DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.28906#0156
134
onstantinvs Princepsilleceleberrimus, potentislimus, atque in bejiis
sane felicissimus,ex Oriente versus Occidentem in Italiam reucrsus , magna
Pop.Rom. lsetitia Romam dedudus est,attributumqj sibi cognomen M a x i-
m i eodem illo die accepit. Gestum autem idesta Christo nato anno
trecentesimo vigesimo tertio , cum iam ante cum alns lmperasiet annis x 1111. ac mo-
do solus Imperium ( ceteris tyrannis interfedis) posiideret. Nam quidquid hic animo
eoncepisiet, id etiam efficere omnino conabatur. Cum enim ab initio sui Principatus
ad quamdam Orbis Monarchiam adspiraret, eo omnes ingemj corporisqj vires tendebat,
vti Deorum ministros ac defensores interimeret. Quamobrem in eius honorem Arcus
Triumphalis constitutus est cum inscriptione istiusmodi:
IMP. CJS. s. FL. CONST ANTINO M A X. P. F. AVGVSTO, S. P. Q. R. Q^V O D
INSTINCTV D IVI NITATIS MENTIS MAGNITVDINE CVM EXERCITV
SVO TAM D E TYRANNO, QV A M D E OMNl EIVS FACTIONE VNO
TEMPORE IVSTIS REMPVBLIC AM VLTVS EST ARMIS ARCVM
TRIVMPHIS INSIGNEM DICAVIT.
Quibus etiam alibi additum erat, liberatori vrbis, svndatori qjv ietis.
Fuit autem vir plane probus, omni laude atque encomio omnium iudicio dignisiimus, Sc
quem merito quis cum optimis quibusque potentistimisque conferat Principibus. Siuc
enim vires ingenij siue corporis respicias, in vtroque supra quam credi posiit excelluit. E-
questris gloriac oppido quam erat auidus, in praeliis fortunatus: honestas liberalesque artes
semper quamplurimi faciens, iustitiae aequitatisque obseruantissimus, &qui amari potiiis
quam timeri optabat. Clementia ac liberalitate omnium sibi fauorem beneuolentiamque
comparabat, ita vt nullus lere e*siet,qui non huic cuperet inseruire. Multas ferebat legesjS^
siquse nimis erant duras,eas mitigabat, superssuas item resecabat. Christianis pacem quie-
temq; concedebat.Tum Christiani animum recipere,& ad sese redire, plurimumque Isetari
coeperunt. Et ciim iam deinceps se totum Diuinis dabat institutis, edidum promulgauit,
Vti absqjChristianorum csedibus paganorum templa passim occluderentur. Ceterum idola
templis exigere necdum sane audebatj idqj metu populi, qui etiamnum ea ex magna parte
colebat. Yrbem Romam multis egregiisqj sedificiis plurimum exornauit j etiam thermas
suas fecit, vt paullo ante didum est ; sed non ita magnas,neque in eum finem,vt in iis tam
saeua cruentaque ederentur spedacula. Nam istiusmodi theatra honestis etiam ludis,probis
ac iuueniUbus erant vsui. Inhis Comici &: Tragici poetse suas exhibebant fabulas: dumqj
horum Comoediae, Tragoedise ac Poemata agebantur, Senatus cum Imperatore in medio
graduum considebat. Locus enim hic erat, ex quo optime commodisiimeque prospicie-
batur. Hic &: Equites sua obtinebant loca. Gradus autem in semi hoc circulo, aut etiam
rotundojita erant ordine collocati,vt qui in supremis agerent,ceteris viderentur magis pro-
ceri,nec nisi eminentia procul capita conspiciebantur. Atque ita insignes in iis exhibeban-
tur ludi. Vt autem rem summatim perstringam, varia in hisce thermis deledamenta exer-
cebantur. Ac prsecipua: quidem thermte, quas Romx habuerunt, sunt Antonini, Diocle-
tiani &: Constantini. Multae prasterea aliae Romae habebantur, quas alij construxerant
Imperatores, sed non ita magnae ac sumptuosie; vt erant Agrippae,Neronis,Tatian#,Traia-
nXj Seuerianse, Philippianse atque Olympiadis. Fuere etiam thermse alite multis impensis
exstrud^, sed quae ad nullum vsum praterea alium erant idoneas; cuiusmodi sunt Alexan-
dri, Gordiani, Aureliani ac Nouatiani. Quid autem Constantinusanteegerit, &: quemad-
modum sedem Imperialem Byzantium (quam ciuitatem de se Constantinopolim appella-
uit) in Orientem transtulerit, in sequentibus, ciim ad eius liberos peruenerimus, dcinceps
dicemus- Huius enim temporibus multse variseqne rerum exortse sunt permutationes; in
quibus multa etiam memoratu digna incidere solent, quemacmodum eo in loco commo-
de dicetur, vbi a Pontifice summo Romana Monarchia rursum exOriente transferetur ad
Germanos. Constatitinus igitur ad postremum Csesares creauit Crispum filium suum natu
maximum,&: Licinium interempti Licinij ac sororis suse Constantise filium.
onstantinvs Princepsilleceleberrimus, potentislimus, atque in bejiis
sane felicissimus,ex Oriente versus Occidentem in Italiam reucrsus , magna
Pop.Rom. lsetitia Romam dedudus est,attributumqj sibi cognomen M a x i-
m i eodem illo die accepit. Gestum autem idesta Christo nato anno
trecentesimo vigesimo tertio , cum iam ante cum alns lmperasiet annis x 1111. ac mo-
do solus Imperium ( ceteris tyrannis interfedis) posiideret. Nam quidquid hic animo
eoncepisiet, id etiam efficere omnino conabatur. Cum enim ab initio sui Principatus
ad quamdam Orbis Monarchiam adspiraret, eo omnes ingemj corporisqj vires tendebat,
vti Deorum ministros ac defensores interimeret. Quamobrem in eius honorem Arcus
Triumphalis constitutus est cum inscriptione istiusmodi:
IMP. CJS. s. FL. CONST ANTINO M A X. P. F. AVGVSTO, S. P. Q. R. Q^V O D
INSTINCTV D IVI NITATIS MENTIS MAGNITVDINE CVM EXERCITV
SVO TAM D E TYRANNO, QV A M D E OMNl EIVS FACTIONE VNO
TEMPORE IVSTIS REMPVBLIC AM VLTVS EST ARMIS ARCVM
TRIVMPHIS INSIGNEM DICAVIT.
Quibus etiam alibi additum erat, liberatori vrbis, svndatori qjv ietis.
Fuit autem vir plane probus, omni laude atque encomio omnium iudicio dignisiimus, Sc
quem merito quis cum optimis quibusque potentistimisque conferat Principibus. Siuc
enim vires ingenij siue corporis respicias, in vtroque supra quam credi posiit excelluit. E-
questris gloriac oppido quam erat auidus, in praeliis fortunatus: honestas liberalesque artes
semper quamplurimi faciens, iustitiae aequitatisque obseruantissimus, &qui amari potiiis
quam timeri optabat. Clementia ac liberalitate omnium sibi fauorem beneuolentiamque
comparabat, ita vt nullus lere e*siet,qui non huic cuperet inseruire. Multas ferebat legesjS^
siquse nimis erant duras,eas mitigabat, superssuas item resecabat. Christianis pacem quie-
temq; concedebat.Tum Christiani animum recipere,& ad sese redire, plurimumque Isetari
coeperunt. Et ciim iam deinceps se totum Diuinis dabat institutis, edidum promulgauit,
Vti absqjChristianorum csedibus paganorum templa passim occluderentur. Ceterum idola
templis exigere necdum sane audebatj idqj metu populi, qui etiamnum ea ex magna parte
colebat. Yrbem Romam multis egregiisqj sedificiis plurimum exornauit j etiam thermas
suas fecit, vt paullo ante didum est ; sed non ita magnas,neque in eum finem,vt in iis tam
saeua cruentaque ederentur spedacula. Nam istiusmodi theatra honestis etiam ludis,probis
ac iuueniUbus erant vsui. Inhis Comici &: Tragici poetse suas exhibebant fabulas: dumqj
horum Comoediae, Tragoedise ac Poemata agebantur, Senatus cum Imperatore in medio
graduum considebat. Locus enim hic erat, ex quo optime commodisiimeque prospicie-
batur. Hic &: Equites sua obtinebant loca. Gradus autem in semi hoc circulo, aut etiam
rotundojita erant ordine collocati,vt qui in supremis agerent,ceteris viderentur magis pro-
ceri,nec nisi eminentia procul capita conspiciebantur. Atque ita insignes in iis exhibeban-
tur ludi. Vt autem rem summatim perstringam, varia in hisce thermis deledamenta exer-
cebantur. Ac prsecipua: quidem thermte, quas Romx habuerunt, sunt Antonini, Diocle-
tiani &: Constantini. Multae prasterea aliae Romae habebantur, quas alij construxerant
Imperatores, sed non ita magnae ac sumptuosie; vt erant Agrippae,Neronis,Tatian#,Traia-
nXj Seuerianse, Philippianse atque Olympiadis. Fuere etiam thermse alite multis impensis
exstrud^, sed quae ad nullum vsum praterea alium erant idoneas; cuiusmodi sunt Alexan-
dri, Gordiani, Aureliani ac Nouatiani. Quid autem Constantinusanteegerit, &: quemad-
modum sedem Imperialem Byzantium (quam ciuitatem de se Constantinopolim appella-
uit) in Orientem transtulerit, in sequentibus, ciim ad eius liberos peruenerimus, dcinceps
dicemus- Huius enim temporibus multse variseqne rerum exortse sunt permutationes; in
quibus multa etiam memoratu digna incidere solent, quemacmodum eo in loco commo-
de dicetur, vbi a Pontifice summo Romana Monarchia rursum exOriente transferetur ad
Germanos. Constatitinus igitur ad postremum Csesares creauit Crispum filium suum natu
maximum,&: Licinium interempti Licinij ac sororis suse Constantise filium.