Grzybkowska, Teresa [Hrsg.]; Malczewski, Jacek [Bearb.]; Grzybkowska, Teresa [Bearb.]; Muzeum Książąt Czartoryskich [Mitarb.]: Mitologia Malczewskiego: katalog wystawy, Muzeum Czartoryskich w Krakowie (Kraków, 1995)

giego malarza polskiego, w którego sztuce instrumenty muzyczne
pojawiałyby się równie często. Najwięcej satyrów gra lub trzyma
w dłoni drewniane flety proste lub poprzeczne. Flet od prawieków
spełniał ważną rolę w miłosnych zalotach. Rozpowszechniony był
w Grecji, gdzie używano syringi-fletni Pana, aulosu, fletu poprze-
cznego. Muzyka fletu związana była z kultem fallicznym, praktykami


Wiosna - krajobraz z Tobiaszem, 1904,
Muzeum Narodowe w Poznaniu

magicznymi. Ale nade wszystko muzyka wyrażała i wywoływała
uczucia. Instrumenty często symbolizowały prawdziwą miłosną har-
monię, jak na niektórych obrazach Rafaela i Giorgione. Muzyka ta
brzmiała też w świecie mitycznych marzeń, słuchały jej muzy, saty-
rowie, chimery, pastuszkowie.
Autoportret z Muzą nasycony został nastrojem łagodnej melan-
cholii. Muza to oczywiście Maria Balowa stojąca tuż obok malarza,
który trzyma w dłoni lutnię. Oboje słuchają wybrzmiewającej melo-
dii. W tle, po schodach do ogrodu, wchodzą fauny z fletami i lutnią
- instrumentami wyrażającymi miłosną harmonię. Ten arkadyjski
koncert zakłóca mężczyzna w kajdanach i w wojskowym szynelu,
ale i on trzyma w dłoni instrument muzyczny. Zamknięty ogród stał

66