DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.2602#0319
595
aduerſetur, quod tam non ſcripti, quam ſcripti
iuris vnica eſt norma; quôd ſi cum eo pugnet, nul-
lius-momenti erit l.quod non ratione.fffde legib.
C.qua ſit longa conſuetude.
S. Et non. 10.
Rainaldus Corſus. lib. 1.indagat. cap. 12. redditur
autem hic ratio, cur ciues Romani partim iure
ſcripto, partim non ſeripto vtantur: quoniam ori-
go iuris fluxit ab inllitutis, vr ait Pomponius in l
2.fde origine iuris qua de re Liuius lib.3. Hali-
çarnaſſeus lib. 1o.
S. Sed naturalia.11.
Ponitur hie differentia inter ius naturale, & ius
ciuile: naturale etenim, de quo ſuprà dictum eſt,
mutari non poreſt vlla ciuili ratione: ſed ius ciuile
mutatur pr morum, & temporum varietate.
5. Omne autem.12.
Quidam hic faciunt initium tit de iure perſonar.
vt Cuiac. Hœc autem diuiſio maxime notanda eſt:
quoniam continet argumentum librorum Inſti-
tutionum, & ordinem, ac methodum horum libro-
rum:de argumento proponit; quia quicquid in ſe-
quentibus titulis ſeriptum eſt, agit vel de rebus,
vel de perſonis, vel de actionibus. ad’ordiuem
quod attinet, is ralis eſt, vt primûm agat de perſo-
nis, vt libr. ſecUdô de rebus, vt lib.2. & 3. & princ.
lib. 4 tertiô de actionibus, vt in tit. de actionibus.
Titulus ;.
De iure perſonarum.
Huie Titulo reſpondet apud Harmenopulum
tit. de libertatibus, lib. Iit I8. adde titulum l’ande-
ctarum de iure perſonarum. Caius 1. Inſtis. cap. 13.
Summa itaque.
Omnes homines aut liberi ſunt, aut ſerui. Ho
minum quiſquam neque eſt, neque fuit vnquam,
qui ad alterum horum non pertineat: etſi enim
quidam ſint, de quorunm ſtatu probabiliter dubite-
tur: quales ſunt ſtaru liberi, & addicti: qui tamen
rem paulô propius inſpiciet, facilè animaduertet
cos horum generum alterutro contiueri. coniunge
l manumiſſiones ffde iuſtitia & iure. & l ſi il, quo
ſeruuſf de condi indeb.
5. Et libertas.1.
Quid ſit libertas, declaratur hocs. vide apud
Harmenop.1.tit.2. & l. 4ff-de ſtatu hominum de li-
ertare vie art in ’all ſoiſs col vide Glo vt
per Ange. Inſtit de iure perſonar. & Bald in l.libertas.
ffde ſtatu hominum, plura de libertate, & maximè
patrie, vide per loan. Niuer. inter conſ. Alb. Brun.
conſI2. col.1. Speculat.de treuga, & pace, ad ſinem.
5. Seruitus autem.2.
Proponitur hic ſeruitutis definitio, que maxi-
me noranda eſt: aliter eam definit Cicero in para
doxis. Quintlib.2cap.3. An ſeruitus nature contra-
ria ſit, vide Ariſtot lb.1. politic cap.3. & 4. Senec de-
clam.7. Bart-in l.t. in verſaquare, ff. de ſeruit. de di-
uiſione ſeruitutis vide can. cum redemptor. 12.q.2.
S. Serui autem.3.
Antonius Auguſtinus ad l. ſi mulieres. S. plane
ignominia ff de excuſat. tuto.
uod Imperatores captiuos venderent, vide
Gellium lib.7. cap.4. Plaut.in Perſ-& Halicarn. lib.
4. Cicero in orat pro Flacco.
De mancipiis vide Varronem de lingua Latina.
Macrobium Saturnaliorum lib. ; cap. 7.
S. Serui autem.4.
De ſeruis, qui ex ancillis noſtris naſcuntur, vide
Feſtum lib. 19. & Nonium. hos prudentes vernas
vocabant confer hune Scu l. 5ffade ſtatu homi qua
ad hune locum explicandum mirè confert: tametſi
verba diuerſa ſint.
Ad pretium participandum.
Alij, vt Cuiacius, habent, partiendum. Sed perin-
de eſt.nam qui pretium, quo venditur, non parti-
cipat, is, licët maior 2o. annis fuerit, cûm diſtra-
heretur, ad libertatem nihilominus proclamare
poteſt, vtlr1ff,quibus ad libert. proclam lecet.
5. In ſenuorum.5.
Nihil intereſt vtrûm quis natus, an factns ſit
ſeruus.at verô multum referr, vtrum quis natus,
an factus ſit liber: quamuis quantum ad miniſte-
ria attiner, & officie ſeruorum, inter ſe differant:
Remiſſiones
ſerui enim alij ſunt actores, alij atrienſes, alij me-
diaſtini, alij ordinarij, alij vicarij.
Titulus 4.
De ingenuis.
Vide Caium 1. Inſtit. S.1. & Harmenopolum lib.
Iit. Hic autem totus Titulus ex Mart. pe-
titus eſt, l. 5.ff de ſtatu hominum. Vlpian, in fragmen.
Paul lib. ſenten cap. 25.
Ingenuus eſt.
Ingenuus eſt omnino liber: quoniam in eo nec
ſeruitus, nec vllum ſeruitutis veſtigium eſt. porrô
ingenuus eſt, qui naſcitur liber, vt definitur hoc
tit. vel qui natalibus à principe eſt reſtitutus, qua
de re agitur lib. 4o. Pandect. tit.2. & lib.6. Cod. tit.8.
Nouel. conſtit. 78. Cicerolibro 3. de natura deorum.
Liuius lib. 10.
S. Cum autem.1.
Mercerius libro primo opinionum, cap. 10. Coniun-
ge l.2.C de ingen manumiſſ. & l-.1de captiu.An, &
qua differentia ſit inter ſeruum eſſe, & in ſeruitu-
te eſſe, vide Fab. lib. 7. cap3. Paul. 5ſenten. tit.1. vide
glo. magn. ſuprà tit. 1.in 2 parte.
Titulus 5.
De libertinis.
Auguſtinus ad leg. I.SSff de excuſat tutor. & lib.
3. emend. cap. 7. in fine. Ne homines perpetuo iſta
belluina, & miſera ſeruitute tenerentur, veteres
eius tollendæ cauſa varios inuenerunt modos: qui
hic enumerantur. intereſt enim Reipublicæ, ciuita-
tes repleri liberis hominibus: & libertas res eſt in-
eſtimabilis.
Libertini ſunt.
Obſeruaudum hic eſt, antiquitus libertinos di-
ctos fuiſſe, non qui manumiſſi fuiſſent: ſed qui ex
iis eſſent procreati, id eſt, liberos eorum, qui ma-
numiſſi eſſent:qua de re Sueton. in Claud. cap. 24.
poſteà verô libertinos appellatos, qui cum ſerui
fuiſſent, libertatem conſecuti eſſent: & hoc ſenſu
paſſim in hoc titulo, & in libris noſtris verbum
hoc vſurpatur.
S. Multis autem.1.
Rœuardus lib. 4. var. cap.. vide Cornelium Ta
citum lib.13. Politianum miſcel.y8. vide l.1. Cod. de
Latina libertate tollenda.
Vindicta.
Vindicta virgula erat, quam lictor ſerui manu-
mittendi capiti imponens eundem in libertatem
vindicabat. qua de re Vlpia-in fragm. tit. 1. Boët. in
Topicis Cicero. Theophil.in S vlt-hha, meminit etiam
huius virgul Plutarchus in libello de iis, qui tar-
dius à Deo puniuntur.
S. Si vero.1.
Rainaldus Corſus lib. indagat cap.15. monet au-
tem hic manumiſſionem quouis tempore, & loco
fieri poſſe: quod quomodo intelligendum ſit, opti-
me declarat hîc Hotom.
S. Libertinorum.3.
Ad intellectum huius S. vide Alciatum lib.1. pa-
rerg. cap. 16. Fernandum lib. 2. explic. cap.18. Marcum
Vetranium de iur lib.1.cap.29. l’olitianum miſcella.
84. Turneblib 7 aduerſcap.22.
Titulus 6.
uibus ex cauſis manum.
Hoc titulp explicatur lex Elia Sentia, que lata
fuit Auguſti temporibus, Sexto Elio, & L. Cani-
nio conſulibus, eus capita quot, & quæ notat Iul.
Pac. in lib. 1. Inſtit. huc etiam pertinet titulus ff qui,
& à quibus manum. & tit qua in fraud credit.
Non tamen cuicumque.
Lex Ælia Sentia.
De lege Elia Sentia Connan lib. tcap. 5. Vlpian..
in fragmen tit.1.
. Licet autem.
Contius legit, licet tamen, ſicut & apud Theo-
phil. & in aliis exemplaribus legitur.
Qui ſoluéndo non eſt.
Is dicitur non eſſe ſoluendo, qui non poreſt
ſoluere ſplidum, quod deber, ſiue nihil ſiue partem
aduerſetur, quod tam non ſcripti, quam ſcripti
iuris vnica eſt norma; quôd ſi cum eo pugnet, nul-
lius-momenti erit l.quod non ratione.fffde legib.
C.qua ſit longa conſuetude.
S. Et non. 10.
Rainaldus Corſus. lib. 1.indagat. cap. 12. redditur
autem hic ratio, cur ciues Romani partim iure
ſcripto, partim non ſeripto vtantur: quoniam ori-
go iuris fluxit ab inllitutis, vr ait Pomponius in l
2.fde origine iuris qua de re Liuius lib.3. Hali-
çarnaſſeus lib. 1o.
S. Sed naturalia.11.
Ponitur hie differentia inter ius naturale, & ius
ciuile: naturale etenim, de quo ſuprà dictum eſt,
mutari non poreſt vlla ciuili ratione: ſed ius ciuile
mutatur pr morum, & temporum varietate.
5. Omne autem.12.
Quidam hic faciunt initium tit de iure perſonar.
vt Cuiac. Hœc autem diuiſio maxime notanda eſt:
quoniam continet argumentum librorum Inſti-
tutionum, & ordinem, ac methodum horum libro-
rum:de argumento proponit; quia quicquid in ſe-
quentibus titulis ſeriptum eſt, agit vel de rebus,
vel de perſonis, vel de actionibus. ad’ordiuem
quod attinet, is ralis eſt, vt primûm agat de perſo-
nis, vt libr. ſecUdô de rebus, vt lib.2. & 3. & princ.
lib. 4 tertiô de actionibus, vt in tit. de actionibus.
Titulus ;.
De iure perſonarum.
Huie Titulo reſpondet apud Harmenopulum
tit. de libertatibus, lib. Iit I8. adde titulum l’ande-
ctarum de iure perſonarum. Caius 1. Inſtis. cap. 13.
Summa itaque.
Omnes homines aut liberi ſunt, aut ſerui. Ho
minum quiſquam neque eſt, neque fuit vnquam,
qui ad alterum horum non pertineat: etſi enim
quidam ſint, de quorunm ſtatu probabiliter dubite-
tur: quales ſunt ſtaru liberi, & addicti: qui tamen
rem paulô propius inſpiciet, facilè animaduertet
cos horum generum alterutro contiueri. coniunge
l manumiſſiones ffde iuſtitia & iure. & l ſi il, quo
ſeruuſf de condi indeb.
5. Et libertas.1.
Quid ſit libertas, declaratur hocs. vide apud
Harmenop.1.tit.2. & l. 4ff-de ſtatu hominum de li-
ertare vie art in ’all ſoiſs col vide Glo vt
per Ange. Inſtit de iure perſonar. & Bald in l.libertas.
ffde ſtatu hominum, plura de libertate, & maximè
patrie, vide per loan. Niuer. inter conſ. Alb. Brun.
conſI2. col.1. Speculat.de treuga, & pace, ad ſinem.
5. Seruitus autem.2.
Proponitur hic ſeruitutis definitio, que maxi-
me noranda eſt: aliter eam definit Cicero in para
doxis. Quintlib.2cap.3. An ſeruitus nature contra-
ria ſit, vide Ariſtot lb.1. politic cap.3. & 4. Senec de-
clam.7. Bart-in l.t. in verſaquare, ff. de ſeruit. de di-
uiſione ſeruitutis vide can. cum redemptor. 12.q.2.
S. Serui autem.3.
Antonius Auguſtinus ad l. ſi mulieres. S. plane
ignominia ff de excuſat. tuto.
uod Imperatores captiuos venderent, vide
Gellium lib.7. cap.4. Plaut.in Perſ-& Halicarn. lib.
4. Cicero in orat pro Flacco.
De mancipiis vide Varronem de lingua Latina.
Macrobium Saturnaliorum lib. ; cap. 7.
S. Serui autem.4.
De ſeruis, qui ex ancillis noſtris naſcuntur, vide
Feſtum lib. 19. & Nonium. hos prudentes vernas
vocabant confer hune Scu l. 5ffade ſtatu homi qua
ad hune locum explicandum mirè confert: tametſi
verba diuerſa ſint.
Ad pretium participandum.
Alij, vt Cuiacius, habent, partiendum. Sed perin-
de eſt.nam qui pretium, quo venditur, non parti-
cipat, is, licët maior 2o. annis fuerit, cûm diſtra-
heretur, ad libertatem nihilominus proclamare
poteſt, vtlr1ff,quibus ad libert. proclam lecet.
5. In ſenuorum.5.
Nihil intereſt vtrûm quis natus, an factns ſit
ſeruus.at verô multum referr, vtrum quis natus,
an factus ſit liber: quamuis quantum ad miniſte-
ria attiner, & officie ſeruorum, inter ſe differant:
Remiſſiones
ſerui enim alij ſunt actores, alij atrienſes, alij me-
diaſtini, alij ordinarij, alij vicarij.
Titulus 4.
De ingenuis.
Vide Caium 1. Inſtit. S.1. & Harmenopolum lib.
Iit. Hic autem totus Titulus ex Mart. pe-
titus eſt, l. 5.ff de ſtatu hominum. Vlpian, in fragmen.
Paul lib. ſenten cap. 25.
Ingenuus eſt.
Ingenuus eſt omnino liber: quoniam in eo nec
ſeruitus, nec vllum ſeruitutis veſtigium eſt. porrô
ingenuus eſt, qui naſcitur liber, vt definitur hoc
tit. vel qui natalibus à principe eſt reſtitutus, qua
de re agitur lib. 4o. Pandect. tit.2. & lib.6. Cod. tit.8.
Nouel. conſtit. 78. Cicerolibro 3. de natura deorum.
Liuius lib. 10.
S. Cum autem.1.
Mercerius libro primo opinionum, cap. 10. Coniun-
ge l.2.C de ingen manumiſſ. & l-.1de captiu.An, &
qua differentia ſit inter ſeruum eſſe, & in ſeruitu-
te eſſe, vide Fab. lib. 7. cap3. Paul. 5ſenten. tit.1. vide
glo. magn. ſuprà tit. 1.in 2 parte.
Titulus 5.
De libertinis.
Auguſtinus ad leg. I.SSff de excuſat tutor. & lib.
3. emend. cap. 7. in fine. Ne homines perpetuo iſta
belluina, & miſera ſeruitute tenerentur, veteres
eius tollendæ cauſa varios inuenerunt modos: qui
hic enumerantur. intereſt enim Reipublicæ, ciuita-
tes repleri liberis hominibus: & libertas res eſt in-
eſtimabilis.
Libertini ſunt.
Obſeruaudum hic eſt, antiquitus libertinos di-
ctos fuiſſe, non qui manumiſſi fuiſſent: ſed qui ex
iis eſſent procreati, id eſt, liberos eorum, qui ma-
numiſſi eſſent:qua de re Sueton. in Claud. cap. 24.
poſteà verô libertinos appellatos, qui cum ſerui
fuiſſent, libertatem conſecuti eſſent: & hoc ſenſu
paſſim in hoc titulo, & in libris noſtris verbum
hoc vſurpatur.
S. Multis autem.1.
Rœuardus lib. 4. var. cap.. vide Cornelium Ta
citum lib.13. Politianum miſcel.y8. vide l.1. Cod. de
Latina libertate tollenda.
Vindicta.
Vindicta virgula erat, quam lictor ſerui manu-
mittendi capiti imponens eundem in libertatem
vindicabat. qua de re Vlpia-in fragm. tit. 1. Boët. in
Topicis Cicero. Theophil.in S vlt-hha, meminit etiam
huius virgul Plutarchus in libello de iis, qui tar-
dius à Deo puniuntur.
S. Si vero.1.
Rainaldus Corſus lib. indagat cap.15. monet au-
tem hic manumiſſionem quouis tempore, & loco
fieri poſſe: quod quomodo intelligendum ſit, opti-
me declarat hîc Hotom.
S. Libertinorum.3.
Ad intellectum huius S. vide Alciatum lib.1. pa-
rerg. cap. 16. Fernandum lib. 2. explic. cap.18. Marcum
Vetranium de iur lib.1.cap.29. l’olitianum miſcella.
84. Turneblib 7 aduerſcap.22.
Titulus 6.
uibus ex cauſis manum.
Hoc titulp explicatur lex Elia Sentia, que lata
fuit Auguſti temporibus, Sexto Elio, & L. Cani-
nio conſulibus, eus capita quot, & quæ notat Iul.
Pac. in lib. 1. Inſtit. huc etiam pertinet titulus ff qui,
& à quibus manum. & tit qua in fraud credit.
Non tamen cuicumque.
Lex Ælia Sentia.
De lege Elia Sentia Connan lib. tcap. 5. Vlpian..
in fragmen tit.1.
. Licet autem.
Contius legit, licet tamen, ſicut & apud Theo-
phil. & in aliis exemplaribus legitur.
Qui ſoluéndo non eſt.
Is dicitur non eſſe ſoluendo, qui non poreſt
ſoluere ſplidum, quod deber, ſiue nihil ſiue partem