DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.30676#0080
48 DE INGENIORUM MODERATIONE^
fuit in auxilium dominaturae Rationis, eamdem Rationem non ra-
ro servam efficiat, atque impotenter in homine regnet.
Sed Phantasia ac Memoria tum maxime Rationis consilio no-
eent, quum una cum animi perturbationibus, sive AfFeéHbus, in
nos penetrant imagines rerum tam sensibilium quam inteiiìgibilium.
Non solent istae in penetralia hominis ingenti cum impetu deferri,
ibique alte infigi, atque internum animae intuitum in se pertina-
citer convertere, quotiescumque ea, quae a sensibus nuntianrur* aut
ab intelleéfu excogitantur sive percipiuntur, nullum aut etiam Ìe-
vem creant in Anima Affe&um, sive perturbationem. Multa quo-
tidie aspicimus, muita audimus, quae perinde quasi assìduitate vi-
luerint, ad Phantafìam quidem perveniunt, ibique habitant, sed si-
ne ullo, aut summum sine aliquo gravi Animae ipsius rnotu. Gon-
tra quae excogitata, seu sensibus accepta, Amorem, Odium, Me-
tum, Spem, Stuporem, Dolorem, aliasque hujusmodi affe6iiones in
animo excitant, concitatius Phantasiam aggrediuntur, profundiusque
in ipsa consignantur. Hinc fit, ut quoties phantasmata ita confor-
mata mens contemplatur ( quod saepe ultro facit, immo saepe fa*
cere paene cogitur), toties Animae objicitur non solum ipsum phan-
tasma, sed ipsa etiam conjunéfae affeéfionis notio. Nunquam fere
alicujus hossis imago exhibetur animae, quin & odii vessigia reno-
ventur in anima. Nunquam latronum Avarus meminit, quin ti-
meat. Nunquam amantis animo obversatur conquisitae pulchritudi-
nis species, quin amoris etiam ssammae excitentur. Porro si animi
affe£tus cohibere atque ad normam re£iae rationis redigere, arduum
opus est; si nihii verius est, quam paucorum esse, insidias omnes,
cuniculos, 8c abdita machinamenta suorum Affedluum detegere, at-
que eludere, si certum est, importune a conjun&a Phantasia Ani fc
mam vei recusantem rapi ad intuendas & contempiandas imagines
rerum, quas alicujus ferventis affe£ius notio continuo sequitur: quis
non intelligat, cum Phantasiam ac Memoriam, tum animi pertur-
bationes non solum ad Veritatem percipiendam saepe impedimenta
esse, verum etiam complurium errorum fontes esse dicendas? Quod
malum quum frequens sit in humanae vitae negotiis, frequentissì-
mum tamen est in Litterarum studiis, & in eruditorum Republica.
Nam, ut alia omittam, ubi alicujus phantasiam occupavit imago,
puta Platonis, aut Epicuri, aut Aristotelis, eorumque opiniones &
sententiae ad Animae nostrae notitiam pervenere, si admiratio, si
amor, si reverentia imaginem hujusmodi conse£ìata sunt, ita exinde
pulsatur
fuit in auxilium dominaturae Rationis, eamdem Rationem non ra-
ro servam efficiat, atque impotenter in homine regnet.
Sed Phantasia ac Memoria tum maxime Rationis consilio no-
eent, quum una cum animi perturbationibus, sive AfFeéHbus, in
nos penetrant imagines rerum tam sensibilium quam inteiiìgibilium.
Non solent istae in penetralia hominis ingenti cum impetu deferri,
ibique alte infigi, atque internum animae intuitum in se pertina-
citer convertere, quotiescumque ea, quae a sensibus nuntianrur* aut
ab intelleéfu excogitantur sive percipiuntur, nullum aut etiam Ìe-
vem creant in Anima Affe&um, sive perturbationem. Multa quo-
tidie aspicimus, muita audimus, quae perinde quasi assìduitate vi-
luerint, ad Phantafìam quidem perveniunt, ibique habitant, sed si-
ne ullo, aut summum sine aliquo gravi Animae ipsius rnotu. Gon-
tra quae excogitata, seu sensibus accepta, Amorem, Odium, Me-
tum, Spem, Stuporem, Dolorem, aliasque hujusmodi affe6iiones in
animo excitant, concitatius Phantasiam aggrediuntur, profundiusque
in ipsa consignantur. Hinc fit, ut quoties phantasmata ita confor-
mata mens contemplatur ( quod saepe ultro facit, immo saepe fa*
cere paene cogitur), toties Animae objicitur non solum ipsum phan-
tasma, sed ipsa etiam conjunéfae affeéfionis notio. Nunquam fere
alicujus hossis imago exhibetur animae, quin & odii vessigia reno-
ventur in anima. Nunquam latronum Avarus meminit, quin ti-
meat. Nunquam amantis animo obversatur conquisitae pulchritudi-
nis species, quin amoris etiam ssammae excitentur. Porro si animi
affe£tus cohibere atque ad normam re£iae rationis redigere, arduum
opus est; si nihii verius est, quam paucorum esse, insidias omnes,
cuniculos, 8c abdita machinamenta suorum Affedluum detegere, at-
que eludere, si certum est, importune a conjun&a Phantasia Ani fc
mam vei recusantem rapi ad intuendas & contempiandas imagines
rerum, quas alicujus ferventis affe£ius notio continuo sequitur: quis
non intelligat, cum Phantasiam ac Memoriam, tum animi pertur-
bationes non solum ad Veritatem percipiendam saepe impedimenta
esse, verum etiam complurium errorum fontes esse dicendas? Quod
malum quum frequens sit in humanae vitae negotiis, frequentissì-
mum tamen est in Litterarum studiis, & in eruditorum Republica.
Nam, ut alia omittam, ubi alicujus phantasiam occupavit imago,
puta Platonis, aut Epicuri, aut Aristotelis, eorumque opiniones &
sententiae ad Animae nostrae notitiam pervenere, si admiratio, si
amor, si reverentia imaginem hujusmodi conse£ìata sunt, ita exinde
pulsatur