Busaeus, Karl; Kolb, Franz Caspar von [Oth.]; Trauttenberg, Carl Heinrich von [Oth.]: Facultas Rationis Sive Logica Institutionibus Dialecticis De Judicio Recte Ordinando Illustrata ... ([Würzburg]: Typis Joannis Jacobi Christopheri Kleyer, Universitatis Typographi, 1750) [VD18 12605948]

ne fenfuum ad rerum mutationes operationes, alterationes^
& alias circumssandas acquisita, ad formandas meras re-
rum ideas & noera judicia, Quddsi illa mutatio, vel
operatio rei , in quam fertur nostra attendo, solius
ope naturae fiat, homine nihil ad eam conferente, phae-
nomenon dicitur, ut cum ad solis exortum vapores co-
piosiores ascendere observes; si vero ad mutationem
vel operationem, ex qua nascitur experientia, praeter
cursum naturae suam simiil homo operam adferat, ut
si ex hemisphaeriis Magdeburgicis aerem per antliam
pnevmaticam extrahas ad comparandam tibi, quanta sit
aeris illa comprimentis gravitas, notitiam, experimen-
tum vocatur.
Cum experientia per sensus nostros acquiratur, hi
vero nonnisi singularia percipiant, experientia quoque
nonnisi circa singularia versatur, hoc ipso a Scientia di-
stinEta,qubd illa circa universalia verietur; quare ex-
perientiam testem vocaturus, casum singularem a te
observatum afferas, necesie est, ex quo tale judicium
de re formasti: e. g. hemisphseria a gravitate aeris
comprimi, ab experientia didicisie te asieris ipsiam ex-
perimentum, ex quo judicium simile formasti, afferri
teneris. Acquirimus autem experientiam vel de re-
rum attributis, vel de earum mutationibus, vel de mu-
tuis in se invicem a&ionibus; per primam judiciumfor-
mamus de natura rei, e jusque attributis, e. g. ex ac-
cessione ferri ad magnetem, quod magnes habeat vir-
tutem attraEHvam. Per alteram formamus judicium
de mutationibus, qu^ rei accidunt, e. g: aerem acce-
dente calore rarefieri; per tertiam de rerum potentia