DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21361#0244
Iwona Kęder, Waldemar Komorowski
2. Mistrz Zwiastowania z Jodłownika, Wizja św. Jacka, tempera
na desce, przełom XV i XVI wieku, obraz w kościele św.św. Jacka
i Katarzyny w Odrowążu, fragment ukazujący kościół
Dominikanów Świętej Trójcy w Krakowie i młyn klasztorny
ny napis i przekonuje topografia, zgodna z faktyczną,
gdyż satelitarne miasto Krakowa rzeczywiście leżało
na wyspie między dwoma ramionami Wisły, u podnó-
ża pasma górskiego na horyzoncie.
Średniowieczne widoki przekazujące prawdziwe
informacje o ukazywanych obiektach są nieliczne.
Jest wśród nich wizerunek kościoła św. Trójcy, sta-
nowiący szczegół obrazu przedstawiającego wizję
św. Jacka, wykonanego na przełomie wieków XV
i XVI (il. 2), pierwotnie przechowywanego w kapli-
cy św. Jacka w świątyni dominikanów, a co najmniej
od roku 1666 znajdującego się w kościele w miejsco-
wości Odrowąż9. Wygląd kościoła na obrazie zgadza
się z obecną wiedzą o nim, natomiast zastanawia uję-
cie obszaru go poprzedzającego. Teren kościelny oto-
czony jest ogrodzeniem z bramą usytuowaną przed
fasadą świątyni. Do bramy prowadzi kładka przerzu-
cona nad strugą, która napędza widoczny po prawej
młyn o dwóch kołach. O ile nie dziwi istnienie muru
przed kościołem, w naturalny sposób oddzielającego
posesję dominikańską oraz przykościelny cmentarz
od terenu publicznego, o tyle obecność młyna zaska-
kuje. Tym bardziej że miałby się on znajdować po-
środku dzisiejszego placu Dominikańskiego, który
od dawna kojarzony jest z ruchliwym terenem targo-
wym. Ale istnienie młyna i strugi potwierdzają źró-
dła pisane. Wschodnia część Krakowa była zaopatry-
wana w wodę kanałem przekopanym po roku 139510.
Biegł od śluzy w murach miejskich przy zabudowa-
niach duchackich, wzdłuż ulicy św. Krzyża, poprzez
Mały Rynek, ulicą Stolarską do placu przed kościo-
łem św. Trójcy. Tutaj woda napędzała wspomniany
młyn dominikański11, a następnie spływała do fosy
miejskiej za domem Podelwie (ulica Grodzka 32)12.
Najstarsze portretowe przedstawienie Krakowa13,
ukazujące miasto od południa, z kopca Krakusa (il. 3),
pochodzi z początku 1537 roku (Universitatsbibliothek
Wiirzburg). Wykonał go z natury zapewne Mathias Ge-
rung i opatrzył napisem Die kiniklich Stat Craga in Boln
(Królewskie miasto Kraków w Polsce)14. Jednak wbrew
tytułowi widok nie jest w istocie obrazem samego Kra-
kowa, lecz przede wszystkim widocznego na pierw-
szym planie Kazimierza. Dopiero w głębi po lewej
stronie ukazany został zamek wawelski, po prawej zaś
niewielka część Krakowa z paroma najważniejszymi
gmachami śródmieścia, wśród których wyróżnić moż-
na ratusz z wieżą, kościoły Dominikanów i Mariacki,
a także bramę Floriańską. Nie ma wielu innych budow-
li, co zapewne było pominięciem świadomym, artysta
skupiał się bowiem na elementach charakterystycz-
nych, odrzucając mniej ważne. Kazimierz jest na ry-
sunku Gerunga zbyt wielki, Kraków zbyt mały, a pusta
w rzeczywistości przestrzeń między nimi (zabudowana
238
2. Mistrz Zwiastowania z Jodłownika, Wizja św. Jacka, tempera
na desce, przełom XV i XVI wieku, obraz w kościele św.św. Jacka
i Katarzyny w Odrowążu, fragment ukazujący kościół
Dominikanów Świętej Trójcy w Krakowie i młyn klasztorny
ny napis i przekonuje topografia, zgodna z faktyczną,
gdyż satelitarne miasto Krakowa rzeczywiście leżało
na wyspie między dwoma ramionami Wisły, u podnó-
ża pasma górskiego na horyzoncie.
Średniowieczne widoki przekazujące prawdziwe
informacje o ukazywanych obiektach są nieliczne.
Jest wśród nich wizerunek kościoła św. Trójcy, sta-
nowiący szczegół obrazu przedstawiającego wizję
św. Jacka, wykonanego na przełomie wieków XV
i XVI (il. 2), pierwotnie przechowywanego w kapli-
cy św. Jacka w świątyni dominikanów, a co najmniej
od roku 1666 znajdującego się w kościele w miejsco-
wości Odrowąż9. Wygląd kościoła na obrazie zgadza
się z obecną wiedzą o nim, natomiast zastanawia uję-
cie obszaru go poprzedzającego. Teren kościelny oto-
czony jest ogrodzeniem z bramą usytuowaną przed
fasadą świątyni. Do bramy prowadzi kładka przerzu-
cona nad strugą, która napędza widoczny po prawej
młyn o dwóch kołach. O ile nie dziwi istnienie muru
przed kościołem, w naturalny sposób oddzielającego
posesję dominikańską oraz przykościelny cmentarz
od terenu publicznego, o tyle obecność młyna zaska-
kuje. Tym bardziej że miałby się on znajdować po-
środku dzisiejszego placu Dominikańskiego, który
od dawna kojarzony jest z ruchliwym terenem targo-
wym. Ale istnienie młyna i strugi potwierdzają źró-
dła pisane. Wschodnia część Krakowa była zaopatry-
wana w wodę kanałem przekopanym po roku 139510.
Biegł od śluzy w murach miejskich przy zabudowa-
niach duchackich, wzdłuż ulicy św. Krzyża, poprzez
Mały Rynek, ulicą Stolarską do placu przed kościo-
łem św. Trójcy. Tutaj woda napędzała wspomniany
młyn dominikański11, a następnie spływała do fosy
miejskiej za domem Podelwie (ulica Grodzka 32)12.
Najstarsze portretowe przedstawienie Krakowa13,
ukazujące miasto od południa, z kopca Krakusa (il. 3),
pochodzi z początku 1537 roku (Universitatsbibliothek
Wiirzburg). Wykonał go z natury zapewne Mathias Ge-
rung i opatrzył napisem Die kiniklich Stat Craga in Boln
(Królewskie miasto Kraków w Polsce)14. Jednak wbrew
tytułowi widok nie jest w istocie obrazem samego Kra-
kowa, lecz przede wszystkim widocznego na pierw-
szym planie Kazimierza. Dopiero w głębi po lewej
stronie ukazany został zamek wawelski, po prawej zaś
niewielka część Krakowa z paroma najważniejszymi
gmachami śródmieścia, wśród których wyróżnić moż-
na ratusz z wieżą, kościoły Dominikanów i Mariacki,
a także bramę Floriańską. Nie ma wielu innych budow-
li, co zapewne było pominięciem świadomym, artysta
skupiał się bowiem na elementach charakterystycz-
nych, odrzucając mniej ważne. Kazimierz jest na ry-
sunku Gerunga zbyt wielki, Kraków zbyt mały, a pusta
w rzeczywistości przestrzeń między nimi (zabudowana
238