Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Hinweis: Your session has expired. A new one has started.
Metadaten

Iustinianus <Imperium Byzantinum, Imperator, I.>
Corpus Ivris Civilis Ivstinianei (Band 5,2): Institutionum, Sive Primorvm Totivs Ivrisprudentiae Elementorum Libri Quatvor: Omnia à mendis quàm accuratissimè repurgata, atque vindicata — Lyon, 1627

DOI Page / Citation link: 
https://doi.org/10.11588/diglit.2602#0293
Overview
loading ...
Facsimile
0.5
1 cm
facsimile
Scroll
OCR fulltext
543 Inſtitutionum Imberialium Libiij. 544

tra dominum quondam ſerui tui nunc ex illo delicto? Et reſpõ.
dominus Iuſtinian, quod iam finita eſt illa actio qua primô
competebat. Deducta eſt enim in eum caſum à quo non pote-
rat incipere: & quamuis poſteà illum ſeruum alienaueris, adhuc

lex, quod poreſt cedere bonis in pec ulio tali: ve e.

poſſlcum & filij in co quod dicit vel à patre, &c. Sed
reſp. Aldricus, quod dicta lex, cum & filij loquitur de c.

qui be cede.
uie verbe
aſtrẽſi, vel

non poreris contra eum agere: ſicut nec poterit ſeruus alie-

natus, vel manumiſ-
ſus in quem dominus
ſuus deliquerat, age-
re contra ipſum. h.
Franc.
a (Obligatio. ſcil, ciui-
lis: ſed naturalis ſic: ve
ſade ſadeiuſſerisi.
Cum ipſe. manu-
miſſo: vt hie, & Cod eo.
l.jiACCVRSIVS.
e J In poteſtate. cum
alienatus eſt. & facit ſf.
de pocl. & ancillarum. S.
ſi ſeruua ver, ſed ſi alieno.
ACeVRS.
dJ Eſſe cœperit. ante li-
tem conteſtatam. Nam
poſt litem conteſtatam
non intercidit: vt ff o.l.
ſi alienus ſeruu, Et eſt
ratio: quia imputatur ei
quare alienauerit: vt ſf.
cod. l. quemadmodum.in
prineip...... E..
e 5 Interdicitur. facit
f de min l verum. in fin.
j. reſp & f de leg. j. lle-
patarius- infin. ...
F Non potuit. ſcilicet
noxalis actio. J Et no.
rem impediri, ſi deduci-
tur in eum caſum, à
quo incipere non po-
teſt: arg. ſupr. de leg. . ex
contrario.
gJ Non potes arg. ffde
capti. & poſtl re. ljySSj.
alias de cap. demi. Ljj. 5.
ci qui.
Sed veteresJCASVS.
Dixi vobis qualiter do-
minus conuenitur a¬
ctione noxali, & quali-
ter poterit ſe liberare
dando ſeruum pro mo-
za. Hoc etiam habebat
olim locum in filiis
vtriuſque ſexus. Noua
autem conſtitutio recte
reſpuendam hanc aſpe-

quæ ſemel nata eſt obligatio, ſi in
eum caſum res perducatur à quo
initium capere nõ poſſet, euaneſcit.
6. Si ſeruus domino no-
xiam commiſerit, actio naſci-
tur. Namque inter dominum, &
eum qui in poteſtate eius eſt,
nulla obligatio naſci poreſt.
Idebque & ſi in alienam pore-
ſtatem ſeruus peruenerit, aut
manumiſſus fuerit; neque cum
ipſo, neque cum eo cuius nunc
in poteſtatee ſit, agi poteſt. Vn-
de ſi alienus ſeruus noxiam tibi
commiſerit, & is poſteà in pote-
ſtate tua eſſe cœperit d, inter-
dicitur actio: quia in eum ca-
ſum deducta ſir, in quo conſi-
ſtere non potuit f. Ideoque li-
cêt exierit de tua poreſtate, age-
re non potes S: quemadmodum
ſi dominus in ſeruum ſuum ali-
quid commiſerit: nec ſi manu-
miſſus, aut alienatus fuerit ſer-
uus, vllam actionem contra do-
minum habere poteſt.
Veteri iure filifumiliàs noxiam
inferentes, nõ ſecus, atque ſerut, no-
xe dedebãtur:quod vipoi aſperi,
& inhumanã hoc iure exauctora-
tum fuit: cum filiusfamilias, qui
deliquit, ipſe conueniri poſſit.
7. J Sed veteres quidem hoc
& in filiisfamiliàs maſculis, &
fœminis admisêre h. Noua au-
tem hominum conuerſatio hu-
iuſmodi aſperitatem recte re-
ſpuendam eſle exiſtimauit: &
ab vſu communi hoc penitus

de eo quod habet à patre ſibi eunti in caſtra donati
etiam caſtrenſe dicitur: vt Cod. famil erciſcüda. l ſi filiuufa

receſſit. Quis enim patiatur, fi-
lium ſuum, & maxime filiam, in
noxam alij dare, vt pene a per
filij corpus pater magis quam
filius periclitetur: cum in filia-
bus etiam pudiciti fauor! hoc
bene excludat? Et ideô placuit,
in ſeruos tantummodô noxa-
les actiones eſſe proponendas:
cum apud veteres legum com-
mentatores inuenerimus ſa-
pius dictum, ipſos filiosfami-
liàs n pro ſuis delictis poſſe con-
ueniris.
SI QVADRVPES PAV-

periem feciſſe dicatur.
TITVLVS IX.

Quotiẽs quadrupes contra inna-
tam ſui generis conſuetudinem
commota ferttate, laſciuia, vel alie
quouis modo damnum intulerit,
actio noxalis aduerſum quadru-
edis dominuin accommodatur: vt
aut damni astimationem ſoluat,
aut animal noxæ dedat.
NimaliumP no-
mine , qua ratio-
ne carent, ſi qua
laſciuia , aut fer-
uore, aut feri-
tare,s pauperiem fecerint, no-
xalis actio t lege duodecim ta-
bularum prodita eſt. Qu a¬
nimalia ſi noxæ dedantur profi-
ciunt reo ad liuerationem: quia
ita lex duodecim tabularum
ſcripta eſt rg: vr purà, Si equus
calcitroſus calce percuſſerit, aut bos
cornu petere ſolitusl, cornu petierit.

tum, quod
familias.
,¬,
SIQVADRV.
pes pauperiem feciſ-
ſe dicatur.
De maleficiis ſerurum
dictum eſtnunc de male-
ficiu irrationabilium a¬
nimalium. Nam aut
damnum dat homo liber,
& tune locum habet tit.
ſupr. ad leg. Aquil. per
totum. Aut ſeruus, & tie
locum habet ſupr tit. per
totum. Aut aliud ani-
mal:& tunc locum habes
hic tit. AccvRS.

Nimalium. To-
tus iſte titulus di¬ i
uiditur in duas partes.

Prim, quando actio
de pauperie locum ha-
bet, vel non. Secundô
loquitur quando haber
locum actio de dil. e¬
dic. vel non. Secuda ibi,
Hac autem vel ibi; Ca-
terum. CASVS. Qua-
ſiui à legiſlatore, quali-
ter conueniamur no-
mine animalium qu
ratione carent, ſi dam-
num dederint? Et reſp.
ſi animal ratione ca-
rens, laſciuia, vel ferita-
te damnum dederit, vel
pauperiem fecerit ali-
cui: porerit contra te a¬
gi act. noxali de paupe-
rie: quæ quidem actio
deſcendit ex leg. xij. ta-
bul. poteris tamen libe-
rari dando illud ani-
mal pro noxa. ſed do-
mine, qualiter animal
irrationale poreſt da-
re damnum, aut pau-
periem facere? Et ipſe
reſpond. Frater, ſi equus
tuus calcitroſus calce
percuſſerit:aut bos tuus

ritatem exiſtimat, & ſtatuit, hoe ſolum in ſeruis habere locum:
& maxmè, quia veteres legum auctores ſcripſerunt filiosfa.pro
delictis eorum conueniri poſſe. h. d.
a Et ideb quia h Admisére. Iure a veteri dabatur filius pro noxa, vt ſeruus:vt
hoe non crat hie. Itẽ occidebatur licite à parre, ſicut ſeruus à domino:ſed ho-
ieetodn die non ſie bi vt ſupr de his qui ſint ſui vel alie iu &y, & ſupr de
asetoiſl, lur pr ſuut ir ſe v CCde pai polſſ
quitur, quodi J Exiſtimauit. v hie, & Cod de fur. & ſer cor. lapud antiq. in
iſte tert debet fin. ACCVRSIVS.
intelligi ante Penei.feré: vel pœna nominaliter. ſcil. per corpus poen: &
ur geſte tunediphthongatur qd per copus fili patientis poenam-
b Filius olin S Dare vt pene. Om.veeee codd dare vt pene per corpus pater ma-
ro nora d&r uirrctiſimé Senſus eſt patren per corpus lun propemodum
atur, & à pa perehtari magis, quam filium. Saluianus 8. de prouid. In ſuppli-
releite ocel cio filij pietas paterna torquetur CVIACIVE.
debaur. Pudieitin fauor. No quod pudicitia eſt multum fauori-
zanda facit l.nscei S. ponff.de adop. Angel.
m In ſeruos id eſt, propter ſeruos.
n J Fiiosfamiliàs non etiam patres: vt ſi filiusfamiliàs iudex li-
tem ſuam fecerit malé iudicandorvt ff. de iudic l ſi filiusfamilias.
Vel ſi damnum alieui dederit proiciendo, eo ſeparatim habita-
te à patrevt ſupr de oblig ex quaſi delict. S ſi filiusfamilàs. & fide
bis qui duie vel eſu. lj. S ſi filiufa & de his legibus dicit hie, cû
dicit, antiquos commentatores AcCVRS.
O Conueniri. ſdirecto ſf eodl noxali & l ſequenquibus filis
etrnmaus, daurie pauen acio n factuin de re iudeata in
i an faeia. eelium:vt ſeodl. & ſi condemmatus. & ffde pecu lii. , ite ſeri-
Paiat mot Et T ds ſdl Mirtdetn eantane e aurne i itſnne
mitti debent citer nõ venit an miti actor debet in poſſeſſionem peculij pro-
in peculium fectitij, Videtur quod non: quia ex delicto filij nõ debet conue-
profectitiun niri pater, vthîe dicitur. Ecõtrà videtur, quod ſic: quia alias dicit

e contumacia

ſolitus cornu petere, cornu petierit: & damnu dant, aut pauperiẽ
faciunt:propter hoc locû habet hc act. ſecundum quod de hoc
in proximos apparebit. Et ſum in verſic. hac autéactio Quaſiui
à domino luſtinian. Domine, pro Deo dicatis mihi, vtrum hac
actio locum habeat in omuibus animalibus, quæ ratione carẽt?
Et reſpond. Frater,hac actio locum habet in omnibus animali-
bus quæ carent ratione, dummodô contra naturam ſui generis,
& conſuetudinem mourantur, & alicui dampum dederint:cate-
rûm ſi ex naturali feritate alicuidamnum dederint, çeſſat hac
actio, vnde ſi vrſutà domino fugerit, & alicui nocuerit, vel pan-
periem fecerit: non poreſt dominus eius quondam conueniri:
quia ex quo fera euaſit, deſinit eſſe dominus. Et ſumus in ver-
pauperies. in quo dic caſum- Domine pro Deo exponatis, & di-
catis mih, quid eſt pauperies. Et reſpond. Frater, pauperies eſt
damnu ſine niuria, &c.Animalia autemirrationabilia, qua ra-
tione carent, non poſſunt iniuriam facere: quia iniurin pertinet
ad noxalem actionem. h.d. ACCVRS. . .
p J Animalium. l quadrupedum vt ffas. L jin princip. ſed nomi-
ne damni datr a bipede, vtilis locum habet, vt ffaoL pen.
q Laſeiuia, i. luxuria. Vel die, facilitare, vt facit pullus.
ryFeruore id eſt amorevt ſi equus tuus, ve equan meà adiret.
oſtum meum fregerit. & dicitur feruor: quia calefeeit amor:
vt in Auth qui mo nat.ffi Silud verſi ſed nihil coll. vj.
ſFrritate, icrudelirate lſna nõ ſui generis naturavt jproxS.
t. Actio quæ vocatur in factum, vel ſimpliciter de pauperie.
u Prodita.id eſt, adinuenta. IT.II .. a¬.
r Seripra eſt ve ſuprti l.S ſunt auted fi endl ja nian it
aJ Seripta eſt Deditio rei prodeſt ad liberationemquoniam i
lex x1.tab, ſeripta eſt. At qua ſequuntur, vt putà ſi equus, &c.
exempli gratia ponunturnec ſunt ez’ra midem eſtu

. LL. I ....ata mnletiam Nam idem
y (Solitus. ſubaudi in vtroque exemplo, etiam Namiden,

a Obſerua di-
ligenter glor.
it iuu m
ait differenns
inter actions
leg Aquil que
eſt adueſſusli.
erum homi-
nem, & nos.
lem, que aduer
ſus ſeruum, ae
poſtrem a¬
ctionem infa-
tumde paupe
rie, qua occa-
ſione quadru-
pedis daur,
ide tradit gl.
e.fi ſuper ur.
animali extrà
de inur, & dã.
da, dices tame
& Aquilinſer
uum eſſe no-
xalem, & in
quadrupeden
quoque.

J oncord. u
hor toi princ.in
tſi culpatuncta
Gioſi ſuper verl.
ainalia tua.
extra de ni.
& dam duio.

bEt tunc die
aut, pro, id eſt.
vt ponatur pre
codem
 
Annotationen