DOI Artikel:
Ziętkiewicz-Kotz, Joanna: Cykl Dawida we wczesnogotyckich modlitewnikach franko-flamadzkich (1240 - 1320)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0050
_rJ
mtjrtK
tutom
ttm
7. Psalm 51, inicjał Q: Ścięcie mężczyzny. Hugo z St. Cher,
Postilla in Bibliam, Mazarine 145, fol. 240v°
w ilustracji psałterzy XIII-wiecznych wykonanych
w Liege44, brak go jednak w miniatorstwie franko-
flamandzkim; wyjątkową obecność tego motywu
we franciszkańskim psałterzu Arsenał 280 z diece-
zji Cambrai45 .tłumaczyć zapewne należy wpływami
leodyjskimi.
Omawiając franko-flamandzką ikonografię psal-
mu 51 nie można pominąć bardzo interesującej —
acz rzadkiej — sceny samobójstwa. Na występowa-
nie tego motywu w cyklach północno-francuskich
zwrócił już uwagę Gunther Haseloff, który odnalazł
go w czterech rękopisach: dwóch psałterzach fla-
mandzkich, leodyjskim psałterzu-godzinkach oraz
w brewiarzu na użytek bożogrobców w Cambrai46.
W pierwszych dwóch kodeksach (Riccardiana 435 i
Oksford BL Douce 5,6) samobójstwo popełnia Saul,
przebijając się mieczem w obecności stojącego obok
szatana; w leodyjskim FM McClean 43 samobójcą
jest także Saul, z tą różnicą, że nikt mu w tym wy-
darzeniu nie towarzyszy, a w brewiarzu Cambrai
BM 102 życie odbiera sobie Judasz. Powyższy ze-
spół rękopisów poszerzyła Kerstin Carlvant, odno-
towując w dwóch kolejnych kodeksach obecność
aonce ctTtnocnttftrt ntnc
atottttmttmtmti©
(tatr
m fcc
tiiglcmt
n
t" tmetttfmagts ąttamiajtii
8. Psalm 51, inicjał Q: Ścięcie mężczyzny. Psałterz, Mediatheąue
de Melun 6, fol. 58 (fot. IRTH-CNRS)
sceny z samobójstwem Saula i szatanem; pierw-
szym z nich jest wczesnoczternastowieczny bre-
wiarz na użytek gandawskiego opactwa Św. Piotra
(BL Add. 29253), drugim - psałterz Darmstadt
HLHB 1211 z lat sześćdziesiątych wieku XIII,
najstarszy flamandzki przykład takiej ikonografii1 .
Z kodeksów francuskich warto dodać do tej listy
psałterz w kolekcji antykwariusza Heriberta Ten-
scherta48, wykonany w 4. ćwierci stulecia w diece-
zji Therouanne, w którym psalm 51 ilustruje wy-
obrażenie kobiety przebijającej się mieczem (ił. 9)
oraz współczesny mu Psałterz Fieschi (WAG 45) z
diecezji Cambrai, gdzie psalm ów — podobnie jak we
wspomnianym wyżej brewiarzu cambrezyjskim —
zdobi scena śmierci Judasza49.
Motyw samobójstwa, choć istotnie nieczęsty, po-
za miniatorstwem francuskim, flamandzkim i mo-
zańskim, nieobcy był także iluminatorstwu angiel-
Christus significat; sacerdotes vero pueros quos Herodes inno-
center fecit occidi propter Christum”.
44 01iver, o.c., s. 67—68.
15 V. Leroquais, Les Psautiers manuscrits latins des biblio-
thequ.espubhqu.es de France, t. 2, Macon 1940-1941, s. 8-10.
46 Haseloff, o.c., s. 51-52, tabela 10.
1 K. B. E. Car Want, Trends in Bruges lllumination until
1260, A Propos a Psalter connected with Oostkerke, Archives et Bi-
bliotheques de Belgique, 56: 1985, s. 332.
48 Fol. 91, antykwariat Bibermiihle, Szwajcaria (rękopis opu-
blikowany w: Leuchtendes Mittelalter, t. 1, Rotthalmunster 1989,
kat. 11, s. 64—68). Psałterz ten ma gandawski kalendarz; jego
litania również zawiera sporo świętych flamandzkich, jednak
umieszczenie w niej św. Wedasta na początku serii wyznawców
może wskazywać na powiązanie właściciela książki z diecezją
Arras, której ów święty był patronem.
49 O tym rękopisie m.in. L. M. C. Ran dali, The Fieschi Psal-
ter, Journal of the Walters Art Gallery, 23: 1960, s. 27—47 oraz
Ta sama, Manuscripts WAG-France..., s. 107—111.
43
mtjrtK
tutom
ttm
7. Psalm 51, inicjał Q: Ścięcie mężczyzny. Hugo z St. Cher,
Postilla in Bibliam, Mazarine 145, fol. 240v°
w ilustracji psałterzy XIII-wiecznych wykonanych
w Liege44, brak go jednak w miniatorstwie franko-
flamandzkim; wyjątkową obecność tego motywu
we franciszkańskim psałterzu Arsenał 280 z diece-
zji Cambrai45 .tłumaczyć zapewne należy wpływami
leodyjskimi.
Omawiając franko-flamandzką ikonografię psal-
mu 51 nie można pominąć bardzo interesującej —
acz rzadkiej — sceny samobójstwa. Na występowa-
nie tego motywu w cyklach północno-francuskich
zwrócił już uwagę Gunther Haseloff, który odnalazł
go w czterech rękopisach: dwóch psałterzach fla-
mandzkich, leodyjskim psałterzu-godzinkach oraz
w brewiarzu na użytek bożogrobców w Cambrai46.
W pierwszych dwóch kodeksach (Riccardiana 435 i
Oksford BL Douce 5,6) samobójstwo popełnia Saul,
przebijając się mieczem w obecności stojącego obok
szatana; w leodyjskim FM McClean 43 samobójcą
jest także Saul, z tą różnicą, że nikt mu w tym wy-
darzeniu nie towarzyszy, a w brewiarzu Cambrai
BM 102 życie odbiera sobie Judasz. Powyższy ze-
spół rękopisów poszerzyła Kerstin Carlvant, odno-
towując w dwóch kolejnych kodeksach obecność
aonce ctTtnocnttftrt ntnc
atottttmttmtmti©
(tatr
m fcc
tiiglcmt
n
t" tmetttfmagts ąttamiajtii
8. Psalm 51, inicjał Q: Ścięcie mężczyzny. Psałterz, Mediatheąue
de Melun 6, fol. 58 (fot. IRTH-CNRS)
sceny z samobójstwem Saula i szatanem; pierw-
szym z nich jest wczesnoczternastowieczny bre-
wiarz na użytek gandawskiego opactwa Św. Piotra
(BL Add. 29253), drugim - psałterz Darmstadt
HLHB 1211 z lat sześćdziesiątych wieku XIII,
najstarszy flamandzki przykład takiej ikonografii1 .
Z kodeksów francuskich warto dodać do tej listy
psałterz w kolekcji antykwariusza Heriberta Ten-
scherta48, wykonany w 4. ćwierci stulecia w diece-
zji Therouanne, w którym psalm 51 ilustruje wy-
obrażenie kobiety przebijającej się mieczem (ił. 9)
oraz współczesny mu Psałterz Fieschi (WAG 45) z
diecezji Cambrai, gdzie psalm ów — podobnie jak we
wspomnianym wyżej brewiarzu cambrezyjskim —
zdobi scena śmierci Judasza49.
Motyw samobójstwa, choć istotnie nieczęsty, po-
za miniatorstwem francuskim, flamandzkim i mo-
zańskim, nieobcy był także iluminatorstwu angiel-
Christus significat; sacerdotes vero pueros quos Herodes inno-
center fecit occidi propter Christum”.
44 01iver, o.c., s. 67—68.
15 V. Leroquais, Les Psautiers manuscrits latins des biblio-
thequ.espubhqu.es de France, t. 2, Macon 1940-1941, s. 8-10.
46 Haseloff, o.c., s. 51-52, tabela 10.
1 K. B. E. Car Want, Trends in Bruges lllumination until
1260, A Propos a Psalter connected with Oostkerke, Archives et Bi-
bliotheques de Belgique, 56: 1985, s. 332.
48 Fol. 91, antykwariat Bibermiihle, Szwajcaria (rękopis opu-
blikowany w: Leuchtendes Mittelalter, t. 1, Rotthalmunster 1989,
kat. 11, s. 64—68). Psałterz ten ma gandawski kalendarz; jego
litania również zawiera sporo świętych flamandzkich, jednak
umieszczenie w niej św. Wedasta na początku serii wyznawców
może wskazywać na powiązanie właściciela książki z diecezją
Arras, której ów święty był patronem.
49 O tym rękopisie m.in. L. M. C. Ran dali, The Fieschi Psal-
ter, Journal of the Walters Art Gallery, 23: 1960, s. 27—47 oraz
Ta sama, Manuscripts WAG-France..., s. 107—111.
43