DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1978#0689
* repetitio,
* Elo reliquas.
1369
De liberatione legata.
dicto autem modo à iudice aſtimandum eſt, propter ea, qux in
tépore adderẽtur.iproponerentur per Sceuolam, qui propoſuit
lecundã quſtionẽ. propoſuit enim in ſecúda queſtione, quod
debitor ſoluit creditori
pone omné pecuniã ſortis & vſurarú,
antequam faceret idem creditor codicillos, in quibus legauit
creditori ſuo eo mo-
do qui dictus eſt.IN-
TER CAETERA. Ti-
tius inſtituit ſibi here-
dem Seium & Gaium,
& Sticho libertarem
dedlt in teſtamento,
& eidem Sticho liber-
to ſuo multa legauit,
& inter cetera legata
ita legauit ei: Et ſi
quid me viuo geſſit,
rationes ab eo exigi
veto. & poſtea deceſ-
ſit. Nunc quœritur, an
heredibus reddere de-
beat chartas, in qui-
bus rationes geſtionis
ſunt conſcript, &
etiam reliqua, ſcilicet
accepta & expenſa? Et
dicitur, quod ſic. id di
auté, quod credidit di-
ctus libertus conſer-
uis, qui remanent in
hereditate, & in rem
domini verſum fuit,
deſiit in reliquis eſſe:
& ideo illud non pe-
tent heredes ab eo-
dé liberto. TITIA.
Publius Mœuius &
Lucius fuerunt tuto
res Titiæ quondam
pupillæ, qua Titia,
nunc adulta, fecit te-
ſtamentum, & ita ca-
uit: Rationem tutele
mee, quam geſſit Pu-
lius Mœuius cum
Lucio, ab eo repoſci
nolo. & poſtea de-
ceſſit dicta Titia nunc
quœritur, an per he-
redem Titij peti poſ-
ſit ab eo Publio M¬
uio pecunia, ſi qua a¬
pud eum remanſit ex
tutela?Et dicitur quod
ſic. nam non debet eſ-
ſe in litera, non: & ſi
eſt, abundat. q Sed
nãquid per dicta ver-
ba videtur liberatus
Lucius conturor? Et
dicitur quod nõ.Ga-
10 SEIOTitius fe-
cit teſtamentuim, &
ita in eo cauit: Gaio
Seio optimé merito
hoc amplius lego, &
concedi volo, neque
ab eo peti, neque ab
heredibus eius, quic-
quid mihi eſt debitor
Legatum liberationis non exten-
ditur ad debitum poſt teſtamentum
teſtatori ſolutum: ſed ad debitum
primo ſolutum extenditur, ſi per ver-
bum præteriti temporis legatum fuit
relictum, & teſtator hoc ignorauit.
BART.
xxx1. SCAEVOLA libro tertio
Reſponſorum.
Reditor debitori legauit
ita a: Gaio Seio quidquid mihi
ſub pignore hortorum ſuorum debuit,
ab heredibus meis dari æ volo, Que-
rô, cum teſtator viuus à Seio ali-
quid recepit , an id ex cauſa le-
gati peti poſſit. Reſpondit, ſecú-
ſum ea, quæ proponerentur, nõ
poſſe. Idem repetiit c, & ait d, itẽ
teſtatorẽ ante factos codicillos,
quibus legauit, penè omnem
pecuniam ſortis & vſurarun re-
cepiſſe, ita vt modicum ſortis &
vſurarum debeatur: & queſiit f,
an eig petitio * competeret pro-
pter verba h ad prætéritum rela-
ta, quidquid mihi debuit. Reſpon-
dil, prius quidem ſecundûm ea,
quæ proponerentur, rectè reſpõ-
ſum eſſe: verum poſterius l, pro-
pter ea, que in tempore adderé-
tur l,ita ab iudice eſtimandum,
vt inſpiceret, obliuione pecuniæ
ſolut, aut quod eo inſcio nume-
rata eſſet, id feciſſet : an con-
ſultô, quod quantitatem quon-
dam n debitam, non ius libera-
tionis dare voluiſſet.
Legatum liberationis non facit
quem deſinere teneri ad reddendum
libros rationum: ſecus in his, quæ in
rem domini verſa ſunt BART.
1. J Inter cetera liberato ita
legauit: Et ſi quid me viuo geſſit, ra-
tiones ab eo exigi veto. Queritur, an
chartas, in quibus rationes con-
ſcriptæ ſunt, item reliqua o *
ſecundûm accepta & expenſa,
heredibus reddere debeat. Re-
ſpondit, ea P, de quibus quaa-
reretur, poſſe heredẽ vindicare;
aut chirographis, aut rationibus, vel quidquid à me accepit
mutuum, vel fidem meam proeo obligaui. & poſtea deceſſit
dictus Titius nunc quaritur, vtrûm ſit legatum dicto Gaio id
ſolum, quod per eum debebatur eo tem pore, quo teſtamentum
fiebat per dictum Titium:an verô cedat etiam in legato prædi-
cto, ſi quid poſtea acceſſit nomine vſurarum ex ea ſumma? &
dicitur omnis obligatio videri ei legata. Sed quid, ſi poſt di-
ctum legatú cœpit de nouo debere dictus Gaius Seius dicto te-
ſtatori nouatione facta, & ampliata ſumma prædicta? nunquid
ni hilominus in cauſa legati duret, id quod ex veteri contractu
debebatur: an verô dicta nouatione facta poſſit dictus debi-
tor conueniri quafi debitor nouus ampliat ſumm? Et dicitur
quod id duntaxat videtur legatum ei, quod debuit tempore te-
ſtamentiſi tamen teſtator manſit in eadem voluntate, qua fuie
tempore teſtamenti VIV.
a qLegauit ita, teſtamento vel codicillis.AcCVR.
a Dari verbo, dari, vel donari, ſicut verbo, condonari, liberatio
relinquitur recté:vt l legaui. b.t.l. Lucius.SSvlt. ſuprà de admin.
tut. CVrAC.
id autem, quod conſeruis, qui
remanent in hereditate, credide-
rit, & in rem domini verſum eſ-
ſet, deſiiſſe in reliquis eſſe.
In generali legato liberationis.
non venit id, quod poteſt vindicari.
Item, in dubio relatio fit ad id, quod
principaliter in oratione ponitur.
BART.
2. 5 Titia, qua duos tutores
habuerat, ita cauit: Rationem tute-
la meæ, quam egit Publius Mauiusj
cum Lucio Titio, repoſci ab eo nolo.
Queritur, an ſi qua pecunia apud
eum ex tutela remanſit, peti ab
eo poſſit. Reſpondit, nihil pro-
poni,cur non pecunia, qua pu-
pill eſſet, & apud tutorem re-
maneret, legata videretur.
3. Item queritur, an contu-
tor r liberatus videretur. Reſpõ-
dit, contutorem non liberari.
Legatum liberationis porrigitur
ad debitum acceſſorie poſt teſtamen-
tum contractum, & etiam ad nouum
debitum quod primi loco ſuccedit.
BART.1
amplius lego, cõcedi, volo, neque ab
eo peti, ne, ab heredibus eius quid-
quid mihi aut chirographis, aut ra-
tionibus debitor eſt, vel quidquid à
me mutuum accepit, vel fidem meam
pro eo obligaui. Quaro, vtrûm id
ſolum, quod eo tempore quo te-
ſtamentum fiebat, debebatur, le-
gati ſit: an & ſi quid ex ea ſum-
ma vſurarum nomine poſteas
a cceſſit, legato cedat. Reſpon-
dit, ſecundûm ea, quæ propone-
rentur, videri omnem obligatio-
commiſſum ſolui t voluiſſe.
5. Item quritur, ſi poſtea
nouatione facta, & ampliata
ſumma, cœperit debere: an id,
uod ex vetere contractu debe-
batur, nihilo minus in cauſa le-
gati duret: & an verô nouatio-
ne facta, quaſi nouus debitor
xiſſe. CvrAC.
mon. l. cum ſeruus.
Aurelius.. Mauia. & l. Aurelio. S. Gaius.
vt ſup de vſufruct leg. Lilli.
4. J Gaio Seio optimè merito hoc
nem Seio eius debiti per fidei-
r Contutor quod videbatur ideo, quia dixiſſe videbatur, nolo
repoſci ab eo qui geſſit cum Titio, quaſi cum, pro & accipiature
1370
b Recepit. poſt teſtamentum vel codicillos exigendo: vnde?
legatum adémiſſe videturivt ſup.eo.l non ſolum.S liberatio. Azo.
c Repetiit. Scœuola ſcilicet. & dic, quod ſuprà exegit poſt te-
ſtamentum, hîc antè: & vtrobique dixit, lego Gaio, quod mihi
debuit.
dq Et ait ſubaudi, po-
ne teſtatorem rece-
piſſe ante factos, &c.
alij habent, teſtator: &
habent, recepit.
aAdemiſſe de-
bitor legatum
liberationis
videtur, ſi qui d
abeo poſt te-
ſtamentum re-
cepit debiti
nomine.
e qLegauit, idem te-
ſtator Gaio quidquid
mihi debuit. Azo. &
hîc puncta.
fqQuaſiit. Scauola.
g An ei legatario.
h q Verba. ſic enim
dixit, Lego Gaio quid-
quid mihi debuit.
i Reſpondi. q d. ſieut
dixi in primo caſu hu-
ius legis, quando exe-
git poſt teſtamentum,
ſic & in illo ſecundo
caſu, quando ante te-
ſtamentum, vt ſcilicet
legatarius non petat,
ſeu repetat.
Poſterius. i. poſte-
riori caſu.
l Adderentur. ſcili-
cet de ſoluta pecunia,
antequã legarem Ga-
io quicquid mihi de-
buit. Az0.
m Id feciſſet. & ex
hoc, cum putaret ſibi
deberi liberationem
tantum, non quanti-
tatem re liquiſſe vide-
tur: quia quantitas in
legato expreſſa non
eſt. Azo.
n qQuondam. cûm e¬
nim ſciret nihil de-
beri, non videtur re-
liquiſſe liberationem,
que nulla eſſet: ſed pe-
cuniam quond am de-
bitam, propter ver-
bum prteriti tempo-
ris debuit.
O Item reliqua. ſcil.
ſunt ſcripta. 2. Vel dic,
id eſt, teneantur ad ea,
que apud eum reman-
ſerunt.
8 Reliqua. Reliqua
hic dicit, pro reliquas,
lix ſupht, quæ decla-
rat aperté, quis ſit ef-
fectus huius legati, vt
reliquas defunctort.
l.antepenult. ſup. de re-
lig. & ſumpt. fun. &
l vlt ſup de mort infer.
Et Primaſius ij in
Apocal. Martyrum ſe
dicit reliquas perſpe-
p Ea- id eſt, chartas & reliqua qua apud eum ſuntvtS. de leg.
j.l ſi ſeruus vetitus. & ſuprà eod. l. Aurelius. S. Mauia. Sic ergo
nota b, quod reddere chartas rationum tantum, non eſt redde-
re rationes, cûm is reddat chartas, qui eſt vetitus rationes red-
dere. Nec d’reddere debita, tantum eſt reddere rationes, ſed de-
bet dominum inſtruere, & reddere reliquavt j. de condit. & de-
qq Cur non. ſi habes, non. abundatvt & j.de damno infect. l flu-
minum in prinaliàs deeſt, non: & eſt plana concor ſuprà eod. tit.I.
ſ Poſtea i, poſt teſtamentum factum.Azo.
Extraneus
ſcilicet. Nam
ſi prohiberet
rationem re-
poſci à patre
quondam tu-
tore, his ver-
bis videretur
pecunias re-
miſiſſe.l.Aure-
lius 28. . Titius
teſtamento. ſup.
eod adde, & vi-
de Romanum
ſing.119.
b Reddere
chartas ratio-
num, & ratio-
nes, differunt.
e Reddere
chartas is iiſa
ſus videtur,
qui veritus eſt
rationes red-
dere.
d Reddere de-
bitu m iuſſus,
non cenſetur
ratio-
reddere,
iuſſus
nes
t Solui. .diſſolui, ad quod eſt ſuprà eodem. l. Aurelius.S-j & ij. ſed reddere
slegatum & de leg i l nomen inprinc. Sed arg. contrà infra
S-proxi.
Conueniri
tantm reli-
qua.
* Elo reliquas.
1369
De liberatione legata.
dicto autem modo à iudice aſtimandum eſt, propter ea, qux in
tépore adderẽtur.iproponerentur per Sceuolam, qui propoſuit
lecundã quſtionẽ. propoſuit enim in ſecúda queſtione, quod
debitor ſoluit creditori
pone omné pecuniã ſortis & vſurarú,
antequam faceret idem creditor codicillos, in quibus legauit
creditori ſuo eo mo-
do qui dictus eſt.IN-
TER CAETERA. Ti-
tius inſtituit ſibi here-
dem Seium & Gaium,
& Sticho libertarem
dedlt in teſtamento,
& eidem Sticho liber-
to ſuo multa legauit,
& inter cetera legata
ita legauit ei: Et ſi
quid me viuo geſſit,
rationes ab eo exigi
veto. & poſtea deceſ-
ſit. Nunc quœritur, an
heredibus reddere de-
beat chartas, in qui-
bus rationes geſtionis
ſunt conſcript, &
etiam reliqua, ſcilicet
accepta & expenſa? Et
dicitur, quod ſic. id di
auté, quod credidit di-
ctus libertus conſer-
uis, qui remanent in
hereditate, & in rem
domini verſum fuit,
deſiit in reliquis eſſe:
& ideo illud non pe-
tent heredes ab eo-
dé liberto. TITIA.
Publius Mœuius &
Lucius fuerunt tuto
res Titiæ quondam
pupillæ, qua Titia,
nunc adulta, fecit te-
ſtamentum, & ita ca-
uit: Rationem tutele
mee, quam geſſit Pu-
lius Mœuius cum
Lucio, ab eo repoſci
nolo. & poſtea de-
ceſſit dicta Titia nunc
quœritur, an per he-
redem Titij peti poſ-
ſit ab eo Publio M¬
uio pecunia, ſi qua a¬
pud eum remanſit ex
tutela?Et dicitur quod
ſic. nam non debet eſ-
ſe in litera, non: & ſi
eſt, abundat. q Sed
nãquid per dicta ver-
ba videtur liberatus
Lucius conturor? Et
dicitur quod nõ.Ga-
10 SEIOTitius fe-
cit teſtamentuim, &
ita in eo cauit: Gaio
Seio optimé merito
hoc amplius lego, &
concedi volo, neque
ab eo peti, neque ab
heredibus eius, quic-
quid mihi eſt debitor
Legatum liberationis non exten-
ditur ad debitum poſt teſtamentum
teſtatori ſolutum: ſed ad debitum
primo ſolutum extenditur, ſi per ver-
bum præteriti temporis legatum fuit
relictum, & teſtator hoc ignorauit.
BART.
xxx1. SCAEVOLA libro tertio
Reſponſorum.
Reditor debitori legauit
ita a: Gaio Seio quidquid mihi
ſub pignore hortorum ſuorum debuit,
ab heredibus meis dari æ volo, Que-
rô, cum teſtator viuus à Seio ali-
quid recepit , an id ex cauſa le-
gati peti poſſit. Reſpondit, ſecú-
ſum ea, quæ proponerentur, nõ
poſſe. Idem repetiit c, & ait d, itẽ
teſtatorẽ ante factos codicillos,
quibus legauit, penè omnem
pecuniam ſortis & vſurarun re-
cepiſſe, ita vt modicum ſortis &
vſurarum debeatur: & queſiit f,
an eig petitio * competeret pro-
pter verba h ad prætéritum rela-
ta, quidquid mihi debuit. Reſpon-
dil, prius quidem ſecundûm ea,
quæ proponerentur, rectè reſpõ-
ſum eſſe: verum poſterius l, pro-
pter ea, que in tempore adderé-
tur l,ita ab iudice eſtimandum,
vt inſpiceret, obliuione pecuniæ
ſolut, aut quod eo inſcio nume-
rata eſſet, id feciſſet : an con-
ſultô, quod quantitatem quon-
dam n debitam, non ius libera-
tionis dare voluiſſet.
Legatum liberationis non facit
quem deſinere teneri ad reddendum
libros rationum: ſecus in his, quæ in
rem domini verſa ſunt BART.
1. J Inter cetera liberato ita
legauit: Et ſi quid me viuo geſſit, ra-
tiones ab eo exigi veto. Queritur, an
chartas, in quibus rationes con-
ſcriptæ ſunt, item reliqua o *
ſecundûm accepta & expenſa,
heredibus reddere debeat. Re-
ſpondit, ea P, de quibus quaa-
reretur, poſſe heredẽ vindicare;
aut chirographis, aut rationibus, vel quidquid à me accepit
mutuum, vel fidem meam proeo obligaui. & poſtea deceſſit
dictus Titius nunc quaritur, vtrûm ſit legatum dicto Gaio id
ſolum, quod per eum debebatur eo tem pore, quo teſtamentum
fiebat per dictum Titium:an verô cedat etiam in legato prædi-
cto, ſi quid poſtea acceſſit nomine vſurarum ex ea ſumma? &
dicitur omnis obligatio videri ei legata. Sed quid, ſi poſt di-
ctum legatú cœpit de nouo debere dictus Gaius Seius dicto te-
ſtatori nouatione facta, & ampliata ſumma prædicta? nunquid
ni hilominus in cauſa legati duret, id quod ex veteri contractu
debebatur: an verô dicta nouatione facta poſſit dictus debi-
tor conueniri quafi debitor nouus ampliat ſumm? Et dicitur
quod id duntaxat videtur legatum ei, quod debuit tempore te-
ſtamentiſi tamen teſtator manſit in eadem voluntate, qua fuie
tempore teſtamenti VIV.
a qLegauit ita, teſtamento vel codicillis.AcCVR.
a Dari verbo, dari, vel donari, ſicut verbo, condonari, liberatio
relinquitur recté:vt l legaui. b.t.l. Lucius.SSvlt. ſuprà de admin.
tut. CVrAC.
id autem, quod conſeruis, qui
remanent in hereditate, credide-
rit, & in rem domini verſum eſ-
ſet, deſiiſſe in reliquis eſſe.
In generali legato liberationis.
non venit id, quod poteſt vindicari.
Item, in dubio relatio fit ad id, quod
principaliter in oratione ponitur.
BART.
2. 5 Titia, qua duos tutores
habuerat, ita cauit: Rationem tute-
la meæ, quam egit Publius Mauiusj
cum Lucio Titio, repoſci ab eo nolo.
Queritur, an ſi qua pecunia apud
eum ex tutela remanſit, peti ab
eo poſſit. Reſpondit, nihil pro-
poni,cur non pecunia, qua pu-
pill eſſet, & apud tutorem re-
maneret, legata videretur.
3. Item queritur, an contu-
tor r liberatus videretur. Reſpõ-
dit, contutorem non liberari.
Legatum liberationis porrigitur
ad debitum acceſſorie poſt teſtamen-
tum contractum, & etiam ad nouum
debitum quod primi loco ſuccedit.
BART.1
amplius lego, cõcedi, volo, neque ab
eo peti, ne, ab heredibus eius quid-
quid mihi aut chirographis, aut ra-
tionibus debitor eſt, vel quidquid à
me mutuum accepit, vel fidem meam
pro eo obligaui. Quaro, vtrûm id
ſolum, quod eo tempore quo te-
ſtamentum fiebat, debebatur, le-
gati ſit: an & ſi quid ex ea ſum-
ma vſurarum nomine poſteas
a cceſſit, legato cedat. Reſpon-
dit, ſecundûm ea, quæ propone-
rentur, videri omnem obligatio-
commiſſum ſolui t voluiſſe.
5. Item quritur, ſi poſtea
nouatione facta, & ampliata
ſumma, cœperit debere: an id,
uod ex vetere contractu debe-
batur, nihilo minus in cauſa le-
gati duret: & an verô nouatio-
ne facta, quaſi nouus debitor
xiſſe. CvrAC.
mon. l. cum ſeruus.
Aurelius.. Mauia. & l. Aurelio. S. Gaius.
vt ſup de vſufruct leg. Lilli.
4. J Gaio Seio optimè merito hoc
nem Seio eius debiti per fidei-
r Contutor quod videbatur ideo, quia dixiſſe videbatur, nolo
repoſci ab eo qui geſſit cum Titio, quaſi cum, pro & accipiature
1370
b Recepit. poſt teſtamentum vel codicillos exigendo: vnde?
legatum adémiſſe videturivt ſup.eo.l non ſolum.S liberatio. Azo.
c Repetiit. Scœuola ſcilicet. & dic, quod ſuprà exegit poſt te-
ſtamentum, hîc antè: & vtrobique dixit, lego Gaio, quod mihi
debuit.
dq Et ait ſubaudi, po-
ne teſtatorem rece-
piſſe ante factos, &c.
alij habent, teſtator: &
habent, recepit.
aAdemiſſe de-
bitor legatum
liberationis
videtur, ſi qui d
abeo poſt te-
ſtamentum re-
cepit debiti
nomine.
e qLegauit, idem te-
ſtator Gaio quidquid
mihi debuit. Azo. &
hîc puncta.
fqQuaſiit. Scauola.
g An ei legatario.
h q Verba. ſic enim
dixit, Lego Gaio quid-
quid mihi debuit.
i Reſpondi. q d. ſieut
dixi in primo caſu hu-
ius legis, quando exe-
git poſt teſtamentum,
ſic & in illo ſecundo
caſu, quando ante te-
ſtamentum, vt ſcilicet
legatarius non petat,
ſeu repetat.
Poſterius. i. poſte-
riori caſu.
l Adderentur. ſcili-
cet de ſoluta pecunia,
antequã legarem Ga-
io quicquid mihi de-
buit. Az0.
m Id feciſſet. & ex
hoc, cum putaret ſibi
deberi liberationem
tantum, non quanti-
tatem re liquiſſe vide-
tur: quia quantitas in
legato expreſſa non
eſt. Azo.
n qQuondam. cûm e¬
nim ſciret nihil de-
beri, non videtur re-
liquiſſe liberationem,
que nulla eſſet: ſed pe-
cuniam quond am de-
bitam, propter ver-
bum prteriti tempo-
ris debuit.
O Item reliqua. ſcil.
ſunt ſcripta. 2. Vel dic,
id eſt, teneantur ad ea,
que apud eum reman-
ſerunt.
8 Reliqua. Reliqua
hic dicit, pro reliquas,
lix ſupht, quæ decla-
rat aperté, quis ſit ef-
fectus huius legati, vt
reliquas defunctort.
l.antepenult. ſup. de re-
lig. & ſumpt. fun. &
l vlt ſup de mort infer.
Et Primaſius ij in
Apocal. Martyrum ſe
dicit reliquas perſpe-
p Ea- id eſt, chartas & reliqua qua apud eum ſuntvtS. de leg.
j.l ſi ſeruus vetitus. & ſuprà eod. l. Aurelius. S. Mauia. Sic ergo
nota b, quod reddere chartas rationum tantum, non eſt redde-
re rationes, cûm is reddat chartas, qui eſt vetitus rationes red-
dere. Nec d’reddere debita, tantum eſt reddere rationes, ſed de-
bet dominum inſtruere, & reddere reliquavt j. de condit. & de-
qq Cur non. ſi habes, non. abundatvt & j.de damno infect. l flu-
minum in prinaliàs deeſt, non: & eſt plana concor ſuprà eod. tit.I.
ſ Poſtea i, poſt teſtamentum factum.Azo.
Extraneus
ſcilicet. Nam
ſi prohiberet
rationem re-
poſci à patre
quondam tu-
tore, his ver-
bis videretur
pecunias re-
miſiſſe.l.Aure-
lius 28. . Titius
teſtamento. ſup.
eod adde, & vi-
de Romanum
ſing.119.
b Reddere
chartas ratio-
num, & ratio-
nes, differunt.
e Reddere
chartas is iiſa
ſus videtur,
qui veritus eſt
rationes red-
dere.
d Reddere de-
bitu m iuſſus,
non cenſetur
ratio-
reddere,
iuſſus
nes
t Solui. .diſſolui, ad quod eſt ſuprà eodem. l. Aurelius.S-j & ij. ſed reddere
slegatum & de leg i l nomen inprinc. Sed arg. contrà infra
S-proxi.
Conueniri
tantm reli-
qua.