Miziołek, Jerzy: Sol verus (Wrocław [u.a.], 1991)

TRANSFIGURATIO - THEOPHANIA THEOPHANARUM

99

Mozaika w Salonikach ukazuje młodzieńczego Chrystusa w okrągłej.man-
dorli, siedzącego na łuku tęczy z podniesioną do góry prawicą, w lewej ręce
trzymającego rozwinięty zwój z parafrazą tekstu z księgi Izajasza (XXV, 9).
Mandorlę wypełnia stanowiący tło dla postaci Chrystusa dysk, emanujący to
szersze, to węższe jasne promienie światła. Spoza mandorli wyłaniają się symbole
czterech Ewangelistów. Ważnym elementem jest znajdujące się poniżej rajskie
wzgórze z wypływającymi czterema rzekami. Świadkami teofanii są dwaj proro-
cy po obu stronach Chrystusa. Według jednych badaczy są to Habakuk i Izajasz,
według innych Habakuk lub Izajasz i św. Jan Ewangelista101. Czy rzeczywiście
jest to obraz syntetyczny, na którego powstanie złożyły się tak staro-jak i nowo-
testamentowe teksty, w tym także księga Apokalipsy, jak sugeruje James Sny-
der102? Można jednak wysunąć hipotezę, że twórca mozaik ukazując Chrystusa
na tle promienistego dysku miał na myśli także te teksty biblijne i komentarze do
nich, które mówią o Bogu jako o duchowym Słońcu (Iz. 60, 19 — 21; Ml. 4, 2;
komentarze Św. Hieronima do tych ksiąg). Jeszcze jednym źródłem mogła być
Apokalipsa 1, 16: „A oblicze jego jak słońce, świecące w swej mocy"103.

Prorok Habakuk jest także świadkiem teofanii przedstawionej w Psałterzu
Chłudowa. Widzimy go tam z Dawidem, adorujących clipeus z popiersiem
brodatego Chrystusa. Powyżej tej grupy wyobrażony jest wschód słońca
^y^^^^gjg^U^^jgprr>żącego kwadrygą, poniżej zaś jego zachód w postaci

Irii, skrywającej się za pagórek. Idąc za dobrze udoku-
. H. Kantorowicza, który w podobnych przedstawie-
e, tak w Psałterzu Chłudowa jak i innych, widział
w omawianej miniaturze można odnaleźć to samo
: jednak o Primus czy Secundus Adventus? Wersety
istruje (Bóg, nad Bogami, Pan, przemówił i wezwał
achodu. Z Syjonu blask piękności jego) nie w pełni
i to pytanie. Na tę drugą ewentualność wskazują
. Jana Chryzostoma i św. Augustyna do tego psalmu,
^wtórnego Przyjścia105.

śród nich Weitzmann i Dinkler, wyrazili opinię, że
ku triumfalnego synajskiego kościoła Agnus Dei jest
m106. Hipoteza ta wydaje się zupełnie prawdopo-

i. 173 —177 (z omówieniem wcześniejszych interpretacji); Gerke,

!>2.

; nazywany jest prawdziwym Słońcem już przez Orygenesa
Diobouniotis, Harnack, 1911, s. 24, 25 — z tekstem w języku
/p. 1 na tejże stronie. Odnośnie do innych komentarzy patrz rozdz.
cze na Komentarz do Apokalipsy biskupa Andrzeja z Cezarei
fVI w., w którym Chrystus Powtórnego Przyjścia o „obliczu jak
m sprawiedliwości — patrz PG, 106, col. 229.
31-33 do tekstu na s. 145-148.

985, s. 219 nn. (Przeciw poganom, O boskości Chrystusa VIII, 2); id.,
7, col. 393. Przekł. polski, Jan Chryzostom, 1974, s. 210; Św.
14, 2. W ilustracjach zestawionych przez Kantorowicza (supra),

!tzmann,1966[l],s. 401. Zob. teżlhm, 1960, s. 196;Dufrenne,
programu synajskiego z Apokalipsą opowiedziała się de M affei,