DOI Artikel:
Michalski, Sergiusz: Romantyczene wizerunki pokonanego wodza: próba rozszerzenia ikonografii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20622#0091
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 11: 2007
PL ISSN 0071-6723
Sergiusz Michalski
Romantyczne wizerunki pokonanego wodza.
Próba rozszerzenia ikonografii
Mieczysławowi Porębskiemu w 85-lecie urodzin
Mieczysławowi Porębskiemu zawdzięczamy
pięknie napisaną, znakomitą analizę słynnego por-
tretu generała Henryka Dembińskiego (1852; ił. 1).
W obszernym referacie na pamiętnej „romantycznej”
sesji nieborowskiej roku 1975 — wydrukowanym w
dwa lata później1 — Porębski przywołał ów specyficz-
ny polski kontekst sytuacji „pokonanego wodza”,
w przekonujący sposób zestawił poświęcone obra-
zowi strofy Norwida z jego wątkami treściowymi
i kształtem plastycznym, wreszcie osadził arcydzieło
Rodakowskiego w strukturach budowanej przez sie-
bie semiotycznej historii sztuki. Pod wpływem tego
błyskotliwego ujęcia polska historia sztuki zajęła
się wnikliwiej wizerunkiem Dembińskiego, boha-
tera walk węgierskich roku 1849. Jan Białostocki
pod koniec lat siedemdziesiątych i na początku lat
osiemdziesiątych kilkakrotnie omówił portret Dem-
bińskiego w nieco szerszym europejskim kontekście
ikonograficznym romantycznego motywu „poko-
nanego wodza”2. W typowy sposób dla jego eru-
dycyjnej metody badawczej Białostocki dorzucił też
1 M. Porębski, Sybirskie futro tuziąl [w:] Ikonografia ro-
mantyczna. Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej
Akademii Nauk. Nieboróic, 26-28 czerwca 1975 r., red. M. Po-
przęcka, Warszawa 1977, s. 13—32.
2 Podaję tu tylko ostatni, reasumujący artykuł — J. Bia-
łostocki, The Image of the Defeated Leader in Romantic Art
[w:] Tenże, The Message oflmages. Studies in the History of Art,
Vienna 1988, s. 219-234 i 280.
3 J. Białostocki, Der besiegte Fiihrer. Zur Ikonographie
Polens in der romantischen Kunst, „Neue Ziircher Zeitung”, 5.2.
1982.
4 A. Ryszkiewicz, Rodakoicski, Twórczość, 29: 1973,
nr 12, s. 73n., por. też Tenże, Jean Gigoux i romantyczny typ
portretu wodza ztcyciężonej armii, Biuletyn Historii Sztuki, 23:
1961, nr 1, s. 57-62.
dodatkowe odniesienie ikonograficzne, przywołując
przedstawienia ukazujące Napoleona na Świętej He-
lenie, ale też i obraz malarza amerykańskiego Johna
Vanderlyna Mariusz na ruinach Kartaginy (1807, San
Francisco). W jego analizie portretu Dembińskiego
wyraźnie zaznacza się wpływ Porębskiego, również
jeżeli chodzi o akcenty patriotyczne. Nieprzypad-
kowo więc Białostocki skomentował dla czytelnika
na Zachodzie stan wojenny w grudniu roku 1981,
publikując w lutym 1982 piękny esej o pokonanym
wodzu3. O temacie pokonanego wodza i o obrazie
Dembińskiego pisał też kilkakrotnie Andrzej Rysz-
kiewicz4, a Janusz Polaczek kontynuował badanie
analogii napoleońskich5, skupiając się na Napoleonie
w Fontainebleau Paula Delaroche’a. Ostatnio Woj-
ciech Bałus złączył w sposób przekonujący portret
Dembińskiego z tradycją figury melancholicznej,
a także z wątkiem „polskiej melancholii”6.
Osobnego omówienia wymaga obszerniejsze
studium Michała Haakego Jednostka wobec historii.
«Portret generała Henryka Dembińskiego» Henryka Ro-
5 J. Polaczek, Rodakowski a Delaroche i romantyczny typ
portretu wodza pokonanej armii, Rocznik Przemyski 33: 1997,
z. 2, s. 35-43.
6 W. Bałus, Henryk Rodakoicski: generał Dembiński
i „polska” melancholia [w:] Tenże, Figury losu, Kraków 2002,
s. 15-24. Niesłychanie popularna wystawa ikonograficzna
o obrazowaniach i oddziaływaniach artystycznych melancholii
była prezentowana w latach 2005 i 2006 w Paryżu i Berlinie.
W niemieckim wydaniu katalogu — Melancholie. Genie und
Wahnsinn in der Kunst, red. J. Clair, Berlin 2006 — w ogóle nie
wspomniano o nurcie „politycznej melancholii”; bo trudno za
reprezentatywny uznać Portret Jovellanosa Goyi (1798, Prado),
ukazujący zamyślonego wybitnego polityka u szczytu kariery
politycznej.
85
Seria Nowa, t. 11: 2007
PL ISSN 0071-6723
Sergiusz Michalski
Romantyczne wizerunki pokonanego wodza.
Próba rozszerzenia ikonografii
Mieczysławowi Porębskiemu w 85-lecie urodzin
Mieczysławowi Porębskiemu zawdzięczamy
pięknie napisaną, znakomitą analizę słynnego por-
tretu generała Henryka Dembińskiego (1852; ił. 1).
W obszernym referacie na pamiętnej „romantycznej”
sesji nieborowskiej roku 1975 — wydrukowanym w
dwa lata później1 — Porębski przywołał ów specyficz-
ny polski kontekst sytuacji „pokonanego wodza”,
w przekonujący sposób zestawił poświęcone obra-
zowi strofy Norwida z jego wątkami treściowymi
i kształtem plastycznym, wreszcie osadził arcydzieło
Rodakowskiego w strukturach budowanej przez sie-
bie semiotycznej historii sztuki. Pod wpływem tego
błyskotliwego ujęcia polska historia sztuki zajęła
się wnikliwiej wizerunkiem Dembińskiego, boha-
tera walk węgierskich roku 1849. Jan Białostocki
pod koniec lat siedemdziesiątych i na początku lat
osiemdziesiątych kilkakrotnie omówił portret Dem-
bińskiego w nieco szerszym europejskim kontekście
ikonograficznym romantycznego motywu „poko-
nanego wodza”2. W typowy sposób dla jego eru-
dycyjnej metody badawczej Białostocki dorzucił też
1 M. Porębski, Sybirskie futro tuziąl [w:] Ikonografia ro-
mantyczna. Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej
Akademii Nauk. Nieboróic, 26-28 czerwca 1975 r., red. M. Po-
przęcka, Warszawa 1977, s. 13—32.
2 Podaję tu tylko ostatni, reasumujący artykuł — J. Bia-
łostocki, The Image of the Defeated Leader in Romantic Art
[w:] Tenże, The Message oflmages. Studies in the History of Art,
Vienna 1988, s. 219-234 i 280.
3 J. Białostocki, Der besiegte Fiihrer. Zur Ikonographie
Polens in der romantischen Kunst, „Neue Ziircher Zeitung”, 5.2.
1982.
4 A. Ryszkiewicz, Rodakoicski, Twórczość, 29: 1973,
nr 12, s. 73n., por. też Tenże, Jean Gigoux i romantyczny typ
portretu wodza ztcyciężonej armii, Biuletyn Historii Sztuki, 23:
1961, nr 1, s. 57-62.
dodatkowe odniesienie ikonograficzne, przywołując
przedstawienia ukazujące Napoleona na Świętej He-
lenie, ale też i obraz malarza amerykańskiego Johna
Vanderlyna Mariusz na ruinach Kartaginy (1807, San
Francisco). W jego analizie portretu Dembińskiego
wyraźnie zaznacza się wpływ Porębskiego, również
jeżeli chodzi o akcenty patriotyczne. Nieprzypad-
kowo więc Białostocki skomentował dla czytelnika
na Zachodzie stan wojenny w grudniu roku 1981,
publikując w lutym 1982 piękny esej o pokonanym
wodzu3. O temacie pokonanego wodza i o obrazie
Dembińskiego pisał też kilkakrotnie Andrzej Rysz-
kiewicz4, a Janusz Polaczek kontynuował badanie
analogii napoleońskich5, skupiając się na Napoleonie
w Fontainebleau Paula Delaroche’a. Ostatnio Woj-
ciech Bałus złączył w sposób przekonujący portret
Dembińskiego z tradycją figury melancholicznej,
a także z wątkiem „polskiej melancholii”6.
Osobnego omówienia wymaga obszerniejsze
studium Michała Haakego Jednostka wobec historii.
«Portret generała Henryka Dembińskiego» Henryka Ro-
5 J. Polaczek, Rodakowski a Delaroche i romantyczny typ
portretu wodza pokonanej armii, Rocznik Przemyski 33: 1997,
z. 2, s. 35-43.
6 W. Bałus, Henryk Rodakoicski: generał Dembiński
i „polska” melancholia [w:] Tenże, Figury losu, Kraków 2002,
s. 15-24. Niesłychanie popularna wystawa ikonograficzna
o obrazowaniach i oddziaływaniach artystycznych melancholii
była prezentowana w latach 2005 i 2006 w Paryżu i Berlinie.
W niemieckim wydaniu katalogu — Melancholie. Genie und
Wahnsinn in der Kunst, red. J. Clair, Berlin 2006 — w ogóle nie
wspomniano o nurcie „politycznej melancholii”; bo trudno za
reprezentatywny uznać Portret Jovellanosa Goyi (1798, Prado),
ukazujący zamyślonego wybitnego polityka u szczytu kariery
politycznej.
85