DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1978#0609
1209 De optione vel
libertaté dedit, ſiue ſtatuit ſub cõditione, ſi nauis ex Aſia vene-
electione legata. 1210
ne ad legem iſtam ſuprà de leg. j. l.ſi fundus. S.pe. & ſuprà de ma-
numiſ teſta. liiij.
rit vſque ad annum: & mihi reliquit optionẽ ſerui, ſiue ſeruum
mihi generaliter rel.
T’itius, quaritur,
citur, quod nonſicut
berraté puré reliquiſ-
ſet. Quid ergo, ſi dictõ
Stichum elegero? cer-
te non valet electio,
& iterum eligere po-
tero. Item, quid ſi an-
tequam eligerem, de-
fecit dicta conditio?
nunquid optare
pore-
ro dictum Stichum?
Et dicitur quod ſic, ſi
dicta conditio defecit
viuo dicto teſtatore,
vel mortuoeo ante a¬
ditam hereditatem e¬
ius: & hoc ſecundûin
Mucium, cui placuit,
perimi legatum Stichi
ipſa libertate contin-
ente Sticho per exi-
fenrian conditionis
libertati appoſite, non
auté datione teſtato-
ris, qui dedit Sticho li-
bertaté ſub cõditione:
ſicut enim pura liber-
tas accipit vires tẽpo-
re adit hereditatis,
ita & data ſub condi-
tione. vnde ſi defecit
cõditio libertatis ante
aditamhereditaté, ſiue
viuo teſtatore, ſiue
mortu, deficit liber-
tas, & valet legatum
Stichi, vt dictum eſt:
& ideo nõ eſt mirum,
ſi poſſum eum optare.
Viv.
a Cum ita legatur.
quo caſu habeo ele-
ctionem per legem, vt
ſuprà eo.li.
b Praſentem. id eſt,
puram nam ſpeciale ?
derogat generali: vt
ſuprà de leg, iij vxor.
feliciſſimo & ſic eſt cõ-
tra ſuprà de leg. j.l. ſi do-
mino. vbi non derbgat
ſpecies legati genera-
li legato optionis. Sol.
liquit, quod idé eſt: & poſtea deceſſit dictus
nunquid dictu Stichum optare poſſim?Et di-
t nec poſſem optare ſeruú, cui teſtator li-
Vm ita legatur Titio Sti-
Cdmn a legs, ſi pamphilum
non elegerit: ſimile eſt, atque ſi ita
legatum fuiſſet: Titio Stichum aut
Pamphilum, vtrum eorum volet do
lego.
Cui eſt legata optio, non poteſt eli-
gere ſeruum pure vel ſub conditione
manumiſſum, niſi conditio defecerit.
BART.
1.J Quæſitum eſt, ſi Stichus
ſub conditione liber eſſe iuſſus
ſit, & mihi optio ſerui data eſſet,
vel ſeruus generaliter legatus eſ-
ſet, quid iuris eſſet. Dixi, com-
modius conſtitui, eum, qui ſub
conditione libertatem Sticho
det, & optionem ſeruorum, non
cogitare de Sticho: ſicuti con-
ſtet, non cogitare eum de eo, cui
præſentem b libertatem dederit.
Secundûm quod, ſi Stichum o¬
ptauero vel elegero, nihil agam;
& ex cæteris nihilo minus opta-
bo c. 2. In eodem caſu d qu-
ſitum eſt, ſi optione ſeruorum
data, antequam optarem, condi-
tio ſtatut libertatis defeciſſet;
an Stichum optare poſſim f.
Puto Mucianæ B ſententi ad-
ſentiendum, qua placet, ipſa li-
bertate h legatum perimi i, non
datione ſtatut libertatis. qua-
re ſiue viuo teſtatore, ſiue poſt
mortem eius, & ante aditam he-
reditateml conditio ſtatutæ li-
bertatis defecerit, legatum erit
vtile m. Nã ſicut pura libertasn,
ita ſtatuta o libertas adite here-
ditatis tempore vires accipit: i¬
deque Stichum optare poſ-
ſumP.
Ius electionis relictum ſeruo, oom-
petit eius domino poſt manumiſſio-
nem, ſi vult:ſi nollet, tunc ipſi ſeruo
manumiſſo licet petere, BART o¬
LVS.
x. IDEM libro trigenſimoquarto
Digeſtorum.
I Pamphiloe ſeruo Lucij Ti-
Setruus gencraliter l lega-
tus ſit, deinde dominus Pamphi-
li, poſtquam dies legati ceſſeritr
eum manumiſiſſet: ſi quidem
Titinss ſeruum vindicauerit!,
extinguitur Pamphili legatum:
quia non eſſet in hereditate, qui
poſſit optari u. ſi verô Titius le-
gatu à ſe repudiaſſet r, Pamphi-
lum optare poſſe legatum, con-
ſtat. licet enim manumiſſione
Pamphili duæ perſone l conſti-
tuerentur, Titij, & Pamphili: v¬
nius tamen rei legatum inter eas
vertitur: &, Titio vindiçante, o¬
ptio extinguitur: repudiante,
Pamphilus optare poteſt.
De legato facto ſeruo ali legato,
ad legatarium optionis nil pertinet.
BART.
x I. IDE M libro trigenſimoſexto
Digeſtorum.
SlEros Seio legatus ſit, &E.
roti fundus: deinde optio
ſerui Mæuio data fuerit, iſque
Sl Pamphil , C C s vs, Caius faciens teſtamentun legauit
vnum ſeruum generaliter Pamphilo ſeruo Lucij Titij, &
deceſſit: & ita ceſſit dies legati dicto Pamphilo relicti: & ſic fuit
quaſita actio legati
Lucio Titio domino
Pamphili: & poſtea
dictus Lucius Titius
dominus Pamphili
manumiſit eum Pam-
philum. modô que-
ritur, an Pamphilus
manumiſſus poſſit o¬
ptare vnum de ſeruis
Gaij? Et dicitur quod
ſic, ſi Lucius Titius
dominus eius repu-
diaſſer legatum: aliàs
non. & redditur plana
ratio in litera. VI-
VIAN.
a Si Pamphilo, &c.
lex eſt de ſeruo gene-
raliter legato, quod
legatum purum eſt,
ergo & cedit ſtatim
à morte teſtatoris &
purum eſſe oſtendit
l. nec ſemel. 5. penultj.
quan. dies lega. ced. Cv-
IAC.
q Generaliter. ſic-
que a habet electio¬ a Elecio eſt
nem: vt ſuprà eodim.
.J.
rCeſſerit. quod eſt
à morre teſtatoris, cu
erat purum: vt Cod de
cadu. toll. l. vnica. S. in
nouiſſimo,
ſ Titius. ſcili cet do-
minus. quem ſuprà
vocauit Lucium Ti-
tium.
t Vindicauerit. quod
poteſt, quia quaſitas
actiones per ſeruum,
non perdit per manu-
miſſionem: vt infrà
de act. yobligl. quacun-
que. & j.de iureiur. l. ſi
ſeuum, cuius nomine.
legatarij in
generis lega-
to-
in b hereditate ſecus: é Tempus adi-
quia ante aditam he-
reditatem nulla eſt a¬
ctio: & ideo ibi inſpi-
tionis inſpici-
tur in heredi-
tate, in legat
verd optionis,
ibi non fuit libertas relicta Sticho purè, vel ſub conditione, ſed
fuit alteri legatus: ad quod eſt infrà eod. l ſi heres. & quare hic
aliud quâm ibi? eſt ratio, propter id quod dicitur quod prœua-
let legatum libertatis: vt ſuprà de leg-il ſt idem. & C.de ſer. ne-
ceſhere. inſtit. l. quidam & ſuprà de ma. teſta. l ſi peculium. S.j. 2. Vel
ſol.vt ibi.
e ( Optabo. ſi voluero ad hoc eſt ſuprà eodj in fin. j. respon. &
quod ibi not....
d’ In eodem caſu ſcilicet quando vni ſeruorum optio, & Sticho
libertas ſub conditione.
e Optare. aliàs, optarem, ſcilicet ego legatarius. aliàs, optaret.
ſcilicet legatarius ſimiliter.
Ps Poſſim. alias, poſſim: & aliàs, poſſit. ACCVR.
gMucianæ. Mucius enim fuit in ſententia qu ſequitur.
n Ipſa libertate, ſcil-contingente.
i Perimi. ſeilicet optionis, quoad eum
libertas.
Eq Non datione.
tione.
l Ante aditam hereditatem. &
t j.eo l’optione....
m Erit vtile etiam Stichi rationevt ſic optari poſſit.. 2
n Pura libertas.vt C-de cad tol l nica S in nouiſſimo, & infrà
de leg. præ. l. virilis.Sſi adierit. & infrà quan. dies leg. ce . nam cum
libertas.. 1.. 1
o Statuta.id eſt c, data ſub conditione, ſi tunc ſcilicet condi-
tio extiterit ante aditam hereditatem: aliàs demum exiſtente
conditione cedet dies eius: vt C, de cadu toll ſin autem ſub con-
ditione.
p Poſſumquoniam purè ſeruus eſt-Ro ſcilicet cum defece-
rit çonditio datz libertatis ante aditam hereditatem: & eſt be-
ſeruum cui contingit
ſcilicet ſola & aliàs eſt, datione: & aliàs, ra-
ſic antequam poſſit optari iure:
ic antequam poſfit optari iure:
citur tempus aditionis. Inſtit. de hered inſtit. S alienus. ſed hîc dies
ceſlonis. AeCVR.
u Poſſit optari. ſciliçet de iure. vno enim petlt, conſumitur e¬
lectionis facultas: vt j. eod. lapud, & ſup, de procur.l. ſi is, qui Sti
chum ACCVR...
x Repudiaſſet. ſcilicet expreſsé. Alij dicunt manumittendo eo
animo, vt legatum eum ſequatur:vt ſupde leg. jl. ſeruo legato.S.j.
& Inſt. de here inſt. S. ſeruus.
y Dua perſonæ. id eſt, duo legatarij, cùm antea vna perſona fin-
gebatur: vt Inſtit. de inuti. ſtipu S i qui. Et no. hicc legatum
optionis vel in genere eſſe conditionale quoad optionem, ſed
purum quoad ſeruum vt j. qui & à qui l ij. ſi enim eſſet om-
nino purum, ſemper domino quœreret, ſi flat manumiſſio poſt-
quam ceſſit dies legati: & econtra Pamphilo, ſi anté eſſet ma
numiſſus. ſed certé etiam quoad hoc non videtur conditionale:
quia ſi eſſet conditionale, vel domino tantûm, vel Pamphilo
tantûm deberetur, vt .de reg. iur. l.que legata & j. quando di. le.
ce. l. ſi poſt S. fin. Sed dicas illud, quando res certa ſub conditione
legatur, hic incerta: & ideo ambulat electio, vt hic dicit. Itemo-
lim non tranſmittebatur, ſi decedebat antequam optaret: hodie
er Iuſtinianum ſecus:vt InſteoS-aptionis- &C. communia de leg.
lfi. & facit jde ſolu l. ſi ſtipulatus. & ſup de leg. jlilius.S fideicom-
miſſum. & l. quaſitum. S duobus.
IEros. JCASVS. Titius fecit teſtamentum, & inſtituit ſibi
Sheredni n, & ſeruun ſum Eroten legauit Seios &
eidem Eroti legauit fundum Titianum, & poſtea Muio le-
gauit optionem vnius de ſeruis ſuis, & deceſſit poſlea dictus
Titius teſtator. & poſtea dictus Mœuius oprauit dictum Ero-
tem: & ſic debet habere in Erote dimidiam Mœuius, & aliam
dimidiam dictus Seius: vt & ſup de leg.jj-lſi demino. modô quæ-
ritur, an idem debeat eſſe in fundo prdicto Titiano legato
Etotit
nino
ſie, mediã viam
tempus que
dies legari ce-
dit.
c Hac Glſſa
erraſſe Accur-
ſium,not Bar-
tolus: vult e¬
ni m con trarii
eſſe verum. At.
que ita dicen-
dum legatum
optionis, quã-
tû ad ius eli-
gendi eſſe pu-
rum,ideo ce-
dere à die
mortis: quan-
tum ad rem
ipſam, eſſe cõ-
ditionale. l.5
infrà qui & à
quius manu-
miſi. & ideo
quia nec om-
purum.
eligit, vt ele-
ctio compe tas
domino.
libertaté dedit, ſiue ſtatuit ſub cõditione, ſi nauis ex Aſia vene-
electione legata. 1210
ne ad legem iſtam ſuprà de leg. j. l.ſi fundus. S.pe. & ſuprà de ma-
numiſ teſta. liiij.
rit vſque ad annum: & mihi reliquit optionẽ ſerui, ſiue ſeruum
mihi generaliter rel.
T’itius, quaritur,
citur, quod nonſicut
berraté puré reliquiſ-
ſet. Quid ergo, ſi dictõ
Stichum elegero? cer-
te non valet electio,
& iterum eligere po-
tero. Item, quid ſi an-
tequam eligerem, de-
fecit dicta conditio?
nunquid optare
pore-
ro dictum Stichum?
Et dicitur quod ſic, ſi
dicta conditio defecit
viuo dicto teſtatore,
vel mortuoeo ante a¬
ditam hereditatem e¬
ius: & hoc ſecundûin
Mucium, cui placuit,
perimi legatum Stichi
ipſa libertate contin-
ente Sticho per exi-
fenrian conditionis
libertati appoſite, non
auté datione teſtato-
ris, qui dedit Sticho li-
bertaté ſub cõditione:
ſicut enim pura liber-
tas accipit vires tẽpo-
re adit hereditatis,
ita & data ſub condi-
tione. vnde ſi defecit
cõditio libertatis ante
aditamhereditaté, ſiue
viuo teſtatore, ſiue
mortu, deficit liber-
tas, & valet legatum
Stichi, vt dictum eſt:
& ideo nõ eſt mirum,
ſi poſſum eum optare.
Viv.
a Cum ita legatur.
quo caſu habeo ele-
ctionem per legem, vt
ſuprà eo.li.
b Praſentem. id eſt,
puram nam ſpeciale ?
derogat generali: vt
ſuprà de leg, iij vxor.
feliciſſimo & ſic eſt cõ-
tra ſuprà de leg. j.l. ſi do-
mino. vbi non derbgat
ſpecies legati genera-
li legato optionis. Sol.
liquit, quod idé eſt: & poſtea deceſſit dictus
nunquid dictu Stichum optare poſſim?Et di-
t nec poſſem optare ſeruú, cui teſtator li-
Vm ita legatur Titio Sti-
Cdmn a legs, ſi pamphilum
non elegerit: ſimile eſt, atque ſi ita
legatum fuiſſet: Titio Stichum aut
Pamphilum, vtrum eorum volet do
lego.
Cui eſt legata optio, non poteſt eli-
gere ſeruum pure vel ſub conditione
manumiſſum, niſi conditio defecerit.
BART.
1.J Quæſitum eſt, ſi Stichus
ſub conditione liber eſſe iuſſus
ſit, & mihi optio ſerui data eſſet,
vel ſeruus generaliter legatus eſ-
ſet, quid iuris eſſet. Dixi, com-
modius conſtitui, eum, qui ſub
conditione libertatem Sticho
det, & optionem ſeruorum, non
cogitare de Sticho: ſicuti con-
ſtet, non cogitare eum de eo, cui
præſentem b libertatem dederit.
Secundûm quod, ſi Stichum o¬
ptauero vel elegero, nihil agam;
& ex cæteris nihilo minus opta-
bo c. 2. In eodem caſu d qu-
ſitum eſt, ſi optione ſeruorum
data, antequam optarem, condi-
tio ſtatut libertatis defeciſſet;
an Stichum optare poſſim f.
Puto Mucianæ B ſententi ad-
ſentiendum, qua placet, ipſa li-
bertate h legatum perimi i, non
datione ſtatut libertatis. qua-
re ſiue viuo teſtatore, ſiue poſt
mortem eius, & ante aditam he-
reditateml conditio ſtatutæ li-
bertatis defecerit, legatum erit
vtile m. Nã ſicut pura libertasn,
ita ſtatuta o libertas adite here-
ditatis tempore vires accipit: i¬
deque Stichum optare poſ-
ſumP.
Ius electionis relictum ſeruo, oom-
petit eius domino poſt manumiſſio-
nem, ſi vult:ſi nollet, tunc ipſi ſeruo
manumiſſo licet petere, BART o¬
LVS.
x. IDEM libro trigenſimoquarto
Digeſtorum.
I Pamphiloe ſeruo Lucij Ti-
Setruus gencraliter l lega-
tus ſit, deinde dominus Pamphi-
li, poſtquam dies legati ceſſeritr
eum manumiſiſſet: ſi quidem
Titinss ſeruum vindicauerit!,
extinguitur Pamphili legatum:
quia non eſſet in hereditate, qui
poſſit optari u. ſi verô Titius le-
gatu à ſe repudiaſſet r, Pamphi-
lum optare poſſe legatum, con-
ſtat. licet enim manumiſſione
Pamphili duæ perſone l conſti-
tuerentur, Titij, & Pamphili: v¬
nius tamen rei legatum inter eas
vertitur: &, Titio vindiçante, o¬
ptio extinguitur: repudiante,
Pamphilus optare poteſt.
De legato facto ſeruo ali legato,
ad legatarium optionis nil pertinet.
BART.
x I. IDE M libro trigenſimoſexto
Digeſtorum.
SlEros Seio legatus ſit, &E.
roti fundus: deinde optio
ſerui Mæuio data fuerit, iſque
Sl Pamphil , C C s vs, Caius faciens teſtamentun legauit
vnum ſeruum generaliter Pamphilo ſeruo Lucij Titij, &
deceſſit: & ita ceſſit dies legati dicto Pamphilo relicti: & ſic fuit
quaſita actio legati
Lucio Titio domino
Pamphili: & poſtea
dictus Lucius Titius
dominus Pamphili
manumiſit eum Pam-
philum. modô que-
ritur, an Pamphilus
manumiſſus poſſit o¬
ptare vnum de ſeruis
Gaij? Et dicitur quod
ſic, ſi Lucius Titius
dominus eius repu-
diaſſer legatum: aliàs
non. & redditur plana
ratio in litera. VI-
VIAN.
a Si Pamphilo, &c.
lex eſt de ſeruo gene-
raliter legato, quod
legatum purum eſt,
ergo & cedit ſtatim
à morte teſtatoris &
purum eſſe oſtendit
l. nec ſemel. 5. penultj.
quan. dies lega. ced. Cv-
IAC.
q Generaliter. ſic-
que a habet electio¬ a Elecio eſt
nem: vt ſuprà eodim.
.J.
rCeſſerit. quod eſt
à morre teſtatoris, cu
erat purum: vt Cod de
cadu. toll. l. vnica. S. in
nouiſſimo,
ſ Titius. ſcili cet do-
minus. quem ſuprà
vocauit Lucium Ti-
tium.
t Vindicauerit. quod
poteſt, quia quaſitas
actiones per ſeruum,
non perdit per manu-
miſſionem: vt infrà
de act. yobligl. quacun-
que. & j.de iureiur. l. ſi
ſeuum, cuius nomine.
legatarij in
generis lega-
to-
in b hereditate ſecus: é Tempus adi-
quia ante aditam he-
reditatem nulla eſt a¬
ctio: & ideo ibi inſpi-
tionis inſpici-
tur in heredi-
tate, in legat
verd optionis,
ibi non fuit libertas relicta Sticho purè, vel ſub conditione, ſed
fuit alteri legatus: ad quod eſt infrà eod. l ſi heres. & quare hic
aliud quâm ibi? eſt ratio, propter id quod dicitur quod prœua-
let legatum libertatis: vt ſuprà de leg-il ſt idem. & C.de ſer. ne-
ceſhere. inſtit. l. quidam & ſuprà de ma. teſta. l ſi peculium. S.j. 2. Vel
ſol.vt ibi.
e ( Optabo. ſi voluero ad hoc eſt ſuprà eodj in fin. j. respon. &
quod ibi not....
d’ In eodem caſu ſcilicet quando vni ſeruorum optio, & Sticho
libertas ſub conditione.
e Optare. aliàs, optarem, ſcilicet ego legatarius. aliàs, optaret.
ſcilicet legatarius ſimiliter.
Ps Poſſim. alias, poſſim: & aliàs, poſſit. ACCVR.
gMucianæ. Mucius enim fuit in ſententia qu ſequitur.
n Ipſa libertate, ſcil-contingente.
i Perimi. ſeilicet optionis, quoad eum
libertas.
Eq Non datione.
tione.
l Ante aditam hereditatem. &
t j.eo l’optione....
m Erit vtile etiam Stichi rationevt ſic optari poſſit.. 2
n Pura libertas.vt C-de cad tol l nica S in nouiſſimo, & infrà
de leg. præ. l. virilis.Sſi adierit. & infrà quan. dies leg. ce . nam cum
libertas.. 1.. 1
o Statuta.id eſt c, data ſub conditione, ſi tunc ſcilicet condi-
tio extiterit ante aditam hereditatem: aliàs demum exiſtente
conditione cedet dies eius: vt C, de cadu toll ſin autem ſub con-
ditione.
p Poſſumquoniam purè ſeruus eſt-Ro ſcilicet cum defece-
rit çonditio datz libertatis ante aditam hereditatem: & eſt be-
ſeruum cui contingit
ſcilicet ſola & aliàs eſt, datione: & aliàs, ra-
ſic antequam poſſit optari iure:
ic antequam poſfit optari iure:
citur tempus aditionis. Inſtit. de hered inſtit. S alienus. ſed hîc dies
ceſlonis. AeCVR.
u Poſſit optari. ſciliçet de iure. vno enim petlt, conſumitur e¬
lectionis facultas: vt j. eod. lapud, & ſup, de procur.l. ſi is, qui Sti
chum ACCVR...
x Repudiaſſet. ſcilicet expreſsé. Alij dicunt manumittendo eo
animo, vt legatum eum ſequatur:vt ſupde leg. jl. ſeruo legato.S.j.
& Inſt. de here inſt. S. ſeruus.
y Dua perſonæ. id eſt, duo legatarij, cùm antea vna perſona fin-
gebatur: vt Inſtit. de inuti. ſtipu S i qui. Et no. hicc legatum
optionis vel in genere eſſe conditionale quoad optionem, ſed
purum quoad ſeruum vt j. qui & à qui l ij. ſi enim eſſet om-
nino purum, ſemper domino quœreret, ſi flat manumiſſio poſt-
quam ceſſit dies legati: & econtra Pamphilo, ſi anté eſſet ma
numiſſus. ſed certé etiam quoad hoc non videtur conditionale:
quia ſi eſſet conditionale, vel domino tantûm, vel Pamphilo
tantûm deberetur, vt .de reg. iur. l.que legata & j. quando di. le.
ce. l. ſi poſt S. fin. Sed dicas illud, quando res certa ſub conditione
legatur, hic incerta: & ideo ambulat electio, vt hic dicit. Itemo-
lim non tranſmittebatur, ſi decedebat antequam optaret: hodie
er Iuſtinianum ſecus:vt InſteoS-aptionis- &C. communia de leg.
lfi. & facit jde ſolu l. ſi ſtipulatus. & ſup de leg. jlilius.S fideicom-
miſſum. & l. quaſitum. S duobus.
IEros. JCASVS. Titius fecit teſtamentum, & inſtituit ſibi
Sheredni n, & ſeruun ſum Eroten legauit Seios &
eidem Eroti legauit fundum Titianum, & poſtea Muio le-
gauit optionem vnius de ſeruis ſuis, & deceſſit poſlea dictus
Titius teſtator. & poſtea dictus Mœuius oprauit dictum Ero-
tem: & ſic debet habere in Erote dimidiam Mœuius, & aliam
dimidiam dictus Seius: vt & ſup de leg.jj-lſi demino. modô quæ-
ritur, an idem debeat eſſe in fundo prdicto Titiano legato
Etotit
nino
ſie, mediã viam
tempus que
dies legari ce-
dit.
c Hac Glſſa
erraſſe Accur-
ſium,not Bar-
tolus: vult e¬
ni m con trarii
eſſe verum. At.
que ita dicen-
dum legatum
optionis, quã-
tû ad ius eli-
gendi eſſe pu-
rum,ideo ce-
dere à die
mortis: quan-
tum ad rem
ipſam, eſſe cõ-
ditionale. l.5
infrà qui & à
quius manu-
miſi. & ideo
quia nec om-
purum.
eligit, vt ele-
ctio compe tas
domino.