«‘Μ
Ots,
sexj
tify
ntia
est,
nio
rei
>
ha,
ei>
ied
it,
oc
iri
Lae
k«*
un
>u>
os
11/
:a>
ge
L>
IS,
tb
ita
te,
tu
F
i*
si

l/
d
&
ei
i'
1
E

DE ORATIONE LIBER !♦ 33

parte(ut dicunt)posteriori,& ranqua adiumffasubieclo.Cur ucro
hec finalia & prima dicfta sint,incertae sunt sententiae.mihi tamen ui curfinulU
detur,propterea quod totius finis certaminis atcp studq inqs conii σ' p™»*
stit, qua: rem iustam uel iniustam, utilem uel inutilem, possibilem
uel contra efficiunt: ideo finalia dici uoluisse, licet partes qualitatis

semper inueniantur: uelcerte propterea, quod sint omnium disei-
plinarum obiecta & fines, nam diale&icus ueritatem inquirit, rhe^
toruerisimilitudinem,physicus possibilitatem SCnecessitatem, ma
thematicus magnitudinemjcaeterae artes que ad usum uit£ humang
comparatae sunt,utilitatem,honestatem & uoluptatem. Prima ue
rd dicuntur alia,quae effera quodam modo sunt:no quidem quod
finalibus priora existant(quomodo enim prius erit, quod propter
aliud adhibetur2)ueriim quia argumenti prima elaboratio, & (ut ^σία
Graecenominabimus)^’yw7&,ad confirmationem rei ex istislo, ’
cis efficitur rideo prima uocarunt. Sed de argumentoru partibus exitii sind
aliastnunc finalia quae sint,paucis doceamus. Et primum quidem generi.

in hoc genere occurrunt:uerum,probabile,bonum,magnu &posi
sibile. malo sic, quam periphrasi aliter interpretari Ca>
terumquiarhetorica(quod saepedixi) in materia ciuili praecipue
ueriatur,& ex omnibus artibus scientijs aliquid mutuo semper
accipit: utdistin&iores fiant in gratiam oratorum huius capitis lo/
ci,bonorum tria genera diiponemus: honestum,utile, dele&abile: Bwerutit
lingula pariter hoc modo partientes. Probabile (quod Gr^ci &ds
nominant)indi!ucidum,certum,uerisimile,& consequens,hocest,
sibi non repugnans,aut naturae, aut consuetudini,aut conceptae az
pudhomines opinioni. Etecontrario improbabile,uelabsurdum ^rob<iit
ostenderimus:si obscurum,incertum, id est dubium & sine autorri

Cate ac fide,incredibile,repugnas. Atcp hic locus est, propter quem
putant oratorem de omni re posse loqui, cum enim tractet uerisl·
milia:&hgc ex rebus partim,partim ex opinionibus hominu finian
iur:necesie est,oratorem multarum rerum usuinstructum essie, &
mores atq> studia hominum exacfte callere, uerum omne admissibi
te est, quod Graeci uocant Inter bona igitur primum
locum habet honestas, cuius quatuor partes erunt: decorum, ius, petnitio.
aequitas, gloria: hoc est primum quod persona decet, deinde quod
legitimum(iuxtalegem inquam,&S mores)post haec iustu proprie^
siue sequumffioc est,pium in Deos &. homines(improprie enim iu
stum dicitur, quicquid rationi conibnum est) denique j quod cum
gloria fama'q?coniumftum putatur. In secundo sit utile: cuius dux
plex ratio.uel enim prodesie potest,boni aliquid(quod ad uitse dez viiUiim
gendae conseruandadqj rationem attinet) afferendo, aut depellem ^ner^
do mali,uel ad aliquid agendum aut obtinendum necessarid requi
rituri