DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1978#0821
1633 Si cui plus quàm per legẽ Falc &c. 1634
Hæc verba. CASVS. Cum heres ſoluit legatario legatum, in-
iudice dari ad videndum & inquirendam quantitatem bonori.
quod qui
quis fidei
ter vnum legat
prœiudicare c
toribus, niſi heres de-
nunciauit eis vt veni-
rent corã arbitro tunc
enim bene priudica-
retur eis. ſi autem he-
res nõ vult eſſe coram
arbitro, ſed vult ſolue-
re integra legata & fi-
deicommiſſa, & vult
quod legatarij & fide-
commiſſarij ſatiſdent
ei eo modo qui dictus
eſt in princ. huius le-
gis, bene eſt audiẽdus.
VIVIAN.
a Cum dicitur lex
Falcidia.vt ſit Latinum
bonum.
b Ad ineundam. i. œ¬
ſtimandam. ad quod
C. de vſuris. ij.
cModicum. ſic j. de
dam infect l ſi proprieta-
rius. in fij. reſp.
dCateris ſic Cres in-
ter alios actas, &c. niſi
citentur:vt ſubiicit.
e Probent. ſi ergo nõ
venerint, priudicatur
e eis: aliàs à ad quid vo-
carẽtur?ſic in Authen.
ve ſpon. lar.S. ad hac. &
Cde Epiſc. audient. au-
then liberi furioſi.&C.
de remiſſ pig.l ſi eo.
f Offrat. ſcil heres
ſpõte ſine cognitione
arbitri.ACCVRS.
Si legata quadam
CASVS. Titius inſti-
tuit ſibi heredé Seium,
& abeo legata reliquit
purè, & ſub conditio-
ne legatarij certè, qui-
bus legauit purè, non
aliter habebunt lega-
ta, quàm ſi caueant he-
redi reddere ei quantô
amplius, quam per le-
gem Falcidiam licue-
rit, ceperint nomine
legatorã, poteſt enim
heres habere dubium,
vtrum lex Falcidia ſit
locum habitura exi-
ſtentibus conditioni-
bus, inſertis quibuſdã
dem habet locum etiam ſi modicum perſequatur ali-
com. vel legatum computatio tamen bonorû facta in-
va AAn AAl....z
arium & heredem coram dicto arbitro, nõ debe:
teris legatariis, qui non fuerunt coram dicto ar-
bitro, nec etiam credi-
6. J Cum dicitur lex Falcidia a
locum habere, arbiter dari ſolet
ad ineundam quantitatem bo-
norum, tametſi vnus aliquid mo
dicums fideicommiſſum perſe-
quatur. que computatio priu-
dicare non debet cœteris, qui ad
arbitrum miſſi non ſunt. Solet
tamen ab herede etiam cteris d
denunciari fideicommiſſariis, vt
veniant ad arbitrum, ibique cau-
ſam ſuam agant plerunq; & cre-
ditoribus, vt de œre alieno pro-
bent . habet tamen rationem in
legatariis, item in fideicommiſſa-
riis: vt, ſi offerat f integrû, quod
relictu eſt, heres, deſiderãs caue-
re ſibi hac ſtipulatione, audiatur.
7. Si legata é qudam pra-
ſenti die relicta ſint, qudã ſub
conditione: interponẽda erit iſta
ſtipulatio propter legata condi-
tionalia: dummodo ea legata,
ul praeſenti v ſint, integra
ſoluantur h. Iulianusi deni-
que ſcribit, ſi pure & ſub con-
ditione legata fuerint, ne exi-
ſtente cõditione lex Falcidia lo-
cum habeat, non aliter legato-
rum, quæ purè data ſunt, actio-
nem dari debere, quam ſi cau-
tum fuerit heredi, quanto am-
plius quam per legem Falcidiam
licuerit, ceperit, reddi.
8 Idem Iulianus ſcribit, eü,
cui quadrãs ſub conditione, &
dodrans purè legatus eſt, cauere
debere, quanto amplius, quam
per legem Falcidiam liceat, ce-
perit, reddi.
9. J Hc ſtipulatio ideo lo-
cum habet, quia, etſi repetil po-
teſt id, quod ſolutum eſt; tamen
fieri poteſt, vt non ſit ſoluendo
is, cui ſolutum eſt, ac per hoc
ex legatis. ſed & ſi legauit dictus teſtator Gaio ix. vncias here-
ditatis puré, & tres ſub conditione, & heres ſoluit ei dictas ix.
vncias: debet ei prœdicto modo cauere legatarius. VIVIAN.
gS Si legatai propter eorum timorem.
h Soluantur cautione exacta:vt j.S prox. & S.titj. l.in quantita-
te.S ſed & legata. l ſi propter.
i Iulianus. facit S. proxS.
l Quadrans. alicuius rei ſingularis. alioquin ſi totius heredi-
tatis quadrans legatus ſit, cûm certum eſſet eum quadrantem
retinendum, cur preſtareturACCVRS.
Hac ſtipulatio. CASVS. Stipulatio, de qua dictum eſt à princ.
huius legis vſque huc, ideo locum habet, quia quamuis heres
poſſit repetere à legatario illud, quod ſoluit ei, vltrà quâm lice-
ret ei capere per legem Falcidiam, tamen poreſt eſſe, vt legata-
rius non ſit ſoluendo, & ſic pereat id, quod ei datum eſt. niſi
interueniat alius fideiuſſor, à quo heres poſſit repetere. non eſt
ergo mirum, ſi legatarius debet ſatiſdare heredi,vt dictum eſt.
& non ſolûm in legatis habet locum hc ſatiſdatio: ſed etiam
in donationibus cauſa mortis, quas dat heres donatario. nam &
i de his detrahitur FalcidiaVIVIAN.
lJ Repetiſi b per facti errorem eſt ſolutum, non iuris: vt C. ad
leg. Falc. LerrorACCVRS.
m Pereat niſi aliquis fideiuſſor detur à quo petantur:vt . eod.
lniſi .j. y S.tit. j.lii, cui.ACCVRS.
nIn mortis qa & in ea locú habet Falc. vrC.ad le. Falc l, ſi mortis.
ſ. Infort.
terponit, vt dictum eſt, talem ſtipulationem: Promittis mihi re-
ſtituere illud quod amplius legator nomine ceperis quam ex
lege Falcidia capere licebit? vnde dicit Iuriſc. quod dicta verba
llipulationis non tantum comprehendunt eum legatarium, qui
pereat quod datum eſt.
10. In mortis n cauſa quo-
que donationibus poteſt dici,
hanc ſtipulationem eſſe inter-
ponendam.
Verbum, amplius, quandoque
totum continet. BART.
11. Hac verba ſtipulationis,
Quod amplius j legatorum nomine
ceperis, quàm e lege Falcidia capere
licebit:non tantûm eum compre-
hendunt, qui amplius accepit,
quàm ei Falcidia permiſit, vt
reddat partem, habeat partem,
verum etiam eum, qui totum
deberet reſtituere. Etenim ſcien-
dum eſt, legem Falcidiam inter-
dum partem eius, quod datum
eſt, interdum totum reuocare.
Cum enim, habita ratione ris
alieni, Falcidia ineaturo, plerun-
que euenit, vt emergente debi-
to, vel conditione œris alieni exi-
ſtente, totum, quod legatum eſt,
exhauriatur. Sed & libertatium
conditio interdum exiſtens effi-
ciet legatum omnino non de-
beri: quippe cûm habita ratio-
ne libertatium, & deductis pre-
tiis eorum, tunc demum legato-
rum ineatur ratioP.
12. In quibuſdam autem te-
ſtamentis Falcidia quidẽ locum
non habet q: verûtamen ita ob-
ſeruatur, vt licèt quadrantẽ he-
res non retineat, tamen hactenus
legata debeantur, quatenus pa-
trimonij vires ſufficiunt r, vtiq;
deducto œre alieno: item dedu-
ctis pretiis eorum, qui libertatẽ
in teſtamento vel directam vel
fideicommiſſariam acceperunt.
13.5 Sed & legatario cauen-
dum eſt, à quo fideicommiſſum
relinquitur.
amplius acceperit quã
ei Falc. permiſit, ſc. vt
reddat heredi partem
eius quod abeo acce-
perit, & partẽ ſibi re-
tineat: ſed ctiam corm-
prehendunt eum lega-
tarium, qui totú, quod
accepit, debet heredi
reſtituere. lex enim
Falc. quandoque totú
reuocat.cum enim ra-
tio legis Falcidiæ de¬!
beat taliter iniri,vt e¬
ris alieni & libertat
ratio habeatur: pleru-
que euenit, vt emergẽ-
te debito, vel cõditio-
ne ris alieni exiſtẽte,
vel etiam libertatum,
eximatur totum illud
quod legatum eſt. ſed
& ſi non poſſit habere
locum Falcidia in te-
ſtamento, quo ſunt le-
gata relicta, putà quia
nullus facit illud, tamẽ
habet locum dicta ſti-
pulatio, ſvt legatarius
volens integrum lega-
tum, caueat heredi ſe
ei reſtituturum, ſi plus
recept quain recipere
deberet, habito reſpe-
ctu ades alienu, & ad
lbertates in teſtamẽ-
to relictas nam, vt di-
ctum eſt, prius debet
detrahi es alienum, &
pretiû manumiſſor.
Ité & in alio caſu non
habetur ratio leg. Falc.
in dicta ſtipulatione:
ſed alterius legis: vtpu-
ta ſi patronus, qui de-
bet hodie habere ter-
tiã parté bonorũ liber-
ti, ſit pure inſtitutus à
liberto ex aſſe, & quin-
que vnci ſint legataæ
cuidã alij puré, & cui-
dam tertio aliquid ſub
conditione: ira quod
inter purum legatv.
vnciarum & conditio-
nale, nõ remanet por-
tio predicta debita pa-
trono. nam hoc caſu ſi
velit legatarius purum legatum v. vnciarú à dicto patrono in-
ſtituto, ſatiſdabit ei de reſtituédo ei illud, quod apparuerit,eum
recepiſſe habita ratione cõditionalium legatorum, & partis pa-
trono debit ex lege Iuſtiniani. Non ſolum autem legatarius
cauet heredi,vt dictum eſt, ſed etiam legatario, à quo relictum
eſt fideicõ debet caue re fideicom-h.d vſque ad S-ſi res, que. VIV.
OIneatur vt C.ad leg. Fale. l. in imponend. AccVRS.
p Ratio. vt Inſt.ad leg. Falc. in fi & Ceodl ſi ea. & ſuprà de inoff.
teſt.l. Papinianus. S. quoniã autem quarta. Item no. amplius a
etiam totum capit:vt j. de ver. ſig. l verbum amplis. ſic etiam e¬
contra minus , quod nihil eſt: vt ſuprà de trib. l. illud S. ſi tamen.
& facit C. de here.inſtL.ijACCVRS.
qNon habetvt militis & aliis notatis C. ad leg. Falc. l’in te-
ſtamento. tamen habet locum hœc ſtipulatio. vt ſubiicit, & S. l.
prox. S. hac verba quia de Falcidia vult de trahi as alienum.
rSufficiit. Necd enim vltra vires hereditatis tenetur heres ad
legata: vt hic, & jtit.j. l.jS denique. & S. tit. j l. in ratione Squod
vulgo. ibi, nec ad rem pertinet, &c. Hodie contra, niſi fuerit inuẽ-
tarium:vt in Auth de hered Falc. S ſi verô nõ fecerit. collj. à cre-
ditoribus olim inſolidum, & hodie idem, niſi faciat inuentariú:
vt C. de iure delib l. fin. S ſin autim hoc aliquis.
ſe canrenie quia de lple fade retnte ſeun er quod de jlacet
uetur ei, quia ipſe cauet heredi: vt quantã ipſe redderet heredi,
ſibi tantum reddatur à fideic. Item & aliquando retinet legata-
Ff rius
Hæc verba. CASVS. Cum heres ſoluit legatario legatum, in-
iudice dari ad videndum & inquirendam quantitatem bonori.
quod qui
quis fidei
ter vnum legat
prœiudicare c
toribus, niſi heres de-
nunciauit eis vt veni-
rent corã arbitro tunc
enim bene priudica-
retur eis. ſi autem he-
res nõ vult eſſe coram
arbitro, ſed vult ſolue-
re integra legata & fi-
deicommiſſa, & vult
quod legatarij & fide-
commiſſarij ſatiſdent
ei eo modo qui dictus
eſt in princ. huius le-
gis, bene eſt audiẽdus.
VIVIAN.
a Cum dicitur lex
Falcidia.vt ſit Latinum
bonum.
b Ad ineundam. i. œ¬
ſtimandam. ad quod
C. de vſuris. ij.
cModicum. ſic j. de
dam infect l ſi proprieta-
rius. in fij. reſp.
dCateris ſic Cres in-
ter alios actas, &c. niſi
citentur:vt ſubiicit.
e Probent. ſi ergo nõ
venerint, priudicatur
e eis: aliàs à ad quid vo-
carẽtur?ſic in Authen.
ve ſpon. lar.S. ad hac. &
Cde Epiſc. audient. au-
then liberi furioſi.&C.
de remiſſ pig.l ſi eo.
f Offrat. ſcil heres
ſpõte ſine cognitione
arbitri.ACCVRS.
Si legata quadam
CASVS. Titius inſti-
tuit ſibi heredé Seium,
& abeo legata reliquit
purè, & ſub conditio-
ne legatarij certè, qui-
bus legauit purè, non
aliter habebunt lega-
ta, quàm ſi caueant he-
redi reddere ei quantô
amplius, quam per le-
gem Falcidiam licue-
rit, ceperint nomine
legatorã, poteſt enim
heres habere dubium,
vtrum lex Falcidia ſit
locum habitura exi-
ſtentibus conditioni-
bus, inſertis quibuſdã
dem habet locum etiam ſi modicum perſequatur ali-
com. vel legatum computatio tamen bonorû facta in-
va AAn AAl....z
arium & heredem coram dicto arbitro, nõ debe:
teris legatariis, qui non fuerunt coram dicto ar-
bitro, nec etiam credi-
6. J Cum dicitur lex Falcidia a
locum habere, arbiter dari ſolet
ad ineundam quantitatem bo-
norum, tametſi vnus aliquid mo
dicums fideicommiſſum perſe-
quatur. que computatio priu-
dicare non debet cœteris, qui ad
arbitrum miſſi non ſunt. Solet
tamen ab herede etiam cteris d
denunciari fideicommiſſariis, vt
veniant ad arbitrum, ibique cau-
ſam ſuam agant plerunq; & cre-
ditoribus, vt de œre alieno pro-
bent . habet tamen rationem in
legatariis, item in fideicommiſſa-
riis: vt, ſi offerat f integrû, quod
relictu eſt, heres, deſiderãs caue-
re ſibi hac ſtipulatione, audiatur.
7. Si legata é qudam pra-
ſenti die relicta ſint, qudã ſub
conditione: interponẽda erit iſta
ſtipulatio propter legata condi-
tionalia: dummodo ea legata,
ul praeſenti v ſint, integra
ſoluantur h. Iulianusi deni-
que ſcribit, ſi pure & ſub con-
ditione legata fuerint, ne exi-
ſtente cõditione lex Falcidia lo-
cum habeat, non aliter legato-
rum, quæ purè data ſunt, actio-
nem dari debere, quam ſi cau-
tum fuerit heredi, quanto am-
plius quam per legem Falcidiam
licuerit, ceperit, reddi.
8 Idem Iulianus ſcribit, eü,
cui quadrãs ſub conditione, &
dodrans purè legatus eſt, cauere
debere, quanto amplius, quam
per legem Falcidiam liceat, ce-
perit, reddi.
9. J Hc ſtipulatio ideo lo-
cum habet, quia, etſi repetil po-
teſt id, quod ſolutum eſt; tamen
fieri poteſt, vt non ſit ſoluendo
is, cui ſolutum eſt, ac per hoc
ex legatis. ſed & ſi legauit dictus teſtator Gaio ix. vncias here-
ditatis puré, & tres ſub conditione, & heres ſoluit ei dictas ix.
vncias: debet ei prœdicto modo cauere legatarius. VIVIAN.
gS Si legatai propter eorum timorem.
h Soluantur cautione exacta:vt j.S prox. & S.titj. l.in quantita-
te.S ſed & legata. l ſi propter.
i Iulianus. facit S. proxS.
l Quadrans. alicuius rei ſingularis. alioquin ſi totius heredi-
tatis quadrans legatus ſit, cûm certum eſſet eum quadrantem
retinendum, cur preſtareturACCVRS.
Hac ſtipulatio. CASVS. Stipulatio, de qua dictum eſt à princ.
huius legis vſque huc, ideo locum habet, quia quamuis heres
poſſit repetere à legatario illud, quod ſoluit ei, vltrà quâm lice-
ret ei capere per legem Falcidiam, tamen poreſt eſſe, vt legata-
rius non ſit ſoluendo, & ſic pereat id, quod ei datum eſt. niſi
interueniat alius fideiuſſor, à quo heres poſſit repetere. non eſt
ergo mirum, ſi legatarius debet ſatiſdare heredi,vt dictum eſt.
& non ſolûm in legatis habet locum hc ſatiſdatio: ſed etiam
in donationibus cauſa mortis, quas dat heres donatario. nam &
i de his detrahitur FalcidiaVIVIAN.
lJ Repetiſi b per facti errorem eſt ſolutum, non iuris: vt C. ad
leg. Falc. LerrorACCVRS.
m Pereat niſi aliquis fideiuſſor detur à quo petantur:vt . eod.
lniſi .j. y S.tit. j.lii, cui.ACCVRS.
nIn mortis qa & in ea locú habet Falc. vrC.ad le. Falc l, ſi mortis.
ſ. Infort.
terponit, vt dictum eſt, talem ſtipulationem: Promittis mihi re-
ſtituere illud quod amplius legator nomine ceperis quam ex
lege Falcidia capere licebit? vnde dicit Iuriſc. quod dicta verba
llipulationis non tantum comprehendunt eum legatarium, qui
pereat quod datum eſt.
10. In mortis n cauſa quo-
que donationibus poteſt dici,
hanc ſtipulationem eſſe inter-
ponendam.
Verbum, amplius, quandoque
totum continet. BART.
11. Hac verba ſtipulationis,
Quod amplius j legatorum nomine
ceperis, quàm e lege Falcidia capere
licebit:non tantûm eum compre-
hendunt, qui amplius accepit,
quàm ei Falcidia permiſit, vt
reddat partem, habeat partem,
verum etiam eum, qui totum
deberet reſtituere. Etenim ſcien-
dum eſt, legem Falcidiam inter-
dum partem eius, quod datum
eſt, interdum totum reuocare.
Cum enim, habita ratione ris
alieni, Falcidia ineaturo, plerun-
que euenit, vt emergente debi-
to, vel conditione œris alieni exi-
ſtente, totum, quod legatum eſt,
exhauriatur. Sed & libertatium
conditio interdum exiſtens effi-
ciet legatum omnino non de-
beri: quippe cûm habita ratio-
ne libertatium, & deductis pre-
tiis eorum, tunc demum legato-
rum ineatur ratioP.
12. In quibuſdam autem te-
ſtamentis Falcidia quidẽ locum
non habet q: verûtamen ita ob-
ſeruatur, vt licèt quadrantẽ he-
res non retineat, tamen hactenus
legata debeantur, quatenus pa-
trimonij vires ſufficiunt r, vtiq;
deducto œre alieno: item dedu-
ctis pretiis eorum, qui libertatẽ
in teſtamento vel directam vel
fideicommiſſariam acceperunt.
13.5 Sed & legatario cauen-
dum eſt, à quo fideicommiſſum
relinquitur.
amplius acceperit quã
ei Falc. permiſit, ſc. vt
reddat heredi partem
eius quod abeo acce-
perit, & partẽ ſibi re-
tineat: ſed ctiam corm-
prehendunt eum lega-
tarium, qui totú, quod
accepit, debet heredi
reſtituere. lex enim
Falc. quandoque totú
reuocat.cum enim ra-
tio legis Falcidiæ de¬!
beat taliter iniri,vt e¬
ris alieni & libertat
ratio habeatur: pleru-
que euenit, vt emergẽ-
te debito, vel cõditio-
ne ris alieni exiſtẽte,
vel etiam libertatum,
eximatur totum illud
quod legatum eſt. ſed
& ſi non poſſit habere
locum Falcidia in te-
ſtamento, quo ſunt le-
gata relicta, putà quia
nullus facit illud, tamẽ
habet locum dicta ſti-
pulatio, ſvt legatarius
volens integrum lega-
tum, caueat heredi ſe
ei reſtituturum, ſi plus
recept quain recipere
deberet, habito reſpe-
ctu ades alienu, & ad
lbertates in teſtamẽ-
to relictas nam, vt di-
ctum eſt, prius debet
detrahi es alienum, &
pretiû manumiſſor.
Ité & in alio caſu non
habetur ratio leg. Falc.
in dicta ſtipulatione:
ſed alterius legis: vtpu-
ta ſi patronus, qui de-
bet hodie habere ter-
tiã parté bonorũ liber-
ti, ſit pure inſtitutus à
liberto ex aſſe, & quin-
que vnci ſint legataæ
cuidã alij puré, & cui-
dam tertio aliquid ſub
conditione: ira quod
inter purum legatv.
vnciarum & conditio-
nale, nõ remanet por-
tio predicta debita pa-
trono. nam hoc caſu ſi
velit legatarius purum legatum v. vnciarú à dicto patrono in-
ſtituto, ſatiſdabit ei de reſtituédo ei illud, quod apparuerit,eum
recepiſſe habita ratione cõditionalium legatorum, & partis pa-
trono debit ex lege Iuſtiniani. Non ſolum autem legatarius
cauet heredi,vt dictum eſt, ſed etiam legatario, à quo relictum
eſt fideicõ debet caue re fideicom-h.d vſque ad S-ſi res, que. VIV.
OIneatur vt C.ad leg. Fale. l. in imponend. AccVRS.
p Ratio. vt Inſt.ad leg. Falc. in fi & Ceodl ſi ea. & ſuprà de inoff.
teſt.l. Papinianus. S. quoniã autem quarta. Item no. amplius a
etiam totum capit:vt j. de ver. ſig. l verbum amplis. ſic etiam e¬
contra minus , quod nihil eſt: vt ſuprà de trib. l. illud S. ſi tamen.
& facit C. de here.inſtL.ijACCVRS.
qNon habetvt militis & aliis notatis C. ad leg. Falc. l’in te-
ſtamento. tamen habet locum hœc ſtipulatio. vt ſubiicit, & S. l.
prox. S. hac verba quia de Falcidia vult de trahi as alienum.
rSufficiit. Necd enim vltra vires hereditatis tenetur heres ad
legata: vt hic, & jtit.j. l.jS denique. & S. tit. j l. in ratione Squod
vulgo. ibi, nec ad rem pertinet, &c. Hodie contra, niſi fuerit inuẽ-
tarium:vt in Auth de hered Falc. S ſi verô nõ fecerit. collj. à cre-
ditoribus olim inſolidum, & hodie idem, niſi faciat inuentariú:
vt C. de iure delib l. fin. S ſin autim hoc aliquis.
ſe canrenie quia de lple fade retnte ſeun er quod de jlacet
uetur ei, quia ipſe cauet heredi: vt quantã ipſe redderet heredi,
ſibi tantum reddatur à fideic. Item & aliquando retinet legata-
Ff rius