DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.1978#0998
1983 Digeſtorum Liber xxxv
a De die arti- artificialem, non naturalem: vr ſuprà de ann leg..ij & j de verb.
ficiali & natu ſignif.l. ijS.j. & ibi, Factum eſt veſpere & mane dies vnus.2 Quan-
rali, vide que
ſcripſi l’aduer-
us Accurſium
doque tamen pro breuioris temporis officio ponitur, vt opera
obſequialis:vt in ſalutando & ſimilibus:vt ſupr. de condict indeb.
in lmore Ro¬ l non ſortem.S libertu. Et conſiſtit b opera in actu. vt S.de oper.
mano ſup de fe. ſeruo. l. j. Et differt
riis. hic tit. ab illoquia ibi
b opera in de ſarui. hSdeeIll-
atu conſiſtit. de ſerui, hic de liberti
operis dicit.
HOe edidum ¬
ASVS. Edictum
illud eſt propoſitum
cauſa coarctandæ per-
ſecutionis libertatis,
& in aliquo coarcta-
tur, cum patronus in
ipſa manumiſſione
imponit operas: vnde
ipſi, quibus ſunt ope
ræ impoſit, tenentur,
& in eos Prtor dat
iudiciumVI V.
a Hoc edictum. cu-
ius verba non habe-
mus.
b Prator. ſcilicet,
Rutilius, vt infrà tit.
jllj.
c Impoſitorum. id eſt,
preſtationem impoſi-
torum, &c.Az0.
d Excreuiſſe. impoſi-
torum dico ab aliquo
vt ipſe praemirtit.Azo.
& facit infrà quar. rer.
act. l.j. 3. qua ontran-
da.
e Initio. poſtea auté
quod pecunia ius ſuccedendi eſt in-
ibi debitam ductum: vt infrà tit.
ante termin i ab j lj.
aduer ſario repe.
tiſti.extrà de
plus petit.
* vltra modum.
Concor cap.1.
ibi, conſilium
prouidentia di-
ci non poteſt,
Si ſum ſtipula-
tus operam dari mihi
ad certum diem, ante
diem non poſſum pe-
tere: ſed ſi debet ope-
ras, & vult ſoluere
partem opere, non
debet hoc licere ei.
VIVIANVS.
fNon poteſt. quod dic
vt dixi Inſt. de inut. flp.
S qui hoc anno.
gS Solui poreſt. inuite
ipulatore.
h Diurni. vt ſuprà
lj.
Peras.JCASVS.
II. VLPIANVS libro trigenſimo-
octauo ad Edictum.
Oc edictum a Prætorpro-
Hpoie coura lax perſecutio.
nis libertatis cauſa impoſitorum.
Animaduertit enim rem iſtam,
libertatis cauſa impoſitorum c
preſtationẽ vltra * excreuiſſed,
vt premeret atque oneraret li-
bertinas perſonas. 1. Initio e
igitur Prætor pollicetur, ſe iudi-
cium operar daturum in liber-
tos & libertas.
Stipulatus operas ad certum diẽ,
non poteſt ante diem petere: ſed debẽs
operas non poteſt ſoluere partem ope-
rarum.
III. POMPNIVS libro ſexto
ad Sabinum.
OPeras ſipulatus, nte per-
actum diem operam eius
diei petere non poteſt f . 1.
5Nec pars oper per horas ſol-
ui poteſt S: quia id eſt officij
diurni h. Itaq; nec ei liberto,
qui ſex horis duntaxat anteme-
ridianis praeſtô l fuiſſet, libe-
ratio eius diei contingit.
IV. IDE M libro quarte
ad Sabinum.
Duobus manumiſſis, vtri-
que operas m promiſerat.
Altero ex his mortuo, nihil eſt,
quare non filio eius, quamuis ſu-
perſtite altero, operarum detur
petitio, nec hoc quicquam com-
mune habet cum hereditate, aut
bonorum poſſeſſione o. Perinde
11j.
Titj. 1984
heredem autem here dis nulla opera tranſit:vt j de verb. ſignifi.l.
ſeiendum.j.
ſq Dabitur. .operarum certarum petitio prteritarum & futu-
rarum extraneo heredi vnius patroni altero viuo, ſicut acti
pecuniæ numerat ACCVR.
enim opera à libertis, ac pecu-
nia credita P petitur. Hœc ita A¬
riſto ſcripſit: cuius ſententiam
puto veram q. Nam etiam præ-
teritarum operarumr actio-
nem dari heredi extraneo, ſine
metu exceptionis, placet. Da-
biturs igitur, & viuo altero pa-
trono.
VVLPIANVS libro quintodecimo
ad Sabinum.
Slquis operas t ſit ſtipulatus
ſibi liberiſque ſuis: etiam ad
poſtumos u peruenit ſtipulatio.
VI. IDE M libro vicenſimoſexto
ad Sabinum.
Abrilis operœ *, cteraque,
FFaer naſ in pecunia pra-
ſtatione conſiſtunt, ad heredem
tranſeunt: officiales verô non
tranſeunt.
VII.IDE M libro vicenſimooctauo
ad Sabinum.
VC iuriſiurandi a obligatio
contrahatur y, libertum z
eſſe oportet, qui iuret, & liber-
tatis cauſa* iurare. 1. 5 Plane
quœritur, ſi quis liberto ſuo le-
gauerit ſi filio ſuo iurauerit ſe de-
cem operarû nomine preſtatu-
rum, an obligetur iurand b. Et
Celſus lubentius obligari eú ait,
paruique referre, quam ob cau-
ſam de operis libertus iuraue-
rit . & ego Celſo adquieſco.
2. Iurare autem debet poſt
manumiſſionem d, vt obligetur:
& ſiue ſtatim, ſiue poſt tem-
I quis. J CASVS.
Si aliquis ſtipule-
tur operas ſibi & libe-
ris ſuis, ſtipulatio. &
petitio operarum trã-
ſit ad poſteros ſtipu-
latoris etiam poſtu-
mos. VIV.
t Si quis operas. certas
vel incertas, hoc adie-
cto, liberiſque, &c.
& ſic loquitur j. eoii.
vt iuriſiurandi. S ſi libe-
ti. ſed hoc non adie-
cto, diſtinguitur cer-
ta ab incerta: vt j. eod.
t. cum patronus . cum
libertus. & ſupl prox.
u Etiam ad poſtumos.
& dabitur vtilis filio:
vt ſuprà de verborum
obligat. lquodcunque. 5.
ſi quis.
Abriles.JCASVS.
Fabriles operæ
vel certæ tranſeunt ad
extraneum heredem:
obſequiales & incertæ
non tranſeunt ad ex-
trane um heredem. VI-
VIANVS.
x Opera. Operarum a
aliæ officiales, aliæ
obſequiales, qua ſine
impoſitione debentur:
vt ſup de cõdict. indebl.
ſi non ſortem. S. libertus.
in prine. & iſtæ ſi in fa-
ciendo ſunt, vt in aſ-
ſurgendo, non tran-
ſeunt ad heredem ex-
traneum: vt hic in fin.
& Ceo. l. libertiſi in nõ
faciendo, vt in non vo-
cando in ius, tunc
tranſeunt: vt C. de in
ius vo.l. ij & ali ſunt
fabriles, i. incerte:vtx.
operas, non adiecto
pictorias. alie artificia-
les, ſc-certa: vt xope-
ras pictorias. & iſt
tranſeút:vt hic in princ.
i Itaque expoſitio eſt precedentis.
R Aniemeridianis. duæ partes ſunt, & ſecundûm hoc dic, ante-
quam conueniatur: vel eſt vna pais, vt dicantur antemerdia-
næ horæ, quœ currunt ante meridiem.
l Praſto.i. dicit libertus ſe paratum ſeruire hodie per ſex ho-
ras, & alia die per alias ſex horas hoc quidem non poteſt, quia
opera d non diuiditur:vt hic, & j. de verb. oblig.l in ſtipalationi-
bus. Soperarum. & j.eo.l libertus, qui poſt Sj & ſuprà de an leg l. ij.
Duobus. JCASVS. Si aliquis eſt manumiſſus à duobus do-
minis, quibus promiſit operas, vtrique debet operas: & ſi
alter mortuus eſt, certé iſta opera tranſit ad filiú prœmortui.li-
cèt hereditas vel bonorum poſſ. applicetur patrono ſuperſtiti,
non filio alterius patroni prœmortui: ſed operæ prterite,
quantum ad ſtimationem, debentur patrono heredi mortui.
VIVIANIS.
m Operas. certas.
n Altero ſpatrono.
OJBonorum poſſeſſione in bonis ſcilicet lberti. & altero mortuo
admittitur ſuperſtes, excluſis filiis mortuitvt hic. & j. de bo. lib.l.
communi, &S de leg. tut. l.tutela. S ſi duo. ij reſpon. & mortuo pa-
trono relicto filio nepote ex altero filius prfertur: vtSde leg.
tut.l utela. proinde.2
p Credita vt & jtit.j liij, & lfi.
q Veram verè petitur vt pecunia credita. nam, &c. Az0. & co-
pula etiam etraneo heredi, e.
per bliquun Operarun certarum ſecus de incertis, qua e non tranſeunt
int heredee ad extraneõ heredemvt j eodl ſi operarum. & S. de adqui. herel
a Opere null pro herede..ſi qui d tamen. & S. ad Trebelll ſi patroni in prin certaf
trãſeur ad ne ergo tranſit ad heredes eriam extrancos, ſi directô, non per o¬
c Ante meri-
dianæ horæ-
dIndiuidux
ſunt oper.
eOperæ incer-
t nõ tranſeit
ad extrnem
heredem.
f Opere certa
tràſeſit ad he-
redes etiã ex-
trareos, ſi m
de ’ecto, nõ
rede heredis. bliquum ſunt heredes:vt j.eod.l. cum paironus S.um libertus adõd dManumiſſionem & etiam ante, ſi tamen in continenti ſequa-
& S. eo. l. à dutb in fin ſic ergo ponitur hîc fabriles improprié,
pro incertis;qd alicuius fabri at incertæ nun tranſeunt :vt in
ea l. à duobus, in fi not.
VTiurſiurandi l aSsv Si manumito ſeruun meum, &
in ipſa manumiſſione facio iurare, vt debeat mihi operas:
tenetur ſiue impoſit ſunt in ipſa manumiſſione, vel in cõt nẽ-
ti poſtea. Sed ſi quis legauerit liberto ſuox ſi urauerit, filio ſuo
ſe daturum tot operas, tenebitur. Vnum ſciatis, debet iurare in
ipſa manumiſſione, vel in cõtinenti poſt. RESCRIPTVM. JIlle
qui manumittit ex voluntate, poteſt imponere operas:qui verô
ex neceſſitate, non. ſi imponuntur opera impuberi, contra eum,
adultum datur actioſed aliquando etiam dum adhuc impubes
eſt: quia etiam aliqua faciút impuberes, vt in textu dicit: ve luti
ſi librarius eſt, &c.SI LIBERI PATRONI.) Si liberi patroni
ſunt heredes inſtituti diſpariter, habéntne actiones ad operas?
certe ſie pro aqualibus portionibus, ſiue ſint in poteſtate, vel
emancipati, vel in adoptionem dati-VIv.
aVt iuriſiurandi. Aliàs ex iureiurando nulla naſcitur obliga-
tio. Vide not. ad rub.j. de verb.oblig. CVI.
y Con rahatur ſuper operis.
z Libertum nõ ingenuum:vt j. de fideiuſſl. ſi quis pro eoin prine.
nec ſeruum. vt jea.lS.iurare.AcC.
a Libertatis cauſa. ſquia aliter non eſſet manumiſſurus. & hoc
pra ſumitur, quãdo in continenti-vt not j de lib cauſa.l.fi in fin.
b Iurãlo. ſpõte remittirur ei cõd ſieut ſi puré eſſer relicta liber.
tas & legatu ſub cõdi iurãdi:vt j de ma, teſt l.ſi as.S ſed pure. Ac-
cOb causã. etiã cauſa legati:vr hîc. Sed cõtrà s prox vbi dici-
tur cauſa libertatis-ſed hic corrigit. 2. Vel hic per obliquum
cau ſa libertatis. 3. Vel ibi quãdo in cõtinentihic ex interuallo.
tur
a De die arti- artificialem, non naturalem: vr ſuprà de ann leg..ij & j de verb.
ficiali & natu ſignif.l. ijS.j. & ibi, Factum eſt veſpere & mane dies vnus.2 Quan-
rali, vide que
ſcripſi l’aduer-
us Accurſium
doque tamen pro breuioris temporis officio ponitur, vt opera
obſequialis:vt in ſalutando & ſimilibus:vt ſupr. de condict indeb.
in lmore Ro¬ l non ſortem.S libertu. Et conſiſtit b opera in actu. vt S.de oper.
mano ſup de fe. ſeruo. l. j. Et differt
riis. hic tit. ab illoquia ibi
b opera in de ſarui. hSdeeIll-
atu conſiſtit. de ſerui, hic de liberti
operis dicit.
HOe edidum ¬
ASVS. Edictum
illud eſt propoſitum
cauſa coarctandæ per-
ſecutionis libertatis,
& in aliquo coarcta-
tur, cum patronus in
ipſa manumiſſione
imponit operas: vnde
ipſi, quibus ſunt ope
ræ impoſit, tenentur,
& in eos Prtor dat
iudiciumVI V.
a Hoc edictum. cu-
ius verba non habe-
mus.
b Prator. ſcilicet,
Rutilius, vt infrà tit.
jllj.
c Impoſitorum. id eſt,
preſtationem impoſi-
torum, &c.Az0.
d Excreuiſſe. impoſi-
torum dico ab aliquo
vt ipſe praemirtit.Azo.
& facit infrà quar. rer.
act. l.j. 3. qua ontran-
da.
e Initio. poſtea auté
quod pecunia ius ſuccedendi eſt in-
ibi debitam ductum: vt infrà tit.
ante termin i ab j lj.
aduer ſario repe.
tiſti.extrà de
plus petit.
* vltra modum.
Concor cap.1.
ibi, conſilium
prouidentia di-
ci non poteſt,
Si ſum ſtipula-
tus operam dari mihi
ad certum diem, ante
diem non poſſum pe-
tere: ſed ſi debet ope-
ras, & vult ſoluere
partem opere, non
debet hoc licere ei.
VIVIANVS.
fNon poteſt. quod dic
vt dixi Inſt. de inut. flp.
S qui hoc anno.
gS Solui poreſt. inuite
ipulatore.
h Diurni. vt ſuprà
lj.
Peras.JCASVS.
II. VLPIANVS libro trigenſimo-
octauo ad Edictum.
Oc edictum a Prætorpro-
Hpoie coura lax perſecutio.
nis libertatis cauſa impoſitorum.
Animaduertit enim rem iſtam,
libertatis cauſa impoſitorum c
preſtationẽ vltra * excreuiſſed,
vt premeret atque oneraret li-
bertinas perſonas. 1. Initio e
igitur Prætor pollicetur, ſe iudi-
cium operar daturum in liber-
tos & libertas.
Stipulatus operas ad certum diẽ,
non poteſt ante diem petere: ſed debẽs
operas non poteſt ſoluere partem ope-
rarum.
III. POMPNIVS libro ſexto
ad Sabinum.
OPeras ſipulatus, nte per-
actum diem operam eius
diei petere non poteſt f . 1.
5Nec pars oper per horas ſol-
ui poteſt S: quia id eſt officij
diurni h. Itaq; nec ei liberto,
qui ſex horis duntaxat anteme-
ridianis praeſtô l fuiſſet, libe-
ratio eius diei contingit.
IV. IDE M libro quarte
ad Sabinum.
Duobus manumiſſis, vtri-
que operas m promiſerat.
Altero ex his mortuo, nihil eſt,
quare non filio eius, quamuis ſu-
perſtite altero, operarum detur
petitio, nec hoc quicquam com-
mune habet cum hereditate, aut
bonorum poſſeſſione o. Perinde
11j.
Titj. 1984
heredem autem here dis nulla opera tranſit:vt j de verb. ſignifi.l.
ſeiendum.j.
ſq Dabitur. .operarum certarum petitio prteritarum & futu-
rarum extraneo heredi vnius patroni altero viuo, ſicut acti
pecuniæ numerat ACCVR.
enim opera à libertis, ac pecu-
nia credita P petitur. Hœc ita A¬
riſto ſcripſit: cuius ſententiam
puto veram q. Nam etiam præ-
teritarum operarumr actio-
nem dari heredi extraneo, ſine
metu exceptionis, placet. Da-
biturs igitur, & viuo altero pa-
trono.
VVLPIANVS libro quintodecimo
ad Sabinum.
Slquis operas t ſit ſtipulatus
ſibi liberiſque ſuis: etiam ad
poſtumos u peruenit ſtipulatio.
VI. IDE M libro vicenſimoſexto
ad Sabinum.
Abrilis operœ *, cteraque,
FFaer naſ in pecunia pra-
ſtatione conſiſtunt, ad heredem
tranſeunt: officiales verô non
tranſeunt.
VII.IDE M libro vicenſimooctauo
ad Sabinum.
VC iuriſiurandi a obligatio
contrahatur y, libertum z
eſſe oportet, qui iuret, & liber-
tatis cauſa* iurare. 1. 5 Plane
quœritur, ſi quis liberto ſuo le-
gauerit ſi filio ſuo iurauerit ſe de-
cem operarû nomine preſtatu-
rum, an obligetur iurand b. Et
Celſus lubentius obligari eú ait,
paruique referre, quam ob cau-
ſam de operis libertus iuraue-
rit . & ego Celſo adquieſco.
2. Iurare autem debet poſt
manumiſſionem d, vt obligetur:
& ſiue ſtatim, ſiue poſt tem-
I quis. J CASVS.
Si aliquis ſtipule-
tur operas ſibi & libe-
ris ſuis, ſtipulatio. &
petitio operarum trã-
ſit ad poſteros ſtipu-
latoris etiam poſtu-
mos. VIV.
t Si quis operas. certas
vel incertas, hoc adie-
cto, liberiſque, &c.
& ſic loquitur j. eoii.
vt iuriſiurandi. S ſi libe-
ti. ſed hoc non adie-
cto, diſtinguitur cer-
ta ab incerta: vt j. eod.
t. cum patronus . cum
libertus. & ſupl prox.
u Etiam ad poſtumos.
& dabitur vtilis filio:
vt ſuprà de verborum
obligat. lquodcunque. 5.
ſi quis.
Abriles.JCASVS.
Fabriles operæ
vel certæ tranſeunt ad
extraneum heredem:
obſequiales & incertæ
non tranſeunt ad ex-
trane um heredem. VI-
VIANVS.
x Opera. Operarum a
aliæ officiales, aliæ
obſequiales, qua ſine
impoſitione debentur:
vt ſup de cõdict. indebl.
ſi non ſortem. S. libertus.
in prine. & iſtæ ſi in fa-
ciendo ſunt, vt in aſ-
ſurgendo, non tran-
ſeunt ad heredem ex-
traneum: vt hic in fin.
& Ceo. l. libertiſi in nõ
faciendo, vt in non vo-
cando in ius, tunc
tranſeunt: vt C. de in
ius vo.l. ij & ali ſunt
fabriles, i. incerte:vtx.
operas, non adiecto
pictorias. alie artificia-
les, ſc-certa: vt xope-
ras pictorias. & iſt
tranſeút:vt hic in princ.
i Itaque expoſitio eſt precedentis.
R Aniemeridianis. duæ partes ſunt, & ſecundûm hoc dic, ante-
quam conueniatur: vel eſt vna pais, vt dicantur antemerdia-
næ horæ, quœ currunt ante meridiem.
l Praſto.i. dicit libertus ſe paratum ſeruire hodie per ſex ho-
ras, & alia die per alias ſex horas hoc quidem non poteſt, quia
opera d non diuiditur:vt hic, & j. de verb. oblig.l in ſtipalationi-
bus. Soperarum. & j.eo.l libertus, qui poſt Sj & ſuprà de an leg l. ij.
Duobus. JCASVS. Si aliquis eſt manumiſſus à duobus do-
minis, quibus promiſit operas, vtrique debet operas: & ſi
alter mortuus eſt, certé iſta opera tranſit ad filiú prœmortui.li-
cèt hereditas vel bonorum poſſ. applicetur patrono ſuperſtiti,
non filio alterius patroni prœmortui: ſed operæ prterite,
quantum ad ſtimationem, debentur patrono heredi mortui.
VIVIANIS.
m Operas. certas.
n Altero ſpatrono.
OJBonorum poſſeſſione in bonis ſcilicet lberti. & altero mortuo
admittitur ſuperſtes, excluſis filiis mortuitvt hic. & j. de bo. lib.l.
communi, &S de leg. tut. l.tutela. S ſi duo. ij reſpon. & mortuo pa-
trono relicto filio nepote ex altero filius prfertur: vtSde leg.
tut.l utela. proinde.2
p Credita vt & jtit.j liij, & lfi.
q Veram verè petitur vt pecunia credita. nam, &c. Az0. & co-
pula etiam etraneo heredi, e.
per bliquun Operarun certarum ſecus de incertis, qua e non tranſeunt
int heredee ad extraneõ heredemvt j eodl ſi operarum. & S. de adqui. herel
a Opere null pro herede..ſi qui d tamen. & S. ad Trebelll ſi patroni in prin certaf
trãſeur ad ne ergo tranſit ad heredes eriam extrancos, ſi directô, non per o¬
c Ante meri-
dianæ horæ-
dIndiuidux
ſunt oper.
eOperæ incer-
t nõ tranſeit
ad extrnem
heredem.
f Opere certa
tràſeſit ad he-
redes etiã ex-
trareos, ſi m
de ’ecto, nõ
rede heredis. bliquum ſunt heredes:vt j.eod.l. cum paironus S.um libertus adõd dManumiſſionem & etiam ante, ſi tamen in continenti ſequa-
& S. eo. l. à dutb in fin ſic ergo ponitur hîc fabriles improprié,
pro incertis;qd alicuius fabri at incertæ nun tranſeunt :vt in
ea l. à duobus, in fi not.
VTiurſiurandi l aSsv Si manumito ſeruun meum, &
in ipſa manumiſſione facio iurare, vt debeat mihi operas:
tenetur ſiue impoſit ſunt in ipſa manumiſſione, vel in cõt nẽ-
ti poſtea. Sed ſi quis legauerit liberto ſuox ſi urauerit, filio ſuo
ſe daturum tot operas, tenebitur. Vnum ſciatis, debet iurare in
ipſa manumiſſione, vel in cõtinenti poſt. RESCRIPTVM. JIlle
qui manumittit ex voluntate, poteſt imponere operas:qui verô
ex neceſſitate, non. ſi imponuntur opera impuberi, contra eum,
adultum datur actioſed aliquando etiam dum adhuc impubes
eſt: quia etiam aliqua faciút impuberes, vt in textu dicit: ve luti
ſi librarius eſt, &c.SI LIBERI PATRONI.) Si liberi patroni
ſunt heredes inſtituti diſpariter, habéntne actiones ad operas?
certe ſie pro aqualibus portionibus, ſiue ſint in poteſtate, vel
emancipati, vel in adoptionem dati-VIv.
aVt iuriſiurandi. Aliàs ex iureiurando nulla naſcitur obliga-
tio. Vide not. ad rub.j. de verb.oblig. CVI.
y Con rahatur ſuper operis.
z Libertum nõ ingenuum:vt j. de fideiuſſl. ſi quis pro eoin prine.
nec ſeruum. vt jea.lS.iurare.AcC.
a Libertatis cauſa. ſquia aliter non eſſet manumiſſurus. & hoc
pra ſumitur, quãdo in continenti-vt not j de lib cauſa.l.fi in fin.
b Iurãlo. ſpõte remittirur ei cõd ſieut ſi puré eſſer relicta liber.
tas & legatu ſub cõdi iurãdi:vt j de ma, teſt l.ſi as.S ſed pure. Ac-
cOb causã. etiã cauſa legati:vr hîc. Sed cõtrà s prox vbi dici-
tur cauſa libertatis-ſed hic corrigit. 2. Vel hic per obliquum
cau ſa libertatis. 3. Vel ibi quãdo in cõtinentihic ex interuallo.
tur