DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21361#0245
Z IKONOGRAFII STAREGO KRAKOWA
3. Mathias Gerung(?), Widok Kazimierza i Krakowa od południa, piórko i akwarela, 1537, w zbiorze rysunków stanowiących obrazowe
itinerarium podróży do Krakowa palatyna Renu Ottheinricha {Reisealbum Pfalzgraf Ottheinrichs von seinem Zug nach Krakau);
Universitatsbibliothek W iirzburg
dopiero w drugiej połowie XIX wieku) została szczel-
nie wypełniona domami. Nie można jednak odmówić
dziełu miana pierwszego portretowego widoku dawnej
stolicy Polski13, choć również w szczegółach jego autor
myli się wielokrotnie. W zasadzie żaden z gmachów
Krakowa, Kazimierza i Wawelu nie został w widoku
Gerunga odwzorowany bez błędów. W wypadku nie-
których budowli krakowskich dysponujemy źródłami
ikonograficznymi pochodzącymi z czasów stosunkowo
bliskich Gerungowi, dokumentującymi faktyczną ich
postać. Wśród nich obraz Zmartwychwstania (przed
1576), przypisywany Tobiaszowi Fendtowi, gdzie tłem
sceny religijnej stał się pejzaż Kleparza z wyższą wieżą
kościoła Mariackiego w głębi16.
W 1581 roku ukazał się pierwszy z trzech wcze-
snych widoków miasta zamieszczonych w książkach
drukowanych w Krakowie. Jest to niewielka, wyko-
nana techniką drzeworytniczą winietka zdobiąca tom
Konstytucji, statutów i przywilejów na sejmach koron-
nych uchwalonych (il. 4). Ilustracja wykonana w oficy-
nie Mikołaja Szarfenbergera (mającego przywilej kró-
lewski na wyłączny druk i sprzedaż Statutów) była pod
względem kompozycji precedensem w długiej tradycji
obrazowania Krakowa w najbardziej efektownym uję-
ciu od północnego zachodu. W widoku miasta domi-
nują symbole trzech władz - miejskiej, królewskiej i du-
chownej - z lewej wieże kościoła Mariackiego i ratusza,
z prawej sylweta zamku oraz katedry. Aby nie margi-
nalizować siedziby królewskiej (która w ujęciu od pół-
nocnego zachodu byłaby widoczna w niewielkiej części
i w dużym skrócie), ukazano ją wraz z katedrą od pół-
nocy. W rezultacie wzgórze wawelskie zajęło niepropor-
cjonalnie dużą część widoku. Taki sposób ukazywania
Krakowa trwać będzie niemal do końca XVIII wieku.
Dla jeszcze większego podkreślenia roli siedziby kró-
lewskiej skierowano ku niej głowę herbowego Orła, pa-
trzącego w tym wypadku nie jak zwykle w prawo, lecz
w lewo17. Natomiast znaczenie Krakowa jako miasta
rezydencjonalnego podkreślono zrównaniem wielkości
jego herbu, umieszczonego w górnym, prawym naroż-
niku ryciny, z herbem Litwy, widniejącym w narożniku
lewym18. Tarcze obydwu herbów zwrócone są w skło-
nie heraldycznym ku godłu Korony, będącym w tym
239
3. Mathias Gerung(?), Widok Kazimierza i Krakowa od południa, piórko i akwarela, 1537, w zbiorze rysunków stanowiących obrazowe
itinerarium podróży do Krakowa palatyna Renu Ottheinricha {Reisealbum Pfalzgraf Ottheinrichs von seinem Zug nach Krakau);
Universitatsbibliothek W iirzburg
dopiero w drugiej połowie XIX wieku) została szczel-
nie wypełniona domami. Nie można jednak odmówić
dziełu miana pierwszego portretowego widoku dawnej
stolicy Polski13, choć również w szczegółach jego autor
myli się wielokrotnie. W zasadzie żaden z gmachów
Krakowa, Kazimierza i Wawelu nie został w widoku
Gerunga odwzorowany bez błędów. W wypadku nie-
których budowli krakowskich dysponujemy źródłami
ikonograficznymi pochodzącymi z czasów stosunkowo
bliskich Gerungowi, dokumentującymi faktyczną ich
postać. Wśród nich obraz Zmartwychwstania (przed
1576), przypisywany Tobiaszowi Fendtowi, gdzie tłem
sceny religijnej stał się pejzaż Kleparza z wyższą wieżą
kościoła Mariackiego w głębi16.
W 1581 roku ukazał się pierwszy z trzech wcze-
snych widoków miasta zamieszczonych w książkach
drukowanych w Krakowie. Jest to niewielka, wyko-
nana techniką drzeworytniczą winietka zdobiąca tom
Konstytucji, statutów i przywilejów na sejmach koron-
nych uchwalonych (il. 4). Ilustracja wykonana w oficy-
nie Mikołaja Szarfenbergera (mającego przywilej kró-
lewski na wyłączny druk i sprzedaż Statutów) była pod
względem kompozycji precedensem w długiej tradycji
obrazowania Krakowa w najbardziej efektownym uję-
ciu od północnego zachodu. W widoku miasta domi-
nują symbole trzech władz - miejskiej, królewskiej i du-
chownej - z lewej wieże kościoła Mariackiego i ratusza,
z prawej sylweta zamku oraz katedry. Aby nie margi-
nalizować siedziby królewskiej (która w ujęciu od pół-
nocnego zachodu byłaby widoczna w niewielkiej części
i w dużym skrócie), ukazano ją wraz z katedrą od pół-
nocy. W rezultacie wzgórze wawelskie zajęło niepropor-
cjonalnie dużą część widoku. Taki sposób ukazywania
Krakowa trwać będzie niemal do końca XVIII wieku.
Dla jeszcze większego podkreślenia roli siedziby kró-
lewskiej skierowano ku niej głowę herbowego Orła, pa-
trzącego w tym wypadku nie jak zwykle w prawo, lecz
w lewo17. Natomiast znaczenie Krakowa jako miasta
rezydencjonalnego podkreślono zrównaniem wielkości
jego herbu, umieszczonego w górnym, prawym naroż-
niku ryciny, z herbem Litwy, widniejącym w narożniku
lewym18. Tarcze obydwu herbów zwrócone są w skło-
nie heraldycznym ku godłu Korony, będącym w tym
239