Kowalczykowa, Alina: Pejzaż romantyczny (Kraków, 1982)

romantyków sytuacja niemal paradoksalna: misty-
cyzm wytłumaczalny. Stąd i tak częste w tym pejza-
żu akcenty optymistyczne: promienna wiara w nad-
chodzącą przyszłość. Ale nie zawsze, nie we wszyst-
kich pejzażach. U Turnera nie ma tak wyraźnej
refleksji historiozoficznej, z pejzaży w Marii Mal-
czewskiego stale przegląda śmierć, przenikająca te-
raźniejszość i przyszłość. Jest jednak mistyczny pej-
zaż romantyków mimo różnorodności jakoś jedno-
lity; czy będą w nim zawarte skomplikowane syste-
my intelektualne, czy będzie to alegoryzacja, zawsze
wyraża się w nim niepokój poznawczy, dążenie do
przeniknięcia tajemnicy, pełne dramatyzmu poszu-
kiwanie ukrytej wspólnoty człowieka i przyrody.
Oczywiście wiele będzie wyjątków od tego
uogólnienia. Na przykład alegoryczne pejzaże Nor-
wida, poza tę romantyczno-poznawczą postawę wo-
bec natury wybiegające, których znaczenia symbolicz-
ne umykają jednoznacznej interpretacji, różnie mogą
być przez czytelnika dopowiadane.