrowano
w nim pierwszy z psalmów odmawianych codziennie ad matuti-

36