DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21361#0414
Zdzisław Żygulski jun.
ROLKA SZTOKHOLMSKA
Rolka Sztokholmska, zwana też Rolką Wazowską,
fryz na papierze podbitym płótnem, liczący 27 cm
x 1528 cm, rysowany i malowany gwaszem oraz
akwarelą, z akcentami złoconymi, wyobraża uroczy-
sty wjazd ślubny do Krakowa w dniu 4 grudnia 1605
roku króla Zygmunta III i arcyksiężniczki Konstancji
Austriaczki. Jest to bez wątpienia najwspanialszy mo-
nument ikonografii personalnej Polski na przełomie
XVI i XVII wieku, w okresie potęgi państwa będącego
europejskim mocarstwem i rzeczywistym podmiotem
ówczesnej polityki międzynarodowej. Stolicą wciąż
pozostawał Kraków, a więc godzi się przypomnieć
to dzieło w księdze poświęconej sławie tego miasta.
W roku 1902 dyrektor Królewskiej Zbrojowni
w Sztokholmie (Kunglig Livrustkammaren) CA. Oss-
bahr odkrył Rolkę w Archiwum Królewskim w Sztok-
holmie, gdzie zanotowana była z informacją, jakoby
przedstawiała pochód koronacyjny króla Jana Kazi-
mierza w roku 1649. Nie ulega wątpliwości, że do Ar-
chiwum dostała się jako zdobycz bądź z wojny trzy-
dziestoletniej, bądź ze „szwedzkiego potopu" w Polsce.
Zabytek przeniesiono do Livrustkammaren i w dwa
lata później Ossbahr ustalił, że obrazuje on uroczysty
wjazd ślubny do Krakowa króla Zygmunta III i Kon-
stancji Austriaczki, jako drugiej małżonki, po śmierci
Anny Austriaczki, siostry oblubienicy1. Badania kon-
tynuował kolejny dyrektor szwedzkiej Królewskiej
Zbrojowni Rudolf Cederstróm w latach 1907-1914,
przyjeżdżając w tej sprawie kilkakrotnie do Krako-
wa. W swych poszukiwaniach skupił się na rozpozna-
niu przedstawionych w Rolce osobistości. W latach
1930-1934 nad Rolką pochylał się kustosz sztokholm-
skiej Zbrojowni Karl Erie Steneberg. Doprowadził
on do zawiązania nieformalnego komitetu naukowe-
go do badań nad tym niezwykłym zabytkiem, zapra-
szając do współpracy m.in. Stefana Saturnina Komor-
nickiego, kustosza Muzeum Książąt Czartoryskich
w Krakowie, oraz Mariana Morelowskiego, wybitne-
go historyka sztuki. Komornicki w Bibliotece Książąt
Czartoryskich odnalazł szereg dokumentów dotyczą-
cych królewskiego wjazdu z roku 1605. Zwięzłe opisy
lub obszerne sprawozdania sporządzone były w języku
polskim, łacińskim i włoskim2. Wśród nich najważ-
niejsza, najbardziej rzetelna jest relacja Pawła Gisiusa,
pochodzącego z mieszczańskiego rodu warszawskich
Gizów, proboszcza liwskiego, który należał do orsza-
ku posłów udających się do Grazu po arcyksiężniczkę
Konstancję. Poselstwu przewodniczyli: Marcin Szysz-
kowski, biskup łucki, i Zygmunt Myszkowski, mar-
szałek wielki koronny. Diariusz Gisiusa zawiera opis
podróży do Grazu, siedziby arcyksięcia Karola Habs-
burga, ojca Konstancji, jej zaślubin per procura z kró-
lem Zygmuntem oraz podróży powrotnej do Polski
wraz z oblubienicą, jej matką, siostrą, bratem Maksy-
milianem i licznym dworem. Gisius bardzo dokładnie
opisał sam wjazd do Krakowa, będący treścią Rolki,
a następnie uroczystości weselne i koronację Kon-
stancji3. Ważny jest także przekaz naocznego świadka,
anonimowego Włocha, spisany po włosku, zachowa-
ny w oryginale w Bibliotece Watykańskiej (kodeks
nr XXXI, pag. 311), a w odpisie - w Bibliotece Ksią-
żąt Czartoryskich4. Na podstawie tych dokumentów
można było w znacznym stopniu zidentyfikować oso-
bistości wyobrażone na Rolce. Zarówno w Sztokhol-
mie, jak i w Krakowie zainteresowani tym problemem
uczeni zaczęli sporządzać kartoteki bohaterów Rolki.
Pierwsze fotografie zabytku, jakie dotarły do Polski
przed wojną, wykorzystał Bronisław Gembarzewski
w swych studiach nad ubiorem, uzbrojeniem i opo-
rządzeniem wojska polskiego, a także Karol Estreicher
Ml., ilustrator znakomitej Encyklopedii staropolskiej
ułożonej przez Aleksandra Brucknera".
Wybuch drugiej wojny światowej przerwał owoc-
ną współpracę szwedzko-polską nad Rolką, ale w neu-
tralnej Szwecji wyniki swych poszukiwań opublikował
Steneberg w tomiku Polonica6. Po zakończeniu wojny
kolejny dyrektor Livrustkammaren Torsten Lenk pod-
jął próbę bardziej wnikliwej publikacji Rolki i w tym
celu również podjął podróż do Polski, ale zaskoczyła
go przedwczesna śmierć. Wciąż wielkie zaintereso-
wanie Rolką wykazywali badacze ubioru i uzbrojenia.
Szeroko uwzględniła to źródło Maria Gutkowska-Ry-
chlewska w swej monumentalnej historii ubiorów,
a także autor tego eseju w książce poświęconej dzie-
408
ROLKA SZTOKHOLMSKA
Rolka Sztokholmska, zwana też Rolką Wazowską,
fryz na papierze podbitym płótnem, liczący 27 cm
x 1528 cm, rysowany i malowany gwaszem oraz
akwarelą, z akcentami złoconymi, wyobraża uroczy-
sty wjazd ślubny do Krakowa w dniu 4 grudnia 1605
roku króla Zygmunta III i arcyksiężniczki Konstancji
Austriaczki. Jest to bez wątpienia najwspanialszy mo-
nument ikonografii personalnej Polski na przełomie
XVI i XVII wieku, w okresie potęgi państwa będącego
europejskim mocarstwem i rzeczywistym podmiotem
ówczesnej polityki międzynarodowej. Stolicą wciąż
pozostawał Kraków, a więc godzi się przypomnieć
to dzieło w księdze poświęconej sławie tego miasta.
W roku 1902 dyrektor Królewskiej Zbrojowni
w Sztokholmie (Kunglig Livrustkammaren) CA. Oss-
bahr odkrył Rolkę w Archiwum Królewskim w Sztok-
holmie, gdzie zanotowana była z informacją, jakoby
przedstawiała pochód koronacyjny króla Jana Kazi-
mierza w roku 1649. Nie ulega wątpliwości, że do Ar-
chiwum dostała się jako zdobycz bądź z wojny trzy-
dziestoletniej, bądź ze „szwedzkiego potopu" w Polsce.
Zabytek przeniesiono do Livrustkammaren i w dwa
lata później Ossbahr ustalił, że obrazuje on uroczysty
wjazd ślubny do Krakowa króla Zygmunta III i Kon-
stancji Austriaczki, jako drugiej małżonki, po śmierci
Anny Austriaczki, siostry oblubienicy1. Badania kon-
tynuował kolejny dyrektor szwedzkiej Królewskiej
Zbrojowni Rudolf Cederstróm w latach 1907-1914,
przyjeżdżając w tej sprawie kilkakrotnie do Krako-
wa. W swych poszukiwaniach skupił się na rozpozna-
niu przedstawionych w Rolce osobistości. W latach
1930-1934 nad Rolką pochylał się kustosz sztokholm-
skiej Zbrojowni Karl Erie Steneberg. Doprowadził
on do zawiązania nieformalnego komitetu naukowe-
go do badań nad tym niezwykłym zabytkiem, zapra-
szając do współpracy m.in. Stefana Saturnina Komor-
nickiego, kustosza Muzeum Książąt Czartoryskich
w Krakowie, oraz Mariana Morelowskiego, wybitne-
go historyka sztuki. Komornicki w Bibliotece Książąt
Czartoryskich odnalazł szereg dokumentów dotyczą-
cych królewskiego wjazdu z roku 1605. Zwięzłe opisy
lub obszerne sprawozdania sporządzone były w języku
polskim, łacińskim i włoskim2. Wśród nich najważ-
niejsza, najbardziej rzetelna jest relacja Pawła Gisiusa,
pochodzącego z mieszczańskiego rodu warszawskich
Gizów, proboszcza liwskiego, który należał do orsza-
ku posłów udających się do Grazu po arcyksiężniczkę
Konstancję. Poselstwu przewodniczyli: Marcin Szysz-
kowski, biskup łucki, i Zygmunt Myszkowski, mar-
szałek wielki koronny. Diariusz Gisiusa zawiera opis
podróży do Grazu, siedziby arcyksięcia Karola Habs-
burga, ojca Konstancji, jej zaślubin per procura z kró-
lem Zygmuntem oraz podróży powrotnej do Polski
wraz z oblubienicą, jej matką, siostrą, bratem Maksy-
milianem i licznym dworem. Gisius bardzo dokładnie
opisał sam wjazd do Krakowa, będący treścią Rolki,
a następnie uroczystości weselne i koronację Kon-
stancji3. Ważny jest także przekaz naocznego świadka,
anonimowego Włocha, spisany po włosku, zachowa-
ny w oryginale w Bibliotece Watykańskiej (kodeks
nr XXXI, pag. 311), a w odpisie - w Bibliotece Ksią-
żąt Czartoryskich4. Na podstawie tych dokumentów
można było w znacznym stopniu zidentyfikować oso-
bistości wyobrażone na Rolce. Zarówno w Sztokhol-
mie, jak i w Krakowie zainteresowani tym problemem
uczeni zaczęli sporządzać kartoteki bohaterów Rolki.
Pierwsze fotografie zabytku, jakie dotarły do Polski
przed wojną, wykorzystał Bronisław Gembarzewski
w swych studiach nad ubiorem, uzbrojeniem i opo-
rządzeniem wojska polskiego, a także Karol Estreicher
Ml., ilustrator znakomitej Encyklopedii staropolskiej
ułożonej przez Aleksandra Brucknera".
Wybuch drugiej wojny światowej przerwał owoc-
ną współpracę szwedzko-polską nad Rolką, ale w neu-
tralnej Szwecji wyniki swych poszukiwań opublikował
Steneberg w tomiku Polonica6. Po zakończeniu wojny
kolejny dyrektor Livrustkammaren Torsten Lenk pod-
jął próbę bardziej wnikliwej publikacji Rolki i w tym
celu również podjął podróż do Polski, ale zaskoczyła
go przedwczesna śmierć. Wciąż wielkie zaintereso-
wanie Rolką wykazywali badacze ubioru i uzbrojenia.
Szeroko uwzględniła to źródło Maria Gutkowska-Ry-
chlewska w swej monumentalnej historii ubiorów,
a także autor tego eseju w książce poświęconej dzie-
408