DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Walanus, Wojciech: Z dziejów fotograficznej dokumentacji polskiego dziedzictwa kulturowego: Kampanie inwentaryzacyjne Adolfa Szyszko-Bohusza i Stefana Zaborowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32786#0087
87
bogatego archiwum nie są znane. Pewne jest, że około
250 klisz z inwentaryzacji Podhorzec odkupiła od Zabo-
rowskiego księżna Konstancja Sanguszkowa; część z nich
znajduje się dziś w Archiwum Diecezji Tarnowskiej 181.
Jak udało się ustalić w trakcie - z pewnością niepełnej -
kwerendy, fotografie Zaborowskiego zachowały się, poza
Fototeką IHS UJ i tarnowskim Archiwum diecezjalnym,
także w zbiorach Biblioteki PAU i PAN w Krakowie 182,
Biblioteki Narodowej 183, Muzeum Narodowego w War-
szawie 184 oraz Instytutu Sztuki PAN 185. Do Instytutu Sztuki
trafił także fragment dokumentacji rysunkowej omówio-
nych badań - niektóre pomiary i szkice autorstwa Cze-
kierskiego, Szyszko-Bohusza i Kelles-Krauzego 186. Dalsze
181 Warunki sprzedaży przedstawił Zaborowski w cytowanym wyżej
liście, zob. przyp. 179; A. Sołtys, Klisze Stefana Zaborowskiego, s.
17 (jak w przyp. 94); eadem, Dokumentacjafotograficzna, s. 47 (jak
w przyp. 94). Z zespołu tego zachowało się 76 negatywów, obec-
nie w ADT, sygn. P.Sang. 110; w tym samym archiwum znajduje się
również 75 oryginalnych odbitek (sygn. P.Sang. 111). Zob. A. Soł-
tys, Inwentarz Archiwum książąt Sanguszków w zbiorach Archi-
wum Diecezjalnego w Tarnowie, Tarnów 2003, mps w ADT.
182 Fotografie synagog oraz ze Lwowa, zob. przyp. 83 i 98.
183 Dziewiętnaście odbitek dotyczących zamku w Podhorcach oraz
dwie odbitki z negatywu ze zbiorów TOnZP, będącego reproduk-
cją fotografii Zaborowskiego przedstawiającej sakramentarium
w Chroberzu; zob. katalog internetowy Biblioteki Narodowej:
www.alpha.bn.org.pl (wyszukiwanie przez indeks autorów; do-
stęp: 2.11.2016).
184Odbitki ukazujące kościoły w Brochowie (nr. inw. DI 27371-
-27374), Kraśniku (nr. inw. DI27011,27013,27365), Łomży (nr. inw.
DI 27188, 27366, 27367), Niedźwiadnej (nr. inw. DI 27033, 27375,
27376)> Szczepankowie (nr inw. DI 27377), Wiźnie (nr DI 27010)
i Broku (nr. inw. DI 27363, 27364). Wszystkie pochodzą z kolek-
cji Edwarda Trojanowskiego (brata Zygmunta); dwie z nich (DI
27011, DI 27374) dostępne on-line: www.cyfrowe.mnw.art.pl (do-
stęp: 2.11.2016).
185M.in. zespół 30 klisz z Sulejowa oraz około 150 odbitek z różnych
miejscowości. Zarówno klisze, jak i odbitki pochodzą ze zbiorów
TOnZP, do których trafiły przeważnie z daru Jarosława Wojcie-
chowskiego. Zob. Zbiory ikonograficzne (hasło wyszukiwania:
Stefan Zaborowski) (jakwprzyp. 27).
186 M. Szkurłat, Katalog planów, pomiarów i rysunków architekto-
nicznych w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, t. 1, Warszawa 2003,
nr kat. 299-300 (Beszowa, kościół i klasztor); P. Lasek, Katalog
planów, pomiarów i rysunków architektonicznych w zbiorach In-
stytutu Sztuki PAN, t. 4, Warszawa 2012, nr kat. 458, 480 (Jano-
wiec, kościół i zamek), 1566-1577, 1608-1609, 1663, 1674, 1729,
1730, 1775-1776 (Kazimierz Dolny, kościół parafialny, spichlerze
i kamienice), 1928-1929 (Kleczkowo, kościół); P. Lasek, P. Syp-
czuk, Katalog planów, pomiarów i rysunków architektonicznych
w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, t. 5, Warszawa 2013, nr kat. 764-
-765, s. 115 (Kraśnik, kościół), nr kat. 907-908 (Krupe, zamek),
nr kat. 1125 (Kurzelów, kościół); iidem, Katalogplanów, pomiarów
i rysunków architektonicznych w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, t. 6,
Warszawa 2014, nr kat. 327 (Łomża, kościół farny), 1246-1247
(Modliborzyce, kościół) 1326 (Mokrelipie, kościół, epitafium
poszukiwania pozwolą zapewne ujawnić inne fragmenty
spuścizny fotograficznej Stefana Zaborowskiego, choć jej
pełne odtworzenie nie wydaje się dziś możliwe.
*
Zaprezentowana w niniejszym artykule problematyka
z pewnością daleka jest od wyczerpania. Koordynowana
przez Mariana Sokołowskiego pięcioletnia akcja inwen-
taryzacyjna, której przebieg i specyfikę da się dziś przy-
bliżyć dzięki źródłom pisanym i zachowanej szczęśliwie
dokumentacji fotograficznej, zasługuje, jak sądzę, na
pogłębioną analizę w kontekście dziejów polskiej i euro-
pejskiej historii sztuki oraz badań nad rolą fotografii (i in-
nych mediów reprodukcyjnych) w rozwoju tej dyscypliny.
ANEKS
List Stefana Zaborowskiego do Mariana Sokołowskiego
z 15 11910, Archiwum UJ, sygn. 98/7
Rawa Mazowiecka 15.1.10
Szanowny Profesorze!
Z ostatniego listu p. Szyszki-Bohusza widzę, iż sprawa
pracowni fotograficznej Akademii stoi na zgoła błędnej
drodze. Dlatego też uważam za właściwe obecnie skreślić
tutaj najważniejszych kilka motywów istnienia takowej
pracowni.
1. Wiemy to wszyscy, iż każde z szanujących się Towa-
rzystw krajowych posiada od lat kilku taką pracownię.
Np. Towarzystwo Krajoznawcze, Towarzystwo Szkoły
Ludowej, nie mówiąc już o innych, o charakterze par
excellence naukowem, do jakich zalicza się Akademia
Umiejętności, jak np.: Warszawskie Muzeum Przemy-
słowe, Kliniki lekarskie i inne. Potrzeba takiej pracow-
ni idzie za postępem czasu i stosuje się do wymagań
współczesnych.
2. Brak pracowni fotograficznej utrudnia badaczom
i uczonym pracę. Nie każdy oddając się specyalnym
badaniom może jednocześnie czas, zdolności i swe
przystosowanie się złożyć na ołtarzu potrzeby foto-
graficznej. Niemożność zaś zwrócenia się do instytu-
cyi tego rodzaju powoduje nieraz zupełne zaniechanie
studyów w obranym kierunku. A oto fakty. W Pol-
skiem T-wie Miłośników fotografii od lat dwóch wisi
oferta jednego ze specyalistów lekarzy, który przy
biskupa Mikołaja Świrskiego). Na podstawie pieczęci widnie-
jących na ogromnej większości tych rysunków można stwier-
dzić, że pochodzą one z Gabinetu Historii Sztuki UJ, skąd przed
II wojną światową trafiły do Centralnego Biura Inwentaryzacji
Zabytków, zapewne w okresie tworzenia archiwum fotograficz-
nego i pomiarowego Biura (1935-1939), zob. J. Szablowski, Dzie-
je inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce: w dwudziestą rocznicę
Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabytków Sztuki, „Ochrona Za-
bytków”, 2,1949, z. 2, s. 80. Sprawa wymaga dalszych badań.
bogatego archiwum nie są znane. Pewne jest, że około
250 klisz z inwentaryzacji Podhorzec odkupiła od Zabo-
rowskiego księżna Konstancja Sanguszkowa; część z nich
znajduje się dziś w Archiwum Diecezji Tarnowskiej 181.
Jak udało się ustalić w trakcie - z pewnością niepełnej -
kwerendy, fotografie Zaborowskiego zachowały się, poza
Fototeką IHS UJ i tarnowskim Archiwum diecezjalnym,
także w zbiorach Biblioteki PAU i PAN w Krakowie 182,
Biblioteki Narodowej 183, Muzeum Narodowego w War-
szawie 184 oraz Instytutu Sztuki PAN 185. Do Instytutu Sztuki
trafił także fragment dokumentacji rysunkowej omówio-
nych badań - niektóre pomiary i szkice autorstwa Cze-
kierskiego, Szyszko-Bohusza i Kelles-Krauzego 186. Dalsze
181 Warunki sprzedaży przedstawił Zaborowski w cytowanym wyżej
liście, zob. przyp. 179; A. Sołtys, Klisze Stefana Zaborowskiego, s.
17 (jak w przyp. 94); eadem, Dokumentacjafotograficzna, s. 47 (jak
w przyp. 94). Z zespołu tego zachowało się 76 negatywów, obec-
nie w ADT, sygn. P.Sang. 110; w tym samym archiwum znajduje się
również 75 oryginalnych odbitek (sygn. P.Sang. 111). Zob. A. Soł-
tys, Inwentarz Archiwum książąt Sanguszków w zbiorach Archi-
wum Diecezjalnego w Tarnowie, Tarnów 2003, mps w ADT.
182 Fotografie synagog oraz ze Lwowa, zob. przyp. 83 i 98.
183 Dziewiętnaście odbitek dotyczących zamku w Podhorcach oraz
dwie odbitki z negatywu ze zbiorów TOnZP, będącego reproduk-
cją fotografii Zaborowskiego przedstawiającej sakramentarium
w Chroberzu; zob. katalog internetowy Biblioteki Narodowej:
www.alpha.bn.org.pl (wyszukiwanie przez indeks autorów; do-
stęp: 2.11.2016).
184Odbitki ukazujące kościoły w Brochowie (nr. inw. DI 27371-
-27374), Kraśniku (nr. inw. DI27011,27013,27365), Łomży (nr. inw.
DI 27188, 27366, 27367), Niedźwiadnej (nr. inw. DI 27033, 27375,
27376)> Szczepankowie (nr inw. DI 27377), Wiźnie (nr DI 27010)
i Broku (nr. inw. DI 27363, 27364). Wszystkie pochodzą z kolek-
cji Edwarda Trojanowskiego (brata Zygmunta); dwie z nich (DI
27011, DI 27374) dostępne on-line: www.cyfrowe.mnw.art.pl (do-
stęp: 2.11.2016).
185M.in. zespół 30 klisz z Sulejowa oraz około 150 odbitek z różnych
miejscowości. Zarówno klisze, jak i odbitki pochodzą ze zbiorów
TOnZP, do których trafiły przeważnie z daru Jarosława Wojcie-
chowskiego. Zob. Zbiory ikonograficzne (hasło wyszukiwania:
Stefan Zaborowski) (jakwprzyp. 27).
186 M. Szkurłat, Katalog planów, pomiarów i rysunków architekto-
nicznych w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, t. 1, Warszawa 2003,
nr kat. 299-300 (Beszowa, kościół i klasztor); P. Lasek, Katalog
planów, pomiarów i rysunków architektonicznych w zbiorach In-
stytutu Sztuki PAN, t. 4, Warszawa 2012, nr kat. 458, 480 (Jano-
wiec, kościół i zamek), 1566-1577, 1608-1609, 1663, 1674, 1729,
1730, 1775-1776 (Kazimierz Dolny, kościół parafialny, spichlerze
i kamienice), 1928-1929 (Kleczkowo, kościół); P. Lasek, P. Syp-
czuk, Katalog planów, pomiarów i rysunków architektonicznych
w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, t. 5, Warszawa 2013, nr kat. 764-
-765, s. 115 (Kraśnik, kościół), nr kat. 907-908 (Krupe, zamek),
nr kat. 1125 (Kurzelów, kościół); iidem, Katalogplanów, pomiarów
i rysunków architektonicznych w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, t. 6,
Warszawa 2014, nr kat. 327 (Łomża, kościół farny), 1246-1247
(Modliborzyce, kościół) 1326 (Mokrelipie, kościół, epitafium
poszukiwania pozwolą zapewne ujawnić inne fragmenty
spuścizny fotograficznej Stefana Zaborowskiego, choć jej
pełne odtworzenie nie wydaje się dziś możliwe.
*
Zaprezentowana w niniejszym artykule problematyka
z pewnością daleka jest od wyczerpania. Koordynowana
przez Mariana Sokołowskiego pięcioletnia akcja inwen-
taryzacyjna, której przebieg i specyfikę da się dziś przy-
bliżyć dzięki źródłom pisanym i zachowanej szczęśliwie
dokumentacji fotograficznej, zasługuje, jak sądzę, na
pogłębioną analizę w kontekście dziejów polskiej i euro-
pejskiej historii sztuki oraz badań nad rolą fotografii (i in-
nych mediów reprodukcyjnych) w rozwoju tej dyscypliny.
ANEKS
List Stefana Zaborowskiego do Mariana Sokołowskiego
z 15 11910, Archiwum UJ, sygn. 98/7
Rawa Mazowiecka 15.1.10
Szanowny Profesorze!
Z ostatniego listu p. Szyszki-Bohusza widzę, iż sprawa
pracowni fotograficznej Akademii stoi na zgoła błędnej
drodze. Dlatego też uważam za właściwe obecnie skreślić
tutaj najważniejszych kilka motywów istnienia takowej
pracowni.
1. Wiemy to wszyscy, iż każde z szanujących się Towa-
rzystw krajowych posiada od lat kilku taką pracownię.
Np. Towarzystwo Krajoznawcze, Towarzystwo Szkoły
Ludowej, nie mówiąc już o innych, o charakterze par
excellence naukowem, do jakich zalicza się Akademia
Umiejętności, jak np.: Warszawskie Muzeum Przemy-
słowe, Kliniki lekarskie i inne. Potrzeba takiej pracow-
ni idzie za postępem czasu i stosuje się do wymagań
współczesnych.
2. Brak pracowni fotograficznej utrudnia badaczom
i uczonym pracę. Nie każdy oddając się specyalnym
badaniom może jednocześnie czas, zdolności i swe
przystosowanie się złożyć na ołtarzu potrzeby foto-
graficznej. Niemożność zaś zwrócenia się do instytu-
cyi tego rodzaju powoduje nieraz zupełne zaniechanie
studyów w obranym kierunku. A oto fakty. W Pol-
skiem T-wie Miłośników fotografii od lat dwóch wisi
oferta jednego ze specyalistów lekarzy, który przy
biskupa Mikołaja Świrskiego). Na podstawie pieczęci widnie-
jących na ogromnej większości tych rysunków można stwier-
dzić, że pochodzą one z Gabinetu Historii Sztuki UJ, skąd przed
II wojną światową trafiły do Centralnego Biura Inwentaryzacji
Zabytków, zapewne w okresie tworzenia archiwum fotograficz-
nego i pomiarowego Biura (1935-1939), zob. J. Szablowski, Dzie-
je inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce: w dwudziestą rocznicę
Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabytków Sztuki, „Ochrona Za-
bytków”, 2,1949, z. 2, s. 80. Sprawa wymaga dalszych badań.