DOI Artikel:
Stawowiak, Magdalena: Późnogotycki drewniany "Ogrojec" w kościele Wszystkich Świętych w Ptaszkowej - domniemane dzieło Wita Stwosza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0096
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 10: 2005
PL ISSN 0071-6723
Magdalena Stawowiak
PÓŹNOGOTYCKI DREWNIANY OGROJEC
/
w kościele Wszystkich Świętych w Ptaszkowej —
DOMNIEMANE DZIEŁO WlTA STWOSZA*
W roku 2002 przystąpiono do konserwacji póź-
nogotyckiego drewnianego reliefu z kościoła p.w.
Wszystkich Świętych w Ptaszkowej, przedstawia-
jącego modlącego się w Ogrodzie Oliwnym Chry-
stusa, któremu towarzyszą dwaj śpiący apostoło-
wie, śś. Piotr i Jan (il. I)1. Ogrojec, nie zachowany
w całości, umieszczony był w niszy na zewnętrz-
nej ścianie prezbiterium, na tle wykonanego przez
Józefa Dutkiewicza w roku 1932, dopełniającego go
tematycznie malowidła z aniołem, do którego zwra-
ca się Chrystus, i Judaszem wkraczającym z grupą
siepaczy do Getsemani. Relief, pokryty w łatach
trzydziestych wieku XX grubą warstwą zaprawy
zniekształcającej formę rzeźbiarską, a ostatnio rów-
nież nieprofesjonalną polichromią, rodził duże
oczekiwania badawcze: historyczne i konserwator-
skie. Już pierwsze odkrywki ujawniły znakomity
warsztat dzieła (il. 2, 3, 4). Pozwoliły na wysunięcie
hipotezy o wykonaniu rzeźby przez Wita Stwosza.
Jej sformułowanie na początku prac określiło kie-
runek i zakres konserwacji estetycznej2 oraz sku-
piło badania na analizie stylu reliefu i analizie po-
* Pragnę podziękować Prof. Jerzemu Gadomskiemu za cen-
ne uwagi, wielką życzliwość i poparcie kierunku poszukiwań
badawczych.
1 Konserwację przeprowadził Stanisław Stawowiak, który
jest także autorem fotografii zamieszczonych w niniejszym arty-
kule, jeżeli w podpisie me zaznaczono inaczej. Autorka artyku-
łu obserwowała i współdokumentowała wszystkie jej etapy, por.
M. St awowiak i S. Stawowiak, Dokumentacja prac konser-
watorskich, Nowy Sącz 2003 (maszynopisy w archiwach: Wo-
jewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie, Delega-
tura w Nowym Sączu, Kurii Diecezjalnej w Tarnowie, Parafii
p.w. Imienia Marii Panny w Ptaszkowej przy kościele p.w.
Wszystkich Świętych).
równawczej z dziełami Mistrza z okresu krakow-
skiego i norymberskiego.
Jako pierwszy zauważył Ogrojec Józef Łepkow-
ski w roku 1851, odnotowując, jak przytoczył w
swych rękopisach Stanisław Tomkowicz: „Rzeźbę
na zewnątrz prezbiterium za wielkim ołtarzem:
Ogrojec, rzeźba całkowita, zupełna kopia naszego
Ogrojca, też z XV w.”3. Dostrzegł więc, jak mo-
żemy się domyślać, podobieństwo do krakowskie-
go Ogrojca Stwosza, znajdującego się wówczas na
fasadzie domu przy pl. Mariackim 84. W roku 1889
do Ptaszkowej dotarli Stanisław Wyspiański i Jó-
zef Mehoffer. Młodzi artyści, uczniowie Szkoły
Sztuk Pięknych w Krakowie, od 25 lipca do 11
sierpnia uczestniczyli w prowadzonej przez prof.
Władysława Łuszczkiewicza wycieczce naukowej
do Nowego Sącza i jego okolic oraz Biecza i okrę-
gu, której celem było poznanie i inwentaryzowa-
nie zabytków sztuki. Po oficjalnym zakończeniu
wyprawy i rozstaniu się w Bobowej profesora z
grupą, Wyspiański i Mehoffer samodzielnie kon-
tynuowali artystyczno-naukową wędrówkę. Wy-
2 W pracach komisji konserwatorskich brali udział: prof.
Zofia Medwecka, prof. Jerzy Gadomski, ks. dr Władysław Szcze-
bak, ks. mgr Józef Kmak, mgr Barbara Skuza, mgr Maria
Manna, mgr Ewa Adryan-Mucha, mgr Magdalena Stawowiak,
mgr Stanisław Stawowiak. Badania chemiczne i analizy straty-
graficzne wykonała dr Maria Rogoż.
3 Cytat z Łepkowskiego, za Tomkowiczem, przytacza H.
Małkiewiczówna, O gotyckich tryptykach z kościoła iv Ptasz-
kowej (maszynopis), przyp. 54.
4 A. M. Olszewski, Kamienna płaskorzeźba Ogrojca z pl. Ma-
riackiego w Krakowie [w:] Wit Stosz. Studia o sztuce i recepcji, red.
A. S. Labuda, Warszawa—Poznań 1986, s. 87.
89
Seria Nowa, t. 10: 2005
PL ISSN 0071-6723
Magdalena Stawowiak
PÓŹNOGOTYCKI DREWNIANY OGROJEC
/
w kościele Wszystkich Świętych w Ptaszkowej —
DOMNIEMANE DZIEŁO WlTA STWOSZA*
W roku 2002 przystąpiono do konserwacji póź-
nogotyckiego drewnianego reliefu z kościoła p.w.
Wszystkich Świętych w Ptaszkowej, przedstawia-
jącego modlącego się w Ogrodzie Oliwnym Chry-
stusa, któremu towarzyszą dwaj śpiący apostoło-
wie, śś. Piotr i Jan (il. I)1. Ogrojec, nie zachowany
w całości, umieszczony był w niszy na zewnętrz-
nej ścianie prezbiterium, na tle wykonanego przez
Józefa Dutkiewicza w roku 1932, dopełniającego go
tematycznie malowidła z aniołem, do którego zwra-
ca się Chrystus, i Judaszem wkraczającym z grupą
siepaczy do Getsemani. Relief, pokryty w łatach
trzydziestych wieku XX grubą warstwą zaprawy
zniekształcającej formę rzeźbiarską, a ostatnio rów-
nież nieprofesjonalną polichromią, rodził duże
oczekiwania badawcze: historyczne i konserwator-
skie. Już pierwsze odkrywki ujawniły znakomity
warsztat dzieła (il. 2, 3, 4). Pozwoliły na wysunięcie
hipotezy o wykonaniu rzeźby przez Wita Stwosza.
Jej sformułowanie na początku prac określiło kie-
runek i zakres konserwacji estetycznej2 oraz sku-
piło badania na analizie stylu reliefu i analizie po-
* Pragnę podziękować Prof. Jerzemu Gadomskiemu za cen-
ne uwagi, wielką życzliwość i poparcie kierunku poszukiwań
badawczych.
1 Konserwację przeprowadził Stanisław Stawowiak, który
jest także autorem fotografii zamieszczonych w niniejszym arty-
kule, jeżeli w podpisie me zaznaczono inaczej. Autorka artyku-
łu obserwowała i współdokumentowała wszystkie jej etapy, por.
M. St awowiak i S. Stawowiak, Dokumentacja prac konser-
watorskich, Nowy Sącz 2003 (maszynopisy w archiwach: Wo-
jewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie, Delega-
tura w Nowym Sączu, Kurii Diecezjalnej w Tarnowie, Parafii
p.w. Imienia Marii Panny w Ptaszkowej przy kościele p.w.
Wszystkich Świętych).
równawczej z dziełami Mistrza z okresu krakow-
skiego i norymberskiego.
Jako pierwszy zauważył Ogrojec Józef Łepkow-
ski w roku 1851, odnotowując, jak przytoczył w
swych rękopisach Stanisław Tomkowicz: „Rzeźbę
na zewnątrz prezbiterium za wielkim ołtarzem:
Ogrojec, rzeźba całkowita, zupełna kopia naszego
Ogrojca, też z XV w.”3. Dostrzegł więc, jak mo-
żemy się domyślać, podobieństwo do krakowskie-
go Ogrojca Stwosza, znajdującego się wówczas na
fasadzie domu przy pl. Mariackim 84. W roku 1889
do Ptaszkowej dotarli Stanisław Wyspiański i Jó-
zef Mehoffer. Młodzi artyści, uczniowie Szkoły
Sztuk Pięknych w Krakowie, od 25 lipca do 11
sierpnia uczestniczyli w prowadzonej przez prof.
Władysława Łuszczkiewicza wycieczce naukowej
do Nowego Sącza i jego okolic oraz Biecza i okrę-
gu, której celem było poznanie i inwentaryzowa-
nie zabytków sztuki. Po oficjalnym zakończeniu
wyprawy i rozstaniu się w Bobowej profesora z
grupą, Wyspiański i Mehoffer samodzielnie kon-
tynuowali artystyczno-naukową wędrówkę. Wy-
2 W pracach komisji konserwatorskich brali udział: prof.
Zofia Medwecka, prof. Jerzy Gadomski, ks. dr Władysław Szcze-
bak, ks. mgr Józef Kmak, mgr Barbara Skuza, mgr Maria
Manna, mgr Ewa Adryan-Mucha, mgr Magdalena Stawowiak,
mgr Stanisław Stawowiak. Badania chemiczne i analizy straty-
graficzne wykonała dr Maria Rogoż.
3 Cytat z Łepkowskiego, za Tomkowiczem, przytacza H.
Małkiewiczówna, O gotyckich tryptykach z kościoła iv Ptasz-
kowej (maszynopis), przyp. 54.
4 A. M. Olszewski, Kamienna płaskorzeźba Ogrojca z pl. Ma-
riackiego w Krakowie [w:] Wit Stosz. Studia o sztuce i recepcji, red.
A. S. Labuda, Warszawa—Poznań 1986, s. 87.
89