DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12226#0043
nosiła około 240 osób, przy czym na kościół mariacki przypadało
80, a św. Katarzyny — 40 6. Wydaje się, że poziom intelektualny
kleru — przynajmniej jego najwyższych przedstawicieli — był
wysoki. Świadczą o tym zasoby biblioteczne kościoła mariackiego,
nieustannie w ciągu XV stulecia powiększane i otaczane troską
władz i opiekunów kościoła. Wiadomo, że biblioteki klasztorne
dysponowały niemałymi księgozbiorami7. Proboszczowie główne-
go kościoła wywodzili się często z najwyższych sfer gdańskich
(np. Arnold Rogge i Jan Ferber) i legitymowali się wykształceniem
i tytułami uniwersyteckimi takich ośrodków, jak Lipsk, Kraków
czy Bolonia. Znany też jest wysoki poziom szkoły parafialnej.
Z naszego punktu widzenia najistotniejszą sprawą jest pocho-
dzenie i treść kultów religijnych na terenie Gdańska (np. patrona-
ty, przejawy i nasilenie kultu maryjnego lub pasyjnego), następnie
liturgia, duszpasterstwo, praktyki i postawy religijne. Chodzi
właśnie o te praktyki i postawy, które mogły być kultywowane
i rozwijane indywidualnie, ale być może przede wszystkim w ra-
mach zbiorowości, o których wyżej była mowa. Tymczasem w tej
dziedzinie najtrudniej jest o jakieś uogólnienia, co może odbić się
negatywnie na stwierdzeniach odnoszących się do zjawisk arty-
stycznych. Weźmy dwa przykłady. Stosowanie liturgii tzw. nie-
mieckiej (używano mszału rytu krzyżackiego, a więc dominikań-
skiego: Missale secundum notulam dominorum Teutonicorum)
wskazuje na określone źródła religijności gdańskiej, bardziej za-
chodnie niż polskie. W dziedzinie patrociniów zauważa się więzi
z zachodnimi, np. nadreńskimi, ośrodkami religijności. Na podsta-
wie tych obserwacji trudno jednak wnioskować o zasięgu owych
powiązań, a przede wszystkim trudno orzec, na ile więzi religijne
były dźwignią rozmaitych związków z innymi ośrodkami w dzie-
dzinie sztuki religijnej, która przecież aktywnie uczestniczyła
w kulcie religijnym. Ewentualność taką należy traktować jako
hipotezę. Podobnie formy i treści religijności stanowią bezpośredni
kontekst większości zjawisk artystycznych rozważanych w tej pra-
6 Hirsch 1343, s. 146 n.
7 J. Dworzaczkowa Dziejopisarstwo gdańskie do polowy XVI wieku. Gdańsk
1962, s. 137 nn.
41
80, a św. Katarzyny — 40 6. Wydaje się, że poziom intelektualny
kleru — przynajmniej jego najwyższych przedstawicieli — był
wysoki. Świadczą o tym zasoby biblioteczne kościoła mariackiego,
nieustannie w ciągu XV stulecia powiększane i otaczane troską
władz i opiekunów kościoła. Wiadomo, że biblioteki klasztorne
dysponowały niemałymi księgozbiorami7. Proboszczowie główne-
go kościoła wywodzili się często z najwyższych sfer gdańskich
(np. Arnold Rogge i Jan Ferber) i legitymowali się wykształceniem
i tytułami uniwersyteckimi takich ośrodków, jak Lipsk, Kraków
czy Bolonia. Znany też jest wysoki poziom szkoły parafialnej.
Z naszego punktu widzenia najistotniejszą sprawą jest pocho-
dzenie i treść kultów religijnych na terenie Gdańska (np. patrona-
ty, przejawy i nasilenie kultu maryjnego lub pasyjnego), następnie
liturgia, duszpasterstwo, praktyki i postawy religijne. Chodzi
właśnie o te praktyki i postawy, które mogły być kultywowane
i rozwijane indywidualnie, ale być może przede wszystkim w ra-
mach zbiorowości, o których wyżej była mowa. Tymczasem w tej
dziedzinie najtrudniej jest o jakieś uogólnienia, co może odbić się
negatywnie na stwierdzeniach odnoszących się do zjawisk arty-
stycznych. Weźmy dwa przykłady. Stosowanie liturgii tzw. nie-
mieckiej (używano mszału rytu krzyżackiego, a więc dominikań-
skiego: Missale secundum notulam dominorum Teutonicorum)
wskazuje na określone źródła religijności gdańskiej, bardziej za-
chodnie niż polskie. W dziedzinie patrociniów zauważa się więzi
z zachodnimi, np. nadreńskimi, ośrodkami religijności. Na podsta-
wie tych obserwacji trudno jednak wnioskować o zasięgu owych
powiązań, a przede wszystkim trudno orzec, na ile więzi religijne
były dźwignią rozmaitych związków z innymi ośrodkami w dzie-
dzinie sztuki religijnej, która przecież aktywnie uczestniczyła
w kulcie religijnym. Ewentualność taką należy traktować jako
hipotezę. Podobnie formy i treści religijności stanowią bezpośredni
kontekst większości zjawisk artystycznych rozważanych w tej pra-
6 Hirsch 1343, s. 146 n.
7 J. Dworzaczkowa Dziejopisarstwo gdańskie do polowy XVI wieku. Gdańsk
1962, s. 137 nn.
41