Iustinianus <Imperium Byzantinum, Imperator, I.>: Corpus Ivris Civilis Ivstinianei (Band 3): Digestum Nouum, Sev Pandectarvm Ivris Civilis Tomvs Tertivs: Ex Pandectis Florentinis quoad eius fieri potuit, repraesentatus (Lyon, 1627)

285

omnia decem det: & extraneus qui ad hoc dederat nummos, eos
vindicabit. ſed ſi ſeruus det alia verit liber: & ex tune dominium

De ſtatuliberis.

nummorum erit accipientis. SI PLVSQVAM.J Iuſſus darex. &
eſſe liber, dedit xx. dicitur quod erit liber: & aliax.repetentur.Sr
QuIS. Seruus erat iuſſus eſſe liber, ſi det x.heredi-heres cum ven-

didit ſine peculio: an
ſtatim ſit liber, quæri-
tur. & videtur quod ſic,
quaſi prohibitus videa-
tur de peculio dare. ſed
tamen dicit quod non
eſt liber, niſi cum vel-
let accipere de pecu-
lio, & ſoluere, prohibi-
tus eſt. S1 QUIS
SERVVM. JSeruo relicta
eſt libertas, ſi det x.he-
redi. heres prohibet
eum operari, vel au-
fert ei quod ex operis
ſuis queſierat: vel
ſponte dedit ei ſeruus.
an efficiatur liber hic
ſeruus queritur: & di-
citur quod ſi id quod
quæſierat ſeruus, here-
di dedit ſponté, vel ab-
ſtulit ei heres, erit li-
ber ſi autem prohibea-
tur operari, non erit
per hoc liberniſi teſta-
tor voluerit quod hæc
x poſſit ſeruus collige-
re ex operis ſuis. ſi au-
te ſurripuit heredi
argentum, vel aliam
rem, & eam vendidit, &
de hac pecunia ſoluit
heredit erit liber, ſecus
ſi ipſam pecuniam ſur-
ripuit heredi vel alij,
& ſoluit heredi. nam
donec extat pecunia,
non erit liber. ſi autem
eſt conſumpta in pri-
mo caſu, ſcilicet quan-
do heredi ſurripuit,
idé. ſi autem alij, tunc
liber efficietur. NON
SOLVM.JSiue heres fe-
cit morã in manumit-
tendo ſeruum de quo

erat rogatus: ſiue eius

tutor, vel curator, vel ſi-
milis, eſt idem ſemper,

ſcilicet vt ſeruus effi-

ciatur liber.

ſufficit

enim quod per ſtatuli-

berum non ſtet quo

minus conditioni pa-
reatur. [Sr QvIS.Ser-

uus iuſſus eſt liber eſſe,
ſi det x. heredi intra
xxx. dies proximos
oſt morté teſtatoris.
iehheres diſtulitadire.

poſtea adiuit. dicitur



quod ſeruus ſi det xin-
tra xxx. dies poſt aditã
hereditatem, ſatis eſt vt
ſit liber: & hoc, ſi heres

II1. IDEM libro vicenſtmoſeptimo
ad Sabinum.
Tatuliberos conditioni parere
oporter, ſi nemo eos impediat,
& ſi ſit conditio poſſibilis?.
1. qSed ſi in heredis perſona

iuſſus ſit parere conditioni: quid
dici debeat? Si quidem paruit con-

ditioni, ſtatim liber eſt, etiam in-
uito herede. Quod ſi non patitur
heres pareri, puta offert decemb
quæ dare iuſſus erat , proculdu-
bio liber eſt: quia per heredem ſta-
re videtur quô minus conditio-
nem’impleat. & parui refert, de
peculio ei offerat, an ab alio acce-
pta. Receptum eſt enim, vt ſeruus
peculiares quoque nummos dan-
do perueniat ad libertatem, ſi-
ue ipſi heredi, ſiue alij dare iuſ-
ſus eſt.

2. 5 Inde quœritur, ſi forte

debeatur pecunia huic ſeruo vel

ab herede quod in domini ratio-
nem plus erogauerits, vel ab ex-
traneonec velit heres debitorem
conuenire, vel ſtatulibero ſoluere
pecuniam: an debeat ad liberta-
tem peruenire; quaſi moram per
heredem pariatur. Et aut lega-
tum huic ſtatulibero fuit pecu-
lium:aut non. ſi legatum peculium
fuit, Seruius ſcribit moram eum
libertatis paſſum ob hoc ipſum,
quod ei aliquid ex ratione domi-
nica deberetur, nec ei ab here-
de preſtaretur. quam ſententiam
& Labeo probat. Idem Seruius
probat, & ſi in eo moram faciat
heres, quod nolit exigere à debi-
toribus S. nam peruenturum ad
libertatem ait. mihi quoque vi-
detur verum quod Seruius ait.
Cum igitur veram putemus ſen-
tentiam Seruij: videamus an & ſi
non fuerit pralegatum peculium
ſeruo, idem debeat dici. conſtat
enim ſtatuliberum de peculio
poſſe dare, vel ipſi heredi iuſſumi,
vel alij: & ſi eum dare impediat,
perueniet ſtatuliber ad liberta-

dolosé diſtulit adire: & ſeruus pecuniam quam propter hoc ha-
bebat paratam, interim amiſit: hoc caſu ſtatim adita heredit. ſer-
uus fit liber. Sr QiS Sre. Libertas relicta eſt ſeruo cumx da-
re poterit heredi. dicitur quod tunc erit liber, cum dederit: vel
per eum non ſtet quo minus prius det: licet ſeruus habuerit de-
cem, vel ſit idoneus ad decem ſoluenda. STICHVS. J Sticho reli-
cta eſt libertas, ſi annua bima trima diex. aureos det heredi. cum

vellet pro
erit liber,

rimo anno darex. heres noluit recipere. non per hoc
el tune denun lapſum erit triſenniun, & ſerus

ſoluerit pro omni anno x. vel per eum non ſteterit vnde & ſi ea-
demx. ſecundo anno obtulit, ſatis fit: vel tertid, & heres noluit,
ſeruus fit liber, nec heres poterit pœnitere. Sed pone quod hic
ſeruus tota xxx. obtulit primo anno pro omnibus tribus? ſatis

fit vt hic ſeruus ſit liber. SI ITAJRelicta eſt libertas ſeruo, ſi

quinquennio ſeruierit heredi. heres interim eum manumittit.
Dicitur quod ſtatim fit liber ex teſtamento: quaſi per heredem

ſteterit quo minus conditio impleatur. ſecus autem ſi heres eiusu J Statim, facit j eo non videbitur & Sealin prine.

ſeruitio non vult vti nam hoc caſu ſeruus non fit liber niſi
quinquennij. & eſt ratio diuerſitatis inter hos duos caſus:

286

lapſu
quia

in primo calu, ex quo eſt manumiſſus, non poteſt amodô ſerui-

re iure ſeruitutis. ſecundo caſu poteſt
heres poteſt manumittere, & vti cius

tem. Denique etiam remedij loco
hoc monſtratur domino ſtatuli-
beri, vt eum extraneo iuſſum da-
re prohibeat: ne & nummos per-
dat l cum ſtatulibero proinde de-
fendi poteſt, etſi non vult exige-
re, vel ipſe ſoluere, vt hic habeat
vnde conditioni pareat liberta-
tem competere, & ita Caſſius
quoque ſcribit.
3. Non ſolum autem ſi dare
iuſſum, dare prohibeat, ſtatuliber
ad libertatem perueniet: verum
etiam ſi aſcendere Capitolium
iuſſum, aſcendere vetet: item ſi
Capuæ dare iuſſum, Capuam ire
prohibeat nam qui prohibet ſer-
uum proficiſci: intellegendus eſt
impedire magis f velle liberta-
tem, quam operis ſerui vtil.
4. 5 Sed & ſi iuſſum coheredi
dare, non patiatur vnus ex heredi-
bus dare: que liber erit. ſed is
cui iuſſus erat dare, & liber eſſe:
famili erciſcundæ iudicio ab eo
qui impedierit, conſequetur quod
ſua intererat prohibitum ſtatuli-
berum non eſſe.
5. 5 Si decem iuſſus dare, &
liber eſſe, quinque det: non per-
uenit ad libertatem, niſi totum
det . interim igitur vindicare
quinque nummos dominus P eo-
rum poteſt: ſed ſi reſiduumPfuerit
ſolutum, tunc etiam id alienatum,
cuius antè dominium non erat
tranſlatum P:ita pendebit præce-
dentis ſumme alienatio: ſic tamen,
vt non retro nummi fiant acci-
pientis: ſed tunc cum reſidua ſum-
ma fuerit exſoluta.
6JSi pluſquam iuſſus erat, de-
derit ſtatuliber :puta decem iuſ-
ſus dare viginti dederit, ſiue nu-
merauerit, ſiue in ſacculo dederit:
peruenit ad libertatem, & ſuper-

fluum poteſt repetere.
7. Si quis ſeruum iuſſum de-
cem dare, & liberum eſſe, vendi-
derit ſine peculio : vtrum ſtatim

liber ſit quaſi prohibitus videa-

cum adhuc ſit ſeruus, &
ſeruitio, licèt non per to-

tum quinquennium,
cum aliquid de eo ſit
lapſum. IDE M IV-
LIANVS. Aréthu-
ſæ relicta fuit libertas,
ſi tres ſeruos pepererit.
perhereden tetit que
minus pareret, dando
ei medicamenta ne cõ-
cipiat, vel vt abortiuum
faciat dicitur quod ſta-
tim eſt libera. idem eſt
ſi ſeruo relicta eſt li-
bertas, ſi ſeruierit he-
redi: & heres eum
vendat & tradat. nam
ſtatim ſeruus fit liber.
ERANC.ACCVRS.
a 5 Poſſibilis. aliàsa
dic:vt jeod.Leum heres.
Sij. ACCVRS.
b J Decem. qu ſci-
licet non patitur heres
offerri.

c Erat. ſc. ad hoc

vt fieret liber.
d Receptum eſt. vt
& ſuprà de condict. cau.
da. l iij. S. fin. deducto
quod domino debetur:
vt j. eod. l. ſi decem.
ACCVRS.
e Plus erogauerit.
quam inde accepiſſet.
f Et aut. nunc re-
ſpondet.
g Debitoribus. ſci-
licet iſtius ſerui.
h Conſtat enim. vt
S in princ.

i 5 Iuſſum. ſcilicet

dare.
R Perdat. interim

ſub. perdet tamen:quia
conuenitur actione in
factum, ab eo qui ha-

bere debuit: vt ſuprà
de condict. cauſa da. l.
iij. S. fin. Item contra.
ſuprà eodem. l. ſi pecu-
lium. S. de illo. Sed ſol-
ue: vt ſuprà de condict.
ob cau. l. S.final. vbi
plené dixi & facit s.
de fideicom. lib. l. ſi filius.
S. erit. & infrà de fur. l.
ſi ſeruus communis. .
final.
l 5 Serui vti. aliàs,
ſerui vti & hœc bona:
& dic operis in eundo
Capuam. & ſic facit
infrà ſi quis ſeruum.
aliàs, ſeruituti. & hœc
mala.
m q Totum det ſie b

C.de diſtra pig lquamdiu. Argum. contra j.de ſolu.l ſi quus ſtipulatus.

S qui decemC.

n Dominus. extraneus, qui ad hoc dederat ſeruo, vel domino

ſerui.

0 J Reſiduumid eſt, alia quinqueACCVRS.
p Translatumſie S. de condict indeb.l ſi non ſortem. S. ſi decem. &

J. de verb.oblig. l ij-in princ.

qNon retro ſic S. de offic procon lobſeruare S. fin. Arg contra. C.ad
Maced l fin. Item facit ad S.S. de vſufruct. L ſed & ſi quis ſtipuletur.S.

interdum.

r Statuliber. extraneo, non heredi, vt habeant locum ſe-

quentia.

ſJ Repetere dominus quondam.ſic S. de condict. indebl ſi pœnaS.

fin. & l.cum duo.

t Sine peculio. quod ſemper d intelligitur, niſi contra dicatur:

vt S. de contrah emptl quotiens.

a Vaiit.