DOI Artikel:
Ziętkiewicz-Kotz, Joanna: Cykl Dawida we wczesnogotyckich modlitewnikach franko-flamadzkich (1240 - 1320)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0060
fcietufc?
confyedii oatioismcauim ^
tiigti nmntnnowmfiacM oms
pecctttmeB tmvut tnfptwm
tc ammtt&nutn onrncp opc^
mntrtimaiutattm *♦***
er
mmm4
claroosk
mawdtf
teumrnr
C^onim
m&fact
mimdttirtmF in q mwnnąi S
r~&S;
21. Psalm 101, inicjał D: Modlący się Dawid.
Psałterz, Haga KB 135E15, fol. 147
O psalmie 101 powiedziano już, że był zazwyczaj
ilustrowany wizerunkiem modlącego się Dawida (il.
21). Przedstawienie takie, obecne w miniatorstwie
paryskim i często stosowane w psałterzach północ-
nych, było prostą ilustracją tytułu pieśni („Modli-
twa ubogiego, kiedy jest w ucisku, a wylewa przed
Panem prośbę swoją”) oraz jej pierwszego wersu
(„Panie, wysłuchaj modlitwę moją, a wołanie moje
niech do ciebie przyjdzie”). W podobnej relacji z
tekstem pozostawały coraz liczniejsze wizerunki
klęczących właścicieli rękopisu, pogrążonych w na-
bożnym skupieniu — psalm 101 stwarzał znakomitą
okazję do wprowadzenia do książki podobizny jej
posiadacza, przy równoczesnym podkreśleniu jego
pobożności i religijnego żaru (il. 22)100. Zapewne do
| otrnttt ęeutm
luoncmtncmir:
<© cfcinmTncuf
aatsumurcw
Jotiaucrms
foaentTuattm
tneftnąuacuip
mttnBuioi
tn&ma AT) tnc attrem tuarn -JCO* m CCW
22. Psalm 101, inicjał D: Modląca się kobieta. Psałterz,
Douai BM 173, fol. 94v° (fot. IRTH-CNRS)
cytowanego tytułu psalmu odnosi się interesująca
ilustracja w psałterzu-godzinkach BL Yates Thomp-
son 43, wyobrażająca scenę ze złym bogaczem od-
prawiającym ubogiego Łazarza. Warto zauważyć, że
w psałterzach bizantyńskich tekst ów ilustrowano
często wyobrażeniem modlącego się biedaka101.
W psałterzach północnych z cyklem Dawida
pojawiały się niekiedy sceny nie mające żadnego
związku z tekstem, zaczerpnięte z zupełnie odmien-
nych systemów dekoracyjnych. Sceny takie, pozba-
wione swej funkcji ilustracyjnej, wprowadzały do
cykli spore niekonsekwencje, zamieniając niektóre
z nich w pewnego rodzaju hybrydy. Dobrym przy-
kładem takiego synkretyzmu są dwa psałterze fla-
mandzkie w kolekcjach prywatnych102, w których
wyobrażenia zaczerpnięte z paryskiego cyklu Dawi-
da przeplatają się z wizerunkami tronujących świę-
tych (il. 23); owe przedstawienia zapożyczone zo-
stały z brugijskiego tzw. cyklu apostolskiego, popu-
larnego w psałterzach flamandzkich od połowy stu-
lecia103, w którym kolejne psalmy zdobione były
wizerunkami tronujących apostołów.
Podobną niekonsekwencję obserwujemy także w
psałterzu z okolic Gandawy (Cambridge St. John’s
College E.15), gdzie w inicjale psalmu 109 wyobra-
żono Ścięcie św. Jana Chrzciciela. Scena ta jest ewi-
dentnym zapożyczeniem z cyklu hagiograficznego,
wprowadzonego do dekoracji psałterzy w latach
100 Np. Douai BM 173 i WAG 44 przedstawiają w tym miej-
scu klęczącą kobietę, a BL Add. 27591 — mężczyznę. W WAG
110 w inicjale do psalmu ukazano klęczącego przed ołtarzem
Dawida, a wizerunek modlącej się właścicielki kodeksu — na
marginesie tego wyobrażenia.
101 Dufrenne, o.c., tabl. do ps. 101.
102 Sotheby’s 24.06.80 nr 55 i Sotheby’s 17.12.91 nr 54.
103 L. M. C. Ran dali, Flemish Psalters in the Apostolic Tra-
dition [w:] Gatherings in Honor of Dorothy E. Miner, ed. U.
McCracken, L. M. C. Randall, R. H. Randall jr., Baltimore 1974,
s.171-191.
53
confyedii oatioismcauim ^
tiigti nmntnnowmfiacM oms
pecctttmeB tmvut tnfptwm
tc ammtt&nutn onrncp opc^
mntrtimaiutattm *♦***
er
mmm4
claroosk
mawdtf
teumrnr
C^onim
m&fact
mimdttirtmF in q mwnnąi S
r~&S;
21. Psalm 101, inicjał D: Modlący się Dawid.
Psałterz, Haga KB 135E15, fol. 147
O psalmie 101 powiedziano już, że był zazwyczaj
ilustrowany wizerunkiem modlącego się Dawida (il.
21). Przedstawienie takie, obecne w miniatorstwie
paryskim i często stosowane w psałterzach północ-
nych, było prostą ilustracją tytułu pieśni („Modli-
twa ubogiego, kiedy jest w ucisku, a wylewa przed
Panem prośbę swoją”) oraz jej pierwszego wersu
(„Panie, wysłuchaj modlitwę moją, a wołanie moje
niech do ciebie przyjdzie”). W podobnej relacji z
tekstem pozostawały coraz liczniejsze wizerunki
klęczących właścicieli rękopisu, pogrążonych w na-
bożnym skupieniu — psalm 101 stwarzał znakomitą
okazję do wprowadzenia do książki podobizny jej
posiadacza, przy równoczesnym podkreśleniu jego
pobożności i religijnego żaru (il. 22)100. Zapewne do
| otrnttt ęeutm
luoncmtncmir:
<© cfcinmTncuf
aatsumurcw
Jotiaucrms
foaentTuattm
tneftnąuacuip
mttnBuioi
tn&ma AT) tnc attrem tuarn -JCO* m CCW
22. Psalm 101, inicjał D: Modląca się kobieta. Psałterz,
Douai BM 173, fol. 94v° (fot. IRTH-CNRS)
cytowanego tytułu psalmu odnosi się interesująca
ilustracja w psałterzu-godzinkach BL Yates Thomp-
son 43, wyobrażająca scenę ze złym bogaczem od-
prawiającym ubogiego Łazarza. Warto zauważyć, że
w psałterzach bizantyńskich tekst ów ilustrowano
często wyobrażeniem modlącego się biedaka101.
W psałterzach północnych z cyklem Dawida
pojawiały się niekiedy sceny nie mające żadnego
związku z tekstem, zaczerpnięte z zupełnie odmien-
nych systemów dekoracyjnych. Sceny takie, pozba-
wione swej funkcji ilustracyjnej, wprowadzały do
cykli spore niekonsekwencje, zamieniając niektóre
z nich w pewnego rodzaju hybrydy. Dobrym przy-
kładem takiego synkretyzmu są dwa psałterze fla-
mandzkie w kolekcjach prywatnych102, w których
wyobrażenia zaczerpnięte z paryskiego cyklu Dawi-
da przeplatają się z wizerunkami tronujących świę-
tych (il. 23); owe przedstawienia zapożyczone zo-
stały z brugijskiego tzw. cyklu apostolskiego, popu-
larnego w psałterzach flamandzkich od połowy stu-
lecia103, w którym kolejne psalmy zdobione były
wizerunkami tronujących apostołów.
Podobną niekonsekwencję obserwujemy także w
psałterzu z okolic Gandawy (Cambridge St. John’s
College E.15), gdzie w inicjale psalmu 109 wyobra-
żono Ścięcie św. Jana Chrzciciela. Scena ta jest ewi-
dentnym zapożyczeniem z cyklu hagiograficznego,
wprowadzonego do dekoracji psałterzy w latach
100 Np. Douai BM 173 i WAG 44 przedstawiają w tym miej-
scu klęczącą kobietę, a BL Add. 27591 — mężczyznę. W WAG
110 w inicjale do psalmu ukazano klęczącego przed ołtarzem
Dawida, a wizerunek modlącej się właścicielki kodeksu — na
marginesie tego wyobrażenia.
101 Dufrenne, o.c., tabl. do ps. 101.
102 Sotheby’s 24.06.80 nr 55 i Sotheby’s 17.12.91 nr 54.
103 L. M. C. Ran dali, Flemish Psalters in the Apostolic Tra-
dition [w:] Gatherings in Honor of Dorothy E. Miner, ed. U.
McCracken, L. M. C. Randall, R. H. Randall jr., Baltimore 1974,
s.171-191.
53