DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.2603#0180
355
vt ſuprà li in fin. ACCVRS.
aJ Hac oratio. ſcilicet diui Marci, quam non habemus. & de ea
fit mentio j.tit.jl. jS..ſed interdum.ACCVRS.
b
C. vbi cauſa ſtatus. l.fi.
c Atronum. ) Non
ſe v & S eool,.
plené dixi. Sed argum.
contra.C.de praſcri.long.
temp-l. fiin fi.
otie GaSvS.
Quotiens quari-
tur an quis ſit libertus
meus, quod contingit
multis de cauſis: ſiue
petam operas, ſiue ob-
ſequium:ſiue petam ne
me vocet in ius ſine
venia, vel ſimili de
cauſa: eſt mihi danda
actio in rem prœiudi-
cialis. & hc ſunt vera
ſiue ille dicat ſe inge-
nuum ſiue dicat ſe li-
bertum: ſed non meû.
tune ſi ille eſt in poſ-
ingenuitatis, mihi in-
cumbit onus probandi
eum eſſe libertum
meum: & ſi hoc non
probo, ille vincetFR.
4 S Quoties. Con.l.ge-
neraliter j. de excep. rei
iudicat. & ex hac illa eſt
explicanda. Vide no-
tat. & ſcript ad l.8. S. de
probat. & l. 1O C. de pro-
batCVIAC.
a Præiudicium d Praiudicium. i. a
ro actione in actionem in rem pr-
ren praiudi- iudicialem: vt Inſtit. de
ciali. 4ct.S. praiudiciales.
e Idem praiudicium.
id eſt, prædicta actio.
f Fungitur. quia
hic libertus non erat
in poſ libertinitatis
rs, ſed men- apud eum qui ſe dicit
dose. Taurell. patronum. aliàs con-
tra. S. de proba. l circa.
6 Probare ſed in queſtione
operas ſibi de- operarum ſemper pa-
bitas à liberto tronus probat: niſi ſit
et nt naturaliter opera debi-
naturaliter ta: vt S. de prob. l. quo-
debitz.
r Vulgô inci-
pie, lie
* In archety-
po erat, aucto-
ſa. l. igitur ſciendum. S.
ſi opera & j. de excep.l.
generaliter. & S. de libe.
agnl. ſi quig à liberis.S.
ſolent.ACCVRS.
NE DE STATV
defunctorum poſt
quinquennium
quratur.
Dictum-eſt de ſtatu vi-
uorum: nunc de ſtatu
defunctorum.
E ſtatu defun-
ctorum. J CA-
SVS. Quidam ſtans bo-
na fiin poſ. libertatis,
* De ſtatu vi¬ deceſſit inſtitutis he-
uorum quari- redibus. dicitur quod
ur ſemper. poſt quinquennium à
tempore mortis non
eſt quœrendum de eius
ſtatu: nec eſt quœren-
dum de ſtatu eius qui
deceſſit intra quin-
quennium, vel etiam
eius-qui viuit, ſi per
* Retractari
ſtatus quande
dicatur.
tiens. facit S. de lib. cau-
5 Nullam cauſam niſi vt S. eo.l ij fin, & hoc corrigitur per l.
IV. PAPINIANVS libro vicenſimo-
ſecundo Queſtionum.
Ratio ?*que prohibet apud
conſules aut prſides pro-
uinciarum poſt quinquennium à
die manumiſſionis in ingenuita-
tem proclamare, nullam cauſam
aut perſonam excipit.
Pone caſum vt ſuprà eol.j.
V. IDEM libro decimo Reſpon-
ſorum.
AtronumS poſt quinquen
nium ſententiæ pro ingenui
rate dictæ, quo ignorante res iu-
dicata eſt, non eſſe præſcriptio-
ne temporis ſommouendum, re-
ſpondi.
VI.VLPIANVS libro vigenſimooctauo
ad Edictum.
Votiens a de hoc conten-
ditur, an quis libertus ſit: ſi-
ue operæ petantur, ſiue obſe-
quium deſideretur, ſiue etiam fa-
moſa actio intendatur, ſiue in ius
vocetur, qui ſe patronum dicit,
ſiue nulla cauſa interueniat: red-
ditur præiudicium. Sed & quo-
tiens quis libertinum quidem ſe
confitetur, libertum autem Gaij
Seij ſe negat:idem prœiudiciumt
datur. redditur autem alterutro
deſiderante: ſed actoris parti-
bus ſemper, qui ſe patronum di-
cit, fungiturf, probaréque liber-
tum ſuum neceſſe habet: aut ſi
non probet, vincitur.
NE DE STATV DE-
functorum poſt quinquen-
nium quaratur.
TITVLVS XV.
Sequitur in hoc tit aliud S. C.ne de ſtatu
defunctorum poſt quinquennium quaratur
in deteriorem conditionem. Malo dicere
quratur quàm retractetur, quamquam
& hoc quoque rectum ſit. tam enim recte
dicitur retractari * ſtatus de quo nunc pri-
mum quaritur, quam is de quo litigatum
& pronuntiatum eſt ante. ſed hoc posterio-
re ſenſu cuius de ſtatu viui pronuntiatum
eſt ne intra quinquennium quidem retra-
ctari eo mortuo poteſt, priore ſenſu poteſt.
Sed & poſt quinquennium in honeſtiorem
conditionem, non in deteriorem. De J ſta-
tu autem viuorum quaritur ſemper. At
poſt quinquennium ſententia non retracta-
tur in deteriorem conditionem. l. 2. de iu.
an, aur. l. 29. S. vlt. de lib. cau. niſi cau-
ſa prior acta ſit ignorante patrono. l. j. &
pen. S. tit. prox. In honeſtiorem, vt opinor,
retractari poteſt. Et conſequenter poſt ma-
hoc fieret preiudicium mortuo ante quinquennium.Ité aliquan-
do nec intra quinquennium de ſtatu defuncti quaritur, vt cum
iudicatus eſt quis ingenuus, de ceſſit poſtea:nõ amodô debet que-
ri de ſtatu eius: nec retractari ſententia lata pro ingenuitate etiam
Digeſtorum Liber xl. Tit xv.
non excipit aliquam perſonam, nec cauſaaliquam, niſi vnam:
numiſſionem videretur eſſe admittenda de
ſtatu quastio ſine praſcriptione quinquen-
nu quaſi honestior. atque ita à Iuſtiniano
constitutum eſt, hoc iure obstat praſoriptio
quinquennij, niſi extra ordinem ſubuenerit
princeps. CVIAC.
Exiſtens in poſſeſſione libertatis,
ſi decedit, poſt quinquennium non
quæretur amplius de ſtatu ſuo. hoc
dicit.
1. MARCIANVS libro ſingulari de
Delatoribus.
8 E ſtatu defuncto-
Q rum ? ſ poſt quin-
quennium querere
non licet neque
yo priuatim, neque
fiſci nomine.
1. Sed nec eius ſtatus retra-
ctandus eſt, qui intra quinquen-
nium deceſſit, ſi per huius quæ-
ſtionem prœiudicium futurum eſt
ante quinquennium mortuo.
2. J Imô nec de viui ſtatu
quœrendum eſt, ſi queſtio huius
prœiudicium facit ei qui ante
quinquennium deceſſit. t ita di-
uus Hadrianus conſtituit.
3 JSed interdum & intra quin-
quennium non licet de ſtatu de-
functi dicere. Nam oratione diui
Marci cauetur, vt ſi quis ingenuus
pronuntiatus fuerit l, liceatl in-
genuitatis ſententiam retracta-
re P. ſed viuo eo qui ingenuus
pronuntiatus eſt, non e tiam poſt
mortem P; in tantum, vt etiam ſi
cœpta queſtio fuit retractatio-
nis, morte eius extinguatur: vt
eadem oratione cauetur.
Licet non poſſit quari de ſtatu ali-
cuius poſt quinquennium in deterius
mutando: tamen poteſt quæri poſt
quinquennium de mutando in me-
lius. h. d.
4.Si quidem P in deteriorem
conditionem quis ſtatum retra-
ctaret: ſecundum ea qu dixi,
præſcribendum eſt. Quid ergo ſi
in meliorem, veluti pro ſeruo li-
bertus dicatur: quare non admit-
tatur ? Quid enim ſi ſeruus quis
dicatur, quaſi ex ancilla natus,
que ante quinquennium * mor-
tua eſt? Quare non liceat proba-
re liberam fuiſſe? hoc enim &
pro mortua eſt: & Marcellust
libro quinto de officio conſulis
ſcripſit poſſe. Ego quoque in audi-
7
356
intra quinquenniã.SS QxDEMM. Apparet ex princip. legis quod
praſcribitur ſpatio quinquennij volenti retractare ſtatum defun-
cti in deteriorem. Sed quid ſi in meliorem vult procedere?etiam
vltra quinquennium poteſt. nam ſi aliquis dicitur ſeruus quaſi ex
ancilla natus, qu erat mortua iam elapſo quinquennio, ille auté
vult probare matrem
fuiſſe liberam, audi-
tur.FRANC.
g J De ſtatu defun-
ctorum. qui tempore
mortis erant bona fide-
in poſſeſſione liberta-
tis. quod ſi varietas in-
teruenit, poſteriora
ſpectantur tempora:vt
S. eodl ſi mater & l. fin.
& ad emancipationem
non pertinet: vt in eod.
titul. l. quod eſt. Sed
quid eſt quod dicit
poſt quinquennium,
cum nec anté: vt C, de
lib. cau. l. principaliter.
Reſpon. non propter
carnem & oſſa, ſed
propter poſteros & pe-
culium quœritur intra
quinquennium, non
vltra: vt & jeodl lij &
Ceo.l j & l ſi is. & hoc
ſi non fuerat ingenuus
a De ſtatu de.
uncti intra
qu inquennii
queri ſolet ne
propter poſte.
ros & pecu-
lium, adde
gleſſa l. prin-
cipaliter. 13c.
de liberali cau-
pronuntiatus:aliàs nec ſa.
intra quinquen nium:
vt j. S. ſed interdum.
ACCVRS.
Fuit hac de re ve-
tus Senatuſconſultum.
Suetonius in Veſpaſia-
no vetuit de cuiuſque
defunctorú ſtatu qu-
ri intra certos annos.
CVIAC.
h 5 Fiſci vt & C.eo.
l.ſi mater.
i Viui. qd. non ſo-
lum de mortui ſtatu,
ſed nec etiam de ſtatu
viuentis queri poteſt, ſi
prœiudicetur ei qui
ante quinquennium
deceſſit.Az o. vt & C.
eol.j.& i. ACCVRS.
e Fuerit. per collu-
ſione.ACCVRS.
l Liceat quilibet de
populo.Acc.
m Retractare. intra
quantum, dixi S. tit. j.
l. j.
n Poſt mortem. ſic
J.de re iudil ſi cum pro-
curator. & j. ad l. Cor-
nel. de fal.l. j SStutores. &
J. de verb. oblig. l. hoc
iure.
o J Cœptaſpeciale
vt conteſtatione non
perpetuetur actio, nec
fiat tranſitoria contra
heredes: vt & j. l pro-
xi.in fin ſic C.de dolo. l.
fin. regulariter contra:
vt C de praſcr, xxx. an-
no.l finali.
p S Si quidem. dixi
S.eod, in prin.Acc.
q Non admittatur.
Certe imo admittitur,
vt ſubiicit. & jeod. l.
b, bLitis conte-
ſtatione quan-
doque non
perpetuatur
actio, neque
tranſit in he-
redes, adde
Gloſſ.l.2...2.
infrà de collu-
ſione detege-
da. adde De
cium in l pupl
lum in hr-
des. nfrà de t¬
ulis iur-
penult.
r Ante quinquen-
nium. & in ſeruitutis
poſſeſſione ea exiſten-
te: vnde praſcriptio
quinque annorum non poteſt allegari: & ideo poteſt & neceſſa-
rium eſt probari de libertate hu ius qui dicitur ſeruus. Azo.
ſ Pro mortua. id eſt, pro eius ſtatu tuendo.
t Et Marcellus. nunc reſpondet.ACCVRS.
a Secutus.
vt ſuprà li in fin. ACCVRS.
aJ Hac oratio. ſcilicet diui Marci, quam non habemus. & de ea
fit mentio j.tit.jl. jS..ſed interdum.ACCVRS.
b
C. vbi cauſa ſtatus. l.fi.
c Atronum. ) Non
ſe v & S eool,.
plené dixi. Sed argum.
contra.C.de praſcri.long.
temp-l. fiin fi.
otie GaSvS.
Quotiens quari-
tur an quis ſit libertus
meus, quod contingit
multis de cauſis: ſiue
petam operas, ſiue ob-
ſequium:ſiue petam ne
me vocet in ius ſine
venia, vel ſimili de
cauſa: eſt mihi danda
actio in rem prœiudi-
cialis. & hc ſunt vera
ſiue ille dicat ſe inge-
nuum ſiue dicat ſe li-
bertum: ſed non meû.
tune ſi ille eſt in poſ-
ingenuitatis, mihi in-
cumbit onus probandi
eum eſſe libertum
meum: & ſi hoc non
probo, ille vincetFR.
4 S Quoties. Con.l.ge-
neraliter j. de excep. rei
iudicat. & ex hac illa eſt
explicanda. Vide no-
tat. & ſcript ad l.8. S. de
probat. & l. 1O C. de pro-
batCVIAC.
a Præiudicium d Praiudicium. i. a
ro actione in actionem in rem pr-
ren praiudi- iudicialem: vt Inſtit. de
ciali. 4ct.S. praiudiciales.
e Idem praiudicium.
id eſt, prædicta actio.
f Fungitur. quia
hic libertus non erat
in poſ libertinitatis
rs, ſed men- apud eum qui ſe dicit
dose. Taurell. patronum. aliàs con-
tra. S. de proba. l circa.
6 Probare ſed in queſtione
operas ſibi de- operarum ſemper pa-
bitas à liberto tronus probat: niſi ſit
et nt naturaliter opera debi-
naturaliter ta: vt S. de prob. l. quo-
debitz.
r Vulgô inci-
pie, lie
* In archety-
po erat, aucto-
ſa. l. igitur ſciendum. S.
ſi opera & j. de excep.l.
generaliter. & S. de libe.
agnl. ſi quig à liberis.S.
ſolent.ACCVRS.
NE DE STATV
defunctorum poſt
quinquennium
quratur.
Dictum-eſt de ſtatu vi-
uorum: nunc de ſtatu
defunctorum.
E ſtatu defun-
ctorum. J CA-
SVS. Quidam ſtans bo-
na fiin poſ. libertatis,
* De ſtatu vi¬ deceſſit inſtitutis he-
uorum quari- redibus. dicitur quod
ur ſemper. poſt quinquennium à
tempore mortis non
eſt quœrendum de eius
ſtatu: nec eſt quœren-
dum de ſtatu eius qui
deceſſit intra quin-
quennium, vel etiam
eius-qui viuit, ſi per
* Retractari
ſtatus quande
dicatur.
tiens. facit S. de lib. cau-
5 Nullam cauſam niſi vt S. eo.l ij fin, & hoc corrigitur per l.
IV. PAPINIANVS libro vicenſimo-
ſecundo Queſtionum.
Ratio ?*que prohibet apud
conſules aut prſides pro-
uinciarum poſt quinquennium à
die manumiſſionis in ingenuita-
tem proclamare, nullam cauſam
aut perſonam excipit.
Pone caſum vt ſuprà eol.j.
V. IDEM libro decimo Reſpon-
ſorum.
AtronumS poſt quinquen
nium ſententiæ pro ingenui
rate dictæ, quo ignorante res iu-
dicata eſt, non eſſe præſcriptio-
ne temporis ſommouendum, re-
ſpondi.
VI.VLPIANVS libro vigenſimooctauo
ad Edictum.
Votiens a de hoc conten-
ditur, an quis libertus ſit: ſi-
ue operæ petantur, ſiue obſe-
quium deſideretur, ſiue etiam fa-
moſa actio intendatur, ſiue in ius
vocetur, qui ſe patronum dicit,
ſiue nulla cauſa interueniat: red-
ditur præiudicium. Sed & quo-
tiens quis libertinum quidem ſe
confitetur, libertum autem Gaij
Seij ſe negat:idem prœiudiciumt
datur. redditur autem alterutro
deſiderante: ſed actoris parti-
bus ſemper, qui ſe patronum di-
cit, fungiturf, probaréque liber-
tum ſuum neceſſe habet: aut ſi
non probet, vincitur.
NE DE STATV DE-
functorum poſt quinquen-
nium quaratur.
TITVLVS XV.
Sequitur in hoc tit aliud S. C.ne de ſtatu
defunctorum poſt quinquennium quaratur
in deteriorem conditionem. Malo dicere
quratur quàm retractetur, quamquam
& hoc quoque rectum ſit. tam enim recte
dicitur retractari * ſtatus de quo nunc pri-
mum quaritur, quam is de quo litigatum
& pronuntiatum eſt ante. ſed hoc posterio-
re ſenſu cuius de ſtatu viui pronuntiatum
eſt ne intra quinquennium quidem retra-
ctari eo mortuo poteſt, priore ſenſu poteſt.
Sed & poſt quinquennium in honeſtiorem
conditionem, non in deteriorem. De J ſta-
tu autem viuorum quaritur ſemper. At
poſt quinquennium ſententia non retracta-
tur in deteriorem conditionem. l. 2. de iu.
an, aur. l. 29. S. vlt. de lib. cau. niſi cau-
ſa prior acta ſit ignorante patrono. l. j. &
pen. S. tit. prox. In honeſtiorem, vt opinor,
retractari poteſt. Et conſequenter poſt ma-
hoc fieret preiudicium mortuo ante quinquennium.Ité aliquan-
do nec intra quinquennium de ſtatu defuncti quaritur, vt cum
iudicatus eſt quis ingenuus, de ceſſit poſtea:nõ amodô debet que-
ri de ſtatu eius: nec retractari ſententia lata pro ingenuitate etiam
Digeſtorum Liber xl. Tit xv.
non excipit aliquam perſonam, nec cauſaaliquam, niſi vnam:
numiſſionem videretur eſſe admittenda de
ſtatu quastio ſine praſcriptione quinquen-
nu quaſi honestior. atque ita à Iuſtiniano
constitutum eſt, hoc iure obstat praſoriptio
quinquennij, niſi extra ordinem ſubuenerit
princeps. CVIAC.
Exiſtens in poſſeſſione libertatis,
ſi decedit, poſt quinquennium non
quæretur amplius de ſtatu ſuo. hoc
dicit.
1. MARCIANVS libro ſingulari de
Delatoribus.
8 E ſtatu defuncto-
Q rum ? ſ poſt quin-
quennium querere
non licet neque
yo priuatim, neque
fiſci nomine.
1. Sed nec eius ſtatus retra-
ctandus eſt, qui intra quinquen-
nium deceſſit, ſi per huius quæ-
ſtionem prœiudicium futurum eſt
ante quinquennium mortuo.
2. J Imô nec de viui ſtatu
quœrendum eſt, ſi queſtio huius
prœiudicium facit ei qui ante
quinquennium deceſſit. t ita di-
uus Hadrianus conſtituit.
3 JSed interdum & intra quin-
quennium non licet de ſtatu de-
functi dicere. Nam oratione diui
Marci cauetur, vt ſi quis ingenuus
pronuntiatus fuerit l, liceatl in-
genuitatis ſententiam retracta-
re P. ſed viuo eo qui ingenuus
pronuntiatus eſt, non e tiam poſt
mortem P; in tantum, vt etiam ſi
cœpta queſtio fuit retractatio-
nis, morte eius extinguatur: vt
eadem oratione cauetur.
Licet non poſſit quari de ſtatu ali-
cuius poſt quinquennium in deterius
mutando: tamen poteſt quæri poſt
quinquennium de mutando in me-
lius. h. d.
4.Si quidem P in deteriorem
conditionem quis ſtatum retra-
ctaret: ſecundum ea qu dixi,
præſcribendum eſt. Quid ergo ſi
in meliorem, veluti pro ſeruo li-
bertus dicatur: quare non admit-
tatur ? Quid enim ſi ſeruus quis
dicatur, quaſi ex ancilla natus,
que ante quinquennium * mor-
tua eſt? Quare non liceat proba-
re liberam fuiſſe? hoc enim &
pro mortua eſt: & Marcellust
libro quinto de officio conſulis
ſcripſit poſſe. Ego quoque in audi-
7
356
intra quinquenniã.SS QxDEMM. Apparet ex princip. legis quod
praſcribitur ſpatio quinquennij volenti retractare ſtatum defun-
cti in deteriorem. Sed quid ſi in meliorem vult procedere?etiam
vltra quinquennium poteſt. nam ſi aliquis dicitur ſeruus quaſi ex
ancilla natus, qu erat mortua iam elapſo quinquennio, ille auté
vult probare matrem
fuiſſe liberam, audi-
tur.FRANC.
g J De ſtatu defun-
ctorum. qui tempore
mortis erant bona fide-
in poſſeſſione liberta-
tis. quod ſi varietas in-
teruenit, poſteriora
ſpectantur tempora:vt
S. eodl ſi mater & l. fin.
& ad emancipationem
non pertinet: vt in eod.
titul. l. quod eſt. Sed
quid eſt quod dicit
poſt quinquennium,
cum nec anté: vt C, de
lib. cau. l. principaliter.
Reſpon. non propter
carnem & oſſa, ſed
propter poſteros & pe-
culium quœritur intra
quinquennium, non
vltra: vt & jeodl lij &
Ceo.l j & l ſi is. & hoc
ſi non fuerat ingenuus
a De ſtatu de.
uncti intra
qu inquennii
queri ſolet ne
propter poſte.
ros & pecu-
lium, adde
gleſſa l. prin-
cipaliter. 13c.
de liberali cau-
pronuntiatus:aliàs nec ſa.
intra quinquen nium:
vt j. S. ſed interdum.
ACCVRS.
Fuit hac de re ve-
tus Senatuſconſultum.
Suetonius in Veſpaſia-
no vetuit de cuiuſque
defunctorú ſtatu qu-
ri intra certos annos.
CVIAC.
h 5 Fiſci vt & C.eo.
l.ſi mater.
i Viui. qd. non ſo-
lum de mortui ſtatu,
ſed nec etiam de ſtatu
viuentis queri poteſt, ſi
prœiudicetur ei qui
ante quinquennium
deceſſit.Az o. vt & C.
eol.j.& i. ACCVRS.
e Fuerit. per collu-
ſione.ACCVRS.
l Liceat quilibet de
populo.Acc.
m Retractare. intra
quantum, dixi S. tit. j.
l. j.
n Poſt mortem. ſic
J.de re iudil ſi cum pro-
curator. & j. ad l. Cor-
nel. de fal.l. j SStutores. &
J. de verb. oblig. l. hoc
iure.
o J Cœptaſpeciale
vt conteſtatione non
perpetuetur actio, nec
fiat tranſitoria contra
heredes: vt & j. l pro-
xi.in fin ſic C.de dolo. l.
fin. regulariter contra:
vt C de praſcr, xxx. an-
no.l finali.
p S Si quidem. dixi
S.eod, in prin.Acc.
q Non admittatur.
Certe imo admittitur,
vt ſubiicit. & jeod. l.
b, bLitis conte-
ſtatione quan-
doque non
perpetuatur
actio, neque
tranſit in he-
redes, adde
Gloſſ.l.2...2.
infrà de collu-
ſione detege-
da. adde De
cium in l pupl
lum in hr-
des. nfrà de t¬
ulis iur-
penult.
r Ante quinquen-
nium. & in ſeruitutis
poſſeſſione ea exiſten-
te: vnde praſcriptio
quinque annorum non poteſt allegari: & ideo poteſt & neceſſa-
rium eſt probari de libertate hu ius qui dicitur ſeruus. Azo.
ſ Pro mortua. id eſt, pro eius ſtatu tuendo.
t Et Marcellus. nunc reſpondet.ACCVRS.
a Secutus.