DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kurzej, Michał: Świątynia Mądrości: program treściowy wystroju kościoła św. Anny w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0127
121
pierworodnym dlatego rozważając kwestię jej genealogii
eksponował pierwiastek boski 13. Doprowadziło go to do
stwierdzenia, że Maria „lubo ojca Joachima, Matkę Annę
miała, jakoby ich nie miała, bo z nich pierworodnego grze-
chu nie zabrała” 14.
Wątek genealogii Marii Piskorski rozwinął w kazaniu
na święto jej Narodzenia, wygłoszonym w kościele Augu-
stianów na Kazimierzu. Zostało ono osnute wokół tematu
pochodzenia Chrystusa - jednego z kiuczowych dla inter-
pretacji wystroju kościoła św. Anny. Wychodząc od pytania
„Jak bliskie jest zpokrewnienie Najświętszej Matki Boskiej
ze wszystkiemi osobami Trojce Najświętszej” 15, Piskorski
znalazł następującą wskazówkę:
Kto chce Genealogią, Parentelę, zrodzenie Najświętszej
Matki Boskiej wywodzić, potrzeba aby umiał czytać
Księgę Rodzaju, abo jako w Szkole Prawa uczą Arbor
Generationis [...] Pódźmysz tedy tę Księgę Rodzaju,
abo to Drzewo zpokrewnienia otworzywszy, szukać
genealogiej Najświęt[szej] Matki Boskiej Nowona-
rodzonej, jako jest blisko z Bogiem spokrewniona,
jako znim w jednymże stopniu zostająca, jako jest
Najświętsza Matka Boża to, co sam Bóg jest. Qui videt
me, videt et Patrem meum, videt et Matrem meam 16.
Ten trop doprowadził Piskorskiego do osobliwego stwier-
dzenia, że Maria jest zarówno matką jak i ojcem Chrystusa:
Lubo Syn Boski począł się z Ducha S., że jednak
nie na podobieństwo Boskie, ale na podobiehstwo
ludzkie in similitudinem hominum factus; nie może
się Duch S. nazwać Ojcem Iego. Matka zaś Najświęt-
sza ponieważ udzieliła najczystszej krwie swojej, na
podobieństwo ludzkie wCielonemu Słowu, dlatego się
sama tylko i Matką i Ojcem Słowa wCielonego zowie.
Matris expers ille, Patris expers hic: utrumque horum
Divinitas est. O Matko, jako w bliskim stopniu Ojcu
Niebieskiemu rodzeniem i urodzeniem Twoim zpo-
krewniona jesteś! On Ojcem jest Syna wiecznego bez
Matki, tyś Matką tegoż Syna bez Ojca. On na podo-
bieństwo swoje rodzi Słowo Wieczne, Ty na podo-
bieństwo Twoje nosiłaś w żywocie Twoim i powiłaś
w radości toż Słowo Wieczne 17.
Dzięki swojemu pochodzeniu, Maria może udzielić
wiernym łaski i miłosierdzia, co Piskorski uzasadniał para-
frazując odnoszący się do mądrości Bożej cytat z Księgi
Syracha (24,19):
13 Ibidem, s. 406-409, 433.
14 Ibidem, s. 409.
15 Ibidem, s. 431.
16 Ibidem, s. 434-435.
17 Ibidem, s. 436-437.
Wołasz nas i przy teraźniejszej szczęśliwego Narodze-
nia Twego chwalebnej uroczystości: Transite ad me
omnes, qui concupiscitis me, et de generationibus meis
implemini. Pódźcie do mnie wszyscy, którzy mnie
pragniecie, a z rodowitości moich, z Parentele mojej,
z obhtości mojej napełnieni będziecie, degenerationi-
bus meis. Bieżemy do Ciebie Najświętsza Rodzicielko
Boska, ogłodzeni obżarstwem matki naszej synowie
Ewy, garniemy się do twoich macierzyńskich piersi,
czerpać z nich łaskę twoję, miłosierdzie twoje, ratunek
twój we wszystkich potrzebach naszych pragniemy 18.
Wątek godności Marii Piskorski rozwinął w kazaniu
na święto Zwiastowania, wygłoszonym dla krakowskich
klarysek, w którym podkreślał identyczność natury Chrys-
tusa i jego matki, a przywołując słowa Arnolda z Bonneval,
wskazywał na ich tożsamość:
Przewyższyła naprzód Najświętsza Matka Boska
wszystkich aniołów Pańskich dostojnością natury,
bo pierworodna była między wszystkim stworze-
niem Stwórce wszechmogącego córką. Primogenita
ante omnem creaturam. [...] Jednoźjest Marij Panny
i Chrystusa ciało, jeden duch, jedno serce, jedna
miłość Matki Boskiej i Syna Boskiego. Unitas ergo
divisionem non recepit, nec secatur in patres. Taką
jedność niepodobna rozdzielić, rozerwać na części
niepodobna 19.
Wywód o preegzystencji Marii Piskorski umieścił rów-
nież w kazaniu na święto Nawiedzenia, wygłoszonym
w krakowskim kościele Karmelitów na Piasku 20, wskazując
na udział Marii w dziele Zbawienia:
[...] toć jej słusznie przyznać ten tytuł, to imię możemy,
że jest z Chrystusem Zbawicielem naszym Concaput
Ecclesiae, Corredemptrix nostra: że jest Najświętsza
Matka Boska z Chrystusem głową Kościoła Świętego
zbawienie nasze społecznie z nim sprawująca 21.
W konsekwencji Piskorski musiał się więc wypowiedzieć
na temat pokrewieństwa Marii z Trójcą Świętą:
Quae est ista, quae progreditur quasi aurora consur-
gens? A co zacz ta jest, jakiej Familiej, którego herbu?
Ta która postępuje jako Jutrzenka wschodząca, piękna
jako księźyc, wybrana jako słońce, straszna jako szyk
wojska obozem stojącego. Qua est ista, która to?
Łatwo teraz odpowiemy na to: Ta to jest Ojcu nie-
bieskiemu przy swojej nienaruszonej całości, jako
księżyc płodnemu, we wszystkim podobna, pulchra
18 Ibidem, s. 445.
19 Ibidem, s. 450-451.
20 Ibidem, s. 481-482.
21 Ibidem, s. 480.
pierworodnym dlatego rozważając kwestię jej genealogii
eksponował pierwiastek boski 13. Doprowadziło go to do
stwierdzenia, że Maria „lubo ojca Joachima, Matkę Annę
miała, jakoby ich nie miała, bo z nich pierworodnego grze-
chu nie zabrała” 14.
Wątek genealogii Marii Piskorski rozwinął w kazaniu
na święto jej Narodzenia, wygłoszonym w kościele Augu-
stianów na Kazimierzu. Zostało ono osnute wokół tematu
pochodzenia Chrystusa - jednego z kiuczowych dla inter-
pretacji wystroju kościoła św. Anny. Wychodząc od pytania
„Jak bliskie jest zpokrewnienie Najświętszej Matki Boskiej
ze wszystkiemi osobami Trojce Najświętszej” 15, Piskorski
znalazł następującą wskazówkę:
Kto chce Genealogią, Parentelę, zrodzenie Najświętszej
Matki Boskiej wywodzić, potrzeba aby umiał czytać
Księgę Rodzaju, abo jako w Szkole Prawa uczą Arbor
Generationis [...] Pódźmysz tedy tę Księgę Rodzaju,
abo to Drzewo zpokrewnienia otworzywszy, szukać
genealogiej Najświęt[szej] Matki Boskiej Nowona-
rodzonej, jako jest blisko z Bogiem spokrewniona,
jako znim w jednymże stopniu zostająca, jako jest
Najświętsza Matka Boża to, co sam Bóg jest. Qui videt
me, videt et Patrem meum, videt et Matrem meam 16.
Ten trop doprowadził Piskorskiego do osobliwego stwier-
dzenia, że Maria jest zarówno matką jak i ojcem Chrystusa:
Lubo Syn Boski począł się z Ducha S., że jednak
nie na podobieństwo Boskie, ale na podobiehstwo
ludzkie in similitudinem hominum factus; nie może
się Duch S. nazwać Ojcem Iego. Matka zaś Najświęt-
sza ponieważ udzieliła najczystszej krwie swojej, na
podobieństwo ludzkie wCielonemu Słowu, dlatego się
sama tylko i Matką i Ojcem Słowa wCielonego zowie.
Matris expers ille, Patris expers hic: utrumque horum
Divinitas est. O Matko, jako w bliskim stopniu Ojcu
Niebieskiemu rodzeniem i urodzeniem Twoim zpo-
krewniona jesteś! On Ojcem jest Syna wiecznego bez
Matki, tyś Matką tegoż Syna bez Ojca. On na podo-
bieństwo swoje rodzi Słowo Wieczne, Ty na podo-
bieństwo Twoje nosiłaś w żywocie Twoim i powiłaś
w radości toż Słowo Wieczne 17.
Dzięki swojemu pochodzeniu, Maria może udzielić
wiernym łaski i miłosierdzia, co Piskorski uzasadniał para-
frazując odnoszący się do mądrości Bożej cytat z Księgi
Syracha (24,19):
13 Ibidem, s. 406-409, 433.
14 Ibidem, s. 409.
15 Ibidem, s. 431.
16 Ibidem, s. 434-435.
17 Ibidem, s. 436-437.
Wołasz nas i przy teraźniejszej szczęśliwego Narodze-
nia Twego chwalebnej uroczystości: Transite ad me
omnes, qui concupiscitis me, et de generationibus meis
implemini. Pódźcie do mnie wszyscy, którzy mnie
pragniecie, a z rodowitości moich, z Parentele mojej,
z obhtości mojej napełnieni będziecie, degenerationi-
bus meis. Bieżemy do Ciebie Najświętsza Rodzicielko
Boska, ogłodzeni obżarstwem matki naszej synowie
Ewy, garniemy się do twoich macierzyńskich piersi,
czerpać z nich łaskę twoję, miłosierdzie twoje, ratunek
twój we wszystkich potrzebach naszych pragniemy 18.
Wątek godności Marii Piskorski rozwinął w kazaniu
na święto Zwiastowania, wygłoszonym dla krakowskich
klarysek, w którym podkreślał identyczność natury Chrys-
tusa i jego matki, a przywołując słowa Arnolda z Bonneval,
wskazywał na ich tożsamość:
Przewyższyła naprzód Najświętsza Matka Boska
wszystkich aniołów Pańskich dostojnością natury,
bo pierworodna była między wszystkim stworze-
niem Stwórce wszechmogącego córką. Primogenita
ante omnem creaturam. [...] Jednoźjest Marij Panny
i Chrystusa ciało, jeden duch, jedno serce, jedna
miłość Matki Boskiej i Syna Boskiego. Unitas ergo
divisionem non recepit, nec secatur in patres. Taką
jedność niepodobna rozdzielić, rozerwać na części
niepodobna 19.
Wywód o preegzystencji Marii Piskorski umieścił rów-
nież w kazaniu na święto Nawiedzenia, wygłoszonym
w krakowskim kościele Karmelitów na Piasku 20, wskazując
na udział Marii w dziele Zbawienia:
[...] toć jej słusznie przyznać ten tytuł, to imię możemy,
że jest z Chrystusem Zbawicielem naszym Concaput
Ecclesiae, Corredemptrix nostra: że jest Najświętsza
Matka Boska z Chrystusem głową Kościoła Świętego
zbawienie nasze społecznie z nim sprawująca 21.
W konsekwencji Piskorski musiał się więc wypowiedzieć
na temat pokrewieństwa Marii z Trójcą Świętą:
Quae est ista, quae progreditur quasi aurora consur-
gens? A co zacz ta jest, jakiej Familiej, którego herbu?
Ta która postępuje jako Jutrzenka wschodząca, piękna
jako księźyc, wybrana jako słońce, straszna jako szyk
wojska obozem stojącego. Qua est ista, która to?
Łatwo teraz odpowiemy na to: Ta to jest Ojcu nie-
bieskiemu przy swojej nienaruszonej całości, jako
księżyc płodnemu, we wszystkim podobna, pulchra
18 Ibidem, s. 445.
19 Ibidem, s. 450-451.
20 Ibidem, s. 481-482.
21 Ibidem, s. 480.