DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12761#0150
rego miała promieniować sztuka na wszystkie strony świata
śródziemnomorskiego.
Te miasta hellenistyczne są głównemi ogniskami, z których
rózchodzą sic także monumentalne formy świątyń chrześcijań-
skich, a w pierwszym rzędzie bazyliki hellenistycznej. Hellenizm
tych miast jest jednak w najbliższych stycznościach z pozosta-
łym bliskim Wschodem, gdzie pomimo grecyzacji wciąż jeszcze
istniały dawne kulturalne tradycje krajowe, dochodzące do wy-
razu także w życiu artystycznem. Te tradycje wzrastały coraz
bardziej, zwłaszcza począwszy od II w. po Chr., a w ciągu
IV i V w., gdy kraje te doszły do wielkiego rozkwitu i mogłj
się swobodnie i spokojnie rozwijać, nie mogły nie wpłynąć na
formy artystyczne nowej religji, która w dodatku zlała się w zu-
pełności z dążeniami na roi lowemi. Wyrażało się to W architek-
turze bazyliki przedewszystkiem w licznych odmianach miejsco-
wych tego typu w Syrji, Egipcie; i Azji Mniejszej. Ale im bliżej
znajdują się zabytki tych świątyń wspomnianych wielkich śro-
dowisk hellenistycznych albo ich wpływu bezpośredniego np.
głównych dróg handlowych, prowadzących od nich, np. z An-
tjochji, w głąb kraju, tein silniej i wyraźniej występują w nich
formy czysto hellenistyczne, jak np. m. i. nawet w wielkiej ba-
zylice w Rusafah w Mezopotamji. Ale te drogi prowadzą oczy-
wiście także w odwrotnym kierunku. Dlatego też nic dziwnego,
że znajdujemy formy i typy, uznane za typowo syryjskie, także
w Egipcie lub w Afryce północnej i że różne pierwiastki, cha-
rakterystyczne dla typów zwłaszcza Syryjskich, występują w hel-
lenistycznych centrach samych, np. w Salonikach, albo nieco
później nawet na zachodzie, jak np. trójdzielność fasady ko-
ścielnej z dwiema wieżami.
W związku z tern wszystkiem stanowi typ bazyliki rzymskiej
tylko odmianę ogólnego typu hellenistycznego, w czem docho-
dzi do wyrazu wyrobiona w ciągu wieków odrębność tradycyj
artystycznych łacińskiego Zachodu od greckiego Wschodu. Kon-
stantynopol zaś sam w rozwoju typu czysto bazylikalnego nie
odgrywa roli decydującej, gdyż poprostu rozwija typ helleni-
styczny. Ale tlifi można przeoczyć, że chociaż ojczyzną tego
typu nie jest Bizancjum, szerzy ono tam, gdzie powstają pod
jego wpływem lub na polecenie dworu cesarskiego bazyliki i to
nawel w stronach oddalonych od stolicy, właśnie bazyliki helle-
nistyczne, które w ten sposób stają się niejako oficjalną formą
bizantyńskiej świątyni longitudynalnej, różniąc się wyraźnie od
innych odmian, znajdujących sic wpobliżu. Do takich bazylik
śródziemnomorskiego.
Te miasta hellenistyczne są głównemi ogniskami, z których
rózchodzą sic także monumentalne formy świątyń chrześcijań-
skich, a w pierwszym rzędzie bazyliki hellenistycznej. Hellenizm
tych miast jest jednak w najbliższych stycznościach z pozosta-
łym bliskim Wschodem, gdzie pomimo grecyzacji wciąż jeszcze
istniały dawne kulturalne tradycje krajowe, dochodzące do wy-
razu także w życiu artystycznem. Te tradycje wzrastały coraz
bardziej, zwłaszcza począwszy od II w. po Chr., a w ciągu
IV i V w., gdy kraje te doszły do wielkiego rozkwitu i mogłj
się swobodnie i spokojnie rozwijać, nie mogły nie wpłynąć na
formy artystyczne nowej religji, która w dodatku zlała się w zu-
pełności z dążeniami na roi lowemi. Wyrażało się to W architek-
turze bazyliki przedewszystkiem w licznych odmianach miejsco-
wych tego typu w Syrji, Egipcie; i Azji Mniejszej. Ale im bliżej
znajdują się zabytki tych świątyń wspomnianych wielkich śro-
dowisk hellenistycznych albo ich wpływu bezpośredniego np.
głównych dróg handlowych, prowadzących od nich, np. z An-
tjochji, w głąb kraju, tein silniej i wyraźniej występują w nich
formy czysto hellenistyczne, jak np. m. i. nawet w wielkiej ba-
zylice w Rusafah w Mezopotamji. Ale te drogi prowadzą oczy-
wiście także w odwrotnym kierunku. Dlatego też nic dziwnego,
że znajdujemy formy i typy, uznane za typowo syryjskie, także
w Egipcie lub w Afryce północnej i że różne pierwiastki, cha-
rakterystyczne dla typów zwłaszcza Syryjskich, występują w hel-
lenistycznych centrach samych, np. w Salonikach, albo nieco
później nawet na zachodzie, jak np. trójdzielność fasady ko-
ścielnej z dwiema wieżami.
W związku z tern wszystkiem stanowi typ bazyliki rzymskiej
tylko odmianę ogólnego typu hellenistycznego, w czem docho-
dzi do wyrazu wyrobiona w ciągu wieków odrębność tradycyj
artystycznych łacińskiego Zachodu od greckiego Wschodu. Kon-
stantynopol zaś sam w rozwoju typu czysto bazylikalnego nie
odgrywa roli decydującej, gdyż poprostu rozwija typ helleni-
styczny. Ale tlifi można przeoczyć, że chociaż ojczyzną tego
typu nie jest Bizancjum, szerzy ono tam, gdzie powstają pod
jego wpływem lub na polecenie dworu cesarskiego bazyliki i to
nawel w stronach oddalonych od stolicy, właśnie bazyliki helle-
nistyczne, które w ten sposób stają się niejako oficjalną formą
bizantyńskiej świątyni longitudynalnej, różniąc się wyraźnie od
innych odmian, znajdujących sic wpobliżu. Do takich bazylik