Iustinianus <Imperium Byzantinum, Imperator, I.>: Corpus Ivris Civilis Ivstinianei (Band 5,2): Institutionum, Sive Primorvm Totivs Ivrisprudentiae Elementorum Libri Quatvor: Omnia à mendis quàm accuratissimè repurgata, atque vindicata (Lyon, 1627)

541

aJ x maliiuidem eſt ex quaſi malefis afnau-al.
E, maſent ile or nuliaiuus ſprr, d a adines

Aee... ¬
bJFurtum fecerint. ſup. extranco. & idem in ſequẽtibus artieu-

De noxalibus actionibus. Tit. viij.




542

Angelus, qud redimens aliquem ab hoſtibus(qui hodie intelli-
ãtur infideles) poreſt eum retinere loco pignoris, ve ſeruiat ſi-
S per uinuenmium niſiſe redemerit lſimaatus s fiſfde lepal-
& l.j. C de capti.
Sunt autem.JCASVS. Ego dixi Imperatori: Domine, vellem

lis. Nam cum domino talia cõmittendo, agi nõ poreſt:vr ſupr.

de oblaex delit. S. hi qui.
& ffde noxalibus. . n
feruum.
c Domino damnato.
neſcienti cum delin-
queret ſeruus: vel ſciẽ-
ti, tamen prohibere nõ
valenti, alioquin in ſo-
lidum tenetur: vt ff de
noxa. act l i & l. in deli-
u. & Ceol j.
d’ ſtimationem. pu-
tà decem ad qu ſem-
per eſt obigatus ſed li-
eratur dando animal.
ſeil. quouſque actione
iudieati conueniatur:?
ffde re iudie. l. miles.5.
decem. & ff.de petit hare.
l. item veniunt. 6. cum
pradiximusACCVRS.
Aut ipſum hominẽ.
uid. cod. aut hunc ho-
minem. quid. aut homi-
nemhos verô probarim
otius, quàm illos. ma-
lim tamen, aut noxam
dedere. vt in S. 1 infrà, de
fe iud fide mox ae.
alioqui nõ recté ſequi-
tur, Noxa autem eſt cor-
pus. ſed noxa etiam pro
peccato accipitur. Noxe
igitur hominem dede-
re, id eſt, pro peccato,
quod alibi ad noxam in
noxam, l. ſi iure. vlt. de
nox. actio. l.1. 5. eum a¬
rites. ſi quadr. paup fec.
CVtAC.
e Noxia. vnde ver-
ſus: Noxia delictum,
delinquens noxa voca-
tur. ſed quandoque vno
po aio vrimur.
Iniquum. ſed quan-
doque iniquius eſſer of-
ficium alieuius eſſe ſibi
damnoſum, ſecundûm
Ioannem:utff.de fur.l ſi
ſeruus communi. S. quod
vero.
Dominus noxali. CA-
Svs. Quod iam dictum
eſt de noxalibus actio-
nibus, ſufficeret pro to-
to titulo. In 5. tamen
iſto dicitur, quod ſi do-

X maleficiis? ſer-
uorum, veluti ſi
furtum fecerintP,
aut bona rapue-
rint, aut damnum
dederint, aut iniuriam commi-
ſerint: noxales actiones proditæ
sut, quibus domino damnato
permittitur, aut litis ſtimatio-
nem ſufferte, aut ipſum homi-
nem a noxz dedere.

1. 5 Noxa autem eſt ipſum
corpus quod nocuit: id eſt, ſer-
uus:noxia s ipſum maleficium:
veluti furtum, damnum, rapina,
niuria.

2. J Summa autem ratione
permiſſum eſt noxx deditione
fungi. Namque erat iniquum ,
nequitiam eorum vltra ipſori
corpora domini dãnoſam eſſe.

Pro delicto ſerui dominus libera-
tur dando ſeruum pro noxa:& in
damnum paſſum trãsfertur domi-
nium: quod auocari poteſt, ſi domi-
nus emendet damnum, & velit eu
manumittere. ARET.

3. Dominus noxali iudicio
ſerui ſui nomine g conuentus,
ſeruum actori nox dedẽdo li-
beratur h: nec minus! in per-
petuum eius ſerui dominium à
domino transfertur. Sin autem
damnum ei cui deditus eſt, ſer-
uus reſarcierit quæſita pecunia:
auxilio prtoris inuito domi-
no manumittetur.

oxalium actionum quadam
ſunt ciuiles, & quadam pratoriæ.
ARET.

4. Sunt autem conſtitute

noxales actiones aut legibus,
aut edicto prætoris. Legibus,
veluti furti B ex lege dupde-
cim tabularum, damni P iniurie
ex lege Aquilia. Edicto præto-
ris: veluti iniuriarum, & vi bo-
norum raptorum.

Omnis ad quem ſeruus delin-
quens tranſit, noxaliter cõuenitur.
Et noxaliter etiam quis punitur
pre delicto liberi hominis facti po-
ſteà ſeruiARET.

5. q Omnis autem noxalis
actio caput ſequitur. Nam ſi ſer-
uus tuus noxiam commiſerit :
quamdiu in tua poteſtate ſit :
tecum eſt actio:ſi autem in alte-
rius poreſtatem peruenerit, cum
illo incipit actio eſſe:at ſi manu-
miſſus y fucrit, direct P ipſe
tenetur, & extinguitur noxæ de-
ditio Ex diuerſo quoque directa
actio noxalis eſſe incipit. Nam
ſi liber homo noxiam commiſe-
rit, & is ſeruus tuus eſſe cœpe-
rit(quod quibuſdam caſibus ef-
fici primo libro tradidimus)
incipit tecum eſſe noxalis actio,
qua anteà directa fuiſſet.

Ex delicto ſerui proprij nulla
competit domino actio, etiamſi po-
ſteà alienetur, vel manumittatur.
Item in ſeruo alieno qui efficitur
ipſius damnum paſſi. Item ex deli-
cto domini non datur actio ſeruo
libero facto. ARET.

Annotato: Ouotiens ab initio a¬
ctionis ortus impeditur, quaquam
res adeũ casũ perueniat in quo na-
ſci actio poſſet, nihilo magis ſuſcita-

tur, vel oritur actio: e regione auté

ſeire, an actiones ill
noxales procedãt à iure
ciuili, an à prtorio? Et
dicit, quod ab vtroque
iure procedút. Eſt enim
vna actio noxalis qua
procedit à lege duode-

cim tabularum, ſe actio

furti non manifeſti. Eſt
& alia noxa. que de-
ſcendit à lege Aquilia.
ſe damni iniurle. & alia
ſunt actiones noxales,
quæ deſcendunt à iure
prtorio: veluti vi bo-
norum raptorum, & in-
iuriarum. Franc.
l Furti. ſcnon mani-
feſti. Nam ? actio furti
manifeſti eſt pratoria:
vt infr. de perpe. & temp.
atS.j.
Veluti furti. Veter.
veluti furti lage 12.tabu.
damni iniurie lege Aqui-
lia. Recte autem Accur.
noſter, (furti nec mani-
feſti. J Actio enim furti
nec manifeſti in duplu
eſt extt. tabu. Actio
furti manifeſti in qua-
druplum eſt e iure pra-
torio, quod & ex recen-
tibus Anton. Auguſtin.
probat, & Ant. Contius
Biturigum ſcholæ non

incelebris doctor forti¬ ſi

ter defendit, & mihi
veriſſimum videtur.
CVIACIVS.
m Damni.
actio.
Omnis autem. JCa-
SVS. Scire debetis,
quod omnis actio no-
ralis caput ſequitur:
Vnde ſi ſeruus runs da-
num dederit, & poſteà
incipiat alius eum poſ-
ſidere: agitur noxaliter
contra nouu dominum
ipſum ſeruú poſſiden-
tem: vel ſi manumiſſus
fuerit, tunc porerit di-
rectô conueniri de de-
licto ſuo. & ſimiliter
contingit ecõuersô ple-
rumque, quod ille qui

ſcilicet

minus cõueniatur pro maleficio ſerui, dando ſeruum liberatur:
& in iſto caſu licèt dominus pro delicto ſerui, & non pro facto
ſuo ſeruum tradat ipſi actori:tamen dominium trãsfert in ipsû
actorem, ſicut transferret dominium ſerui in tradendo ſeruum
pro proprio facto:putà ſi vendidiſſet eum. Veruntamen ſcire
debetis, quod ſi ſeruus datus pro noxa quaſita pecunia ab ami-
cis ſuis, damnum velit reſarcire, auxilio prætoris manumittetur.
QQoſ el mirabile: ſedhoc eſt in fauorem libertatis l dFran-
ciſcus de Aretio.
ss erui ſui nominus tenetur nomiue ſer
ui, & ita debet fundari libellus ſecundûm Ang. Aret.
h Liberatur. Sed cûm ſeruus non ſit in obligatione: ſed damni
eſtimatione: vt ff. de re iudic. l. miles. decem. quomodo dando
ſeruum liberatur, cûm aliud pro alio inuito creditore ſolui non
poſſit: vrff ſi cortum petatur lii.SS j. Reſpond. P Speciale eſt:quia
iniquum eſt, ſerui nequitiam vltra ipſius corpus extendi: vt .
eod. S ſumma.
i (Nec minus quaſi dicat, licèt detur pro alio: ſcilicet pro deli-
cto, vel eſtimatione delicti:tamen dominium transfertur.
e 5 Auxilio. ſed noune iniquum eſt, auferri quod perpetuô ſibi
qaſiun eſt vt modi dixerat& probatur ſ rerum amotaruem
nõ enimi Sed certe eſt ſpeciule fauore libertatis: ſic & alias, C.de
patribus, qui fil diſtr li &ff ſi liber ingenuus eſſe dicatur lu, ſic &
ffde haredib inſtil ſi pigno. AeCVRS. ADDITI O. Et dicit hic

tenebatur directô primô ex delicto ſuo, poſteà incipiat teneri
noxaliter: & de hoc exemplificat dominus Iuſtinianus ſatis in
literahoc dicit.
n Commiſerit. ſc, extranco. .
o SIn tua poteſtnte ſit. vel dolo feciſti quô minus ſit. nam tunc
vtilis noxalis locum habet:vt ffaod,ſi bona fide. & lelectio.S. ſi is.
pS Directo hic diſtingue ban ſeruus deliquit, an contraxit, pri-
mo caſu ſi in dominum, non tenetur poſteà factus liber:vt ſupr.
de obli qua ex delict. S-hi qui & infr proxi.S. & ffde fur.l ſerui, &
fli.Si in extraneum, tenetur ditecto vt hic. Si autem cõtrahat,
& fuerit connexa geſtio illa, quam geſſit in ſeruiture, cum ea
quam in libertate fecit, tenetur, non alias: vt ffade nego geſt leum
atum. & C.an ſeruus ex ſuo facto. L.ii in fin. niſi in caſuve C. de
petihare l.fina. S. pen-infin. ADDITIO. Alios etiam caſus ha-
bes notatos in leum actum in glo reddereffde nego. geſt.
q Primo librovt ſupr. de iure perſo S pe.
Si ſeruus domino. ICASvs. Pone, quod ſeruus deliquerit cõtra
dominum ſuum: certé de hoc nulla obligatio prodita eſt:quia
nulla eſt actio ciuilis inter dominum, & ſeruú. & ade hoc ve-
rum eſt, vt ſi nouum dominum incœperit ſeruus ille qui contra
dominum deliquit, obtinere: vel ſi liber factus fuerit, non poſ-
ſit quondam dominus contra eum agere, nec nouumdomimum
noxalirer cõuenire. Sed quid ſi ſeruus alienus aliquid deliquerit
cõtra te, & poſteà factus fuerit ſeruus tuusporerſſne agere con-

tra do

a Furti nõ ma
nifeſti actioeſt
ciuilis. Furti
vere manife-
ſti, prtoris.

J Et idem i
ſeruns moria-
tur: quoniatn
tune extingui
tur crimen, &
dominus libe-
tatur, etiam ſi
dolo poſſidere
defiit antequi
conueniatur:
vel antequam
ſit in mora lu-
dicij accipien-
dil lectios ſi
u, quem ff tod.
ſecundim I. de
Pla

Seruus ma-
numiſſus, an
& quando te-
neatur de ge-
ſtis in ſerui-
tute.