Schifti lapidis
consideratio ,
& uires.

Gagatse lapi-
dis conside-
ratio .

Gagatx histo
ria,& uires ex
Galeno»

Plinij lapsus.

Achare lapi
dis histo na, 8
uires.

(,-> o And.MatthioliComm.
& caua replet muliebri lafte perfusus. ad procidentia, rupta, item genarum crassitiem, & vuas o-
culorum, magnopere efficax est«
Schist vm lapidem,quem tradidit Diofcorides gigni in lberia,haftenus allatum in Italiam non uidimus.
¥odi tamen hunc in pluribus Hercyniec fylu£ locis in Germania, quin & in Boemia author eft clarissimus Agricola .
Ceterum cum de uiribus cum Itematite certet, hic eius uires nobis supplere poterit. Meminit Schisti lapidis Gale^
nus libro ix.simplicium medicamentorum, sic de eius uiribus disserens. Lapidi htmatite persimilem uim obtinet, ue-
rum infirmiorem, is qui uocatur schistus, ac poft eumgalaftites.At melitites caliditatis etiam nonnihil,ut dixi, adiun
xit Vt itaque unusquifque ipfbrum leuiter, ac sensim ab h^matite facultate recedit, ita ad oculos jimiliter in ufum
ducitur: eft tamen mitior. Borrb mitiora remedia partibus etiamnum phlegmone asssiriis femper gratior a sunt , at$ i o
iucundiora: ceterum liberis iam phlegmone partibus insirmiora, quam qu<e perfanare ualeant.
Assso? 'yocyxTHrLAPIS GAGATES» CAP* CIII.
In gagatarvm lapidum genere, praeferendus qui celeriter accenditur, & odorem bitu-
minis reddit. Niger est plerun que, & squalidus,crustosus, perquam leuis. Vis,ei molliendi,.&
diseutiendi . deprehendit sonticum morbum susfitus; recreatque vuluae strangulationes: fugat
serpentes nidore. podagricis medicaminibus, & acopis, additur. In Cilicia nasei solet, qua inssues
amnis in mare effunditur, proxime oppidum, quod Plagiopolis dicitur, vocatur autem & locus,
& amnis Gagas, in cuius faucibus ij lapides inueniuntur« z o
Lapidem, quem Gagaten uocant ,in comitatu Tirolensi Germanice non longe ab Aeniponte (Germani
Iffruch dicunt) in quodam torrentis alueo repertum,oftendit mihi primum clansiimus medicus loannes Petrus
Merenda Brixianus, nullis prorsus notis a Gagate hiftoria dissidentem. Nam preeterquam quod igni admotus confio
stim accenditur ,ssammamfy contrahit, ac bitumen redolet , squalidus est, & niger, cruftofus, perquam leuis ♦
Hoc scatet in uniuersum Blandria, Cimbriacfr, ubi lignorum penuria incohe hoc tantum lapide ignem sibi comparant.
L oditur hoc tempore etiam in Italia Brixiano agro, e cuius sodinis nuper ingentem glebam misit ad me Tridento San-
tus Santinus diligens pharmacopola ad Coralli] insigniwm. Buchsius uir alioqui eruditione clarus putat (ut libro
primo retulimus, cum de pissasshalto disser eremus) Gagaten in Tirolenfi comitatu repertum, esse pi/Jasshaltum. Veo-
rum ego ab eo dissentio, ut citato nuper loco latius oftendimus. Sunt qui existiment sossiles quofdam carbones, quos 3 o
in pluribus locis effodi in Germania tradidit Georgius Agricola uir doftissimus, & in fossilibus medicamentis indagan
dis hodie facile princeps, esse lapidem Gagaten, quod carbones ij non aliter quam e ligno parati igne accendantur.
V er un tamen cum hi ssammam non edant, nisi sollibus excitentur, nec ullum bituminis odorem ss irent, eorum opinio
plane resellenda uidetur. Siquidem Gagates adeo bitumine praegnans eft, ut accensus picis sore modo ssagret, Ly ni-
gerrimum emittat sumum. Quin oleum copiosum reddit, ubi uitreis organis conclusus, ignium ui peruritur♦ Hoc
commendauit Mesues d<emoniacis, epilepticis, paralyticis ,ssasmicis, tetanicis , arthriticis, ab utero sussocatis,
V conceptum non admittentibus. Quod tamen a carbonibus ijs elici non poteft, cum omni penitus humore defli-
tuantur. Gagate hist oriam ,&> uires tradidit Galenus libro ix.de simpliciwn medicamentorum facultatibus,his
uerbis. Eft cr alius lapis colore atro, qui ubi igni admotus suerit, persimilem bitumini odorem exhibet. quem Lio-
scorides, nonnuUify alij in Lycia inueniri prodiderunt, ad ssuuium nomine Gagatem, unde ipsii lapidi nomenclatio 40
ram inditam dicunt. Lgo tamen eum ssuuium non uidi, tametsi parua nauicula totius Lyrice litor a legerim, quo uide*
licet, qu£ in ea sunt, inssicer em. Crustaceosuer 6 lapides nigros, qui in ignem additi exilem ssammam ederent,
complures Ccele Syria assor taui, natos in colle, mari mortuo, quod uocant circundato, qua orientem sseriat, ubi &
bitumen eft teratq; lapidum odor similis bitumini. Vtebarty eis ad ssatuofos tumores in genu diuturnos, cegre cu-
rabiles, mistis uidelicet sacultatibus, quee ad hoc fymptoma probate suerant. Elanecp uisium eft mihi euidentiorem ea-
rum sacultatem reddidisse. Miscui uerd ipsum er Barbaro quam uocant, er palam medicamentum effesium eft exic-
cantius, adeo ut sinus contraheret, nedum cruenta uulnera glutinaret, ad quee competere maxime creditur. ha-
CimmGalenus. Ceterum Plinius lib. xxx v i. cap.xix. existimasje deprehenditur, quod quemadmodum in medica^
mentis libi utribus mutuis rejpondent Thracius lapis, cr Gagates; ita uterque in aquademerfus accendatur
conslagret,restinguatur ueroin oleo. Quod tamen falsum eft: quandoquidem Diofcondes ubi memoria: prodidisset e o
Thracium lapidem ijsdem uiribus esse pr editum, quibus cr Gagates ;subdidit Thracio iUud peculiare adstribi, quod
aqua demersus accendatur, & oleo refanguatur. quod tamen in Gagate non accidit. Vim Gagate admirandam est
se Aetius teftis eft libro ^apite xxi 111. quippe si igne inflammetur, meroq; restinguatur, exhibeaturq; id uinum
cardiacis potandum, consissun leuantur, repressosudore, cxcitatocp arteriarum pulfu. Nonnulli Gagaten ad pollU
nis tenuitatem terunt,feptemq; continuis diebus colicis e uino propinant drachme unius pondere, & integram reili^
tuunt ualetudinem:poculum interim, quo labor antes bibunt, eiufdem uapore fusfientes. Sedquoniam Gagates ob
quandamnominissimilitudinem, lapidem achaten ita ueteribus appellatum, mihi in mentem redegn, cum is
laudetur ad uana humani corporis incommoda, merito hic aliquid de eo nobis dicendum esse duximus. Repertus pri-
mum Achates eft tn Sicilia, tuxta Achaten ssuuium, a quo nomen sibi uendicauit. Lapis hic uarijs constat coloribus,
V1 se inutcem mcurj antibus zonis, lincisq;, adeo ut quandoque uarias essingant imaginum sirmas, naturae tantum
penicillo