DOI article:
Miazga, Beata; Paszkiewicz, Borys: Cechy szrotgeltowe miasta Kazimierza pod Krakowem
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.31074#0192
BEATA MIAZGA. BORYS PASZKIEWICZ
podobieństwo wykazują seryjne (tzn. niesporządzane na indywidualne zamówie-
nia) żetony z Niderlandów, datowane na ostatnią dekadę XV w. do połowy wieku
XVI (grupa „Wenus", o numerach 829-833), które zawierają 93,4-94,4% miedzi,
3,6-4,4% cynku i 0-1,33% cynyW
Cecha szrotgeltowa, znaleziona prawdopodobnie w dolinie Prądnika, po raz
pierwszy pozwala nam poznać metal, z którego w późnym średniowieczu i wcze-
snej nowożytności wykonywano w Polsce tego rodzaju przedmioty. Materiał po-
równawczy jest oczywiście zbyt ubogi i nie możemy orzec, jak dałece nasze wy-
niki są reprezentatywne dla całej, słabo rozpoznanej kategorii zabytków, choćby
tylko w aglomeracji krakowskiej (Kraków, Kazimierz, Kleparz). Również znane
nam analogie obce są zbyt wąskie i możemy co najwyżej wyrazić zdziwienie, że
skład stopu znajduje znacznie bliższe analogie w Tournai niż w Norymberdze,
o której wszak wiadomo, że w XV-XVI w. utrzymywała z Krakowem bliskie,
wielorakie stosunki. Równie ożywione były wszelako kontakty Krakowa z pół-
nocnymi Włochami, a o stopach używanych tam do wyrobu analogicznych przed-
miotów nic nam nie wiadomo.
LITERATURA
ARTIOLI, G. 2010. óc/gntZ/ic A/gZAo<A and CM/tnra/F/gritagg.' Hn ZnZrodncZZon to tAg app/ica-
tZon <V/natgrZaA yctgncg to arcAago/ngt/y and conygnuatZon ^cZgngg, Oxford (nr doi: 10.1093/
acprof:oso/9780199548262.001.0001).
CHMIEL, A. 1899. „Cechy miasta Kazimierza", R7ado/no^cZAM/nZz/natyczno-HrcAgo/ogZczng
11 (2-3): 77-82.
DIEUDONNE, A. 1925. A/anng/ dgy^otdy mongtairg.s', Paris.
DUNGWORTH, D. 1997. „Roman Copper Alloys: Analysis of Artefacts from Northern Brita-
in", Joanna/ q/A?rAago/ogtca/ óctgncg 24: 901-910 (nr doi: 10.1006/jasc.1996.0169).
FAJNBERG, S.J. 1956. Ztna/tza nad /ngta/t nZgżg/aznycA, Warszawa.
KAŁKOWSKI, T. 1974. U? /nongty ^o/yA/g/, Kraków.
KHARAKWAL, J.S., GURJAR, L.K. 2006. „Zinc and Brass in Archaeological Perspective",
HnctgntAyta Joanna/ o/ tAg 5*ocZgtp o/5*oatA A^Zan JncAago/ogy 1: 139-159 (nr doi: 10.5334/
aa.06112).
KUTRZEBA, S. 2009. KZnan^g Z AanJg/ AgJniowzgcz^ggo fałowa, Kraków.
LEIMUS, I. 2012. „Money or no money: what does society need? Tokens in medieval and pre-
-modem Tallinn" [w:] G. DETHLEFS, A. POL, S. WITTENBRINK (red.), ZVan?na Dogg^C
A/anzgn - 5*cAdtzg - FdnJg. Kg^t^cAnZ/ty/Zn Pgtgn 7/ZygA zanr dd. GgAan^tag a/n 2<$. JynZ/ 20/2,
Osnabriick: 266-267.
MAĆKOWSKI, T. 2008. „Funkcjonowanie żetonów wałowych (Wallzeichen) oraz żetonów
szarwarkowych (Scharwerkszeichen) w nowożytnym Gdańsku", J*nzggA?J Aa/nZz/natpczny 3
(62): 55-58.
MIKOCKI, L. 1850. Ignzg/cAnZ^ g/ngngnoMgn and^gAnggwaA/tgn ^/o/n/AcAgn A/Z/nz- a. A/g-
daZZ/gn-ya/n/n/ang, dann gZngn ó*a/n/n/ang von AAZnzgn and A/gdaZ//gn a//gn Aandgn Za/n RgAą/g
dgn o//gnt/ZcAgn Ign^tg/ggnang, wg/cAg Zn IFZgn a/n /. J^/n/7 /ódO AggZnngn wZnd, Wien.
^ /AZde/n: 265.
podobieństwo wykazują seryjne (tzn. niesporządzane na indywidualne zamówie-
nia) żetony z Niderlandów, datowane na ostatnią dekadę XV w. do połowy wieku
XVI (grupa „Wenus", o numerach 829-833), które zawierają 93,4-94,4% miedzi,
3,6-4,4% cynku i 0-1,33% cynyW
Cecha szrotgeltowa, znaleziona prawdopodobnie w dolinie Prądnika, po raz
pierwszy pozwala nam poznać metal, z którego w późnym średniowieczu i wcze-
snej nowożytności wykonywano w Polsce tego rodzaju przedmioty. Materiał po-
równawczy jest oczywiście zbyt ubogi i nie możemy orzec, jak dałece nasze wy-
niki są reprezentatywne dla całej, słabo rozpoznanej kategorii zabytków, choćby
tylko w aglomeracji krakowskiej (Kraków, Kazimierz, Kleparz). Również znane
nam analogie obce są zbyt wąskie i możemy co najwyżej wyrazić zdziwienie, że
skład stopu znajduje znacznie bliższe analogie w Tournai niż w Norymberdze,
o której wszak wiadomo, że w XV-XVI w. utrzymywała z Krakowem bliskie,
wielorakie stosunki. Równie ożywione były wszelako kontakty Krakowa z pół-
nocnymi Włochami, a o stopach używanych tam do wyrobu analogicznych przed-
miotów nic nam nie wiadomo.
LITERATURA
ARTIOLI, G. 2010. óc/gntZ/ic A/gZAo<A and CM/tnra/F/gritagg.' Hn ZnZrodncZZon to tAg app/ica-
tZon <V/natgrZaA yctgncg to arcAago/ngt/y and conygnuatZon ^cZgngg, Oxford (nr doi: 10.1093/
acprof:oso/9780199548262.001.0001).
CHMIEL, A. 1899. „Cechy miasta Kazimierza", R7ado/no^cZAM/nZz/natyczno-HrcAgo/ogZczng
11 (2-3): 77-82.
DIEUDONNE, A. 1925. A/anng/ dgy^otdy mongtairg.s', Paris.
DUNGWORTH, D. 1997. „Roman Copper Alloys: Analysis of Artefacts from Northern Brita-
in", Joanna/ q/A?rAago/ogtca/ óctgncg 24: 901-910 (nr doi: 10.1006/jasc.1996.0169).
FAJNBERG, S.J. 1956. Ztna/tza nad /ngta/t nZgżg/aznycA, Warszawa.
KAŁKOWSKI, T. 1974. U? /nongty ^o/yA/g/, Kraków.
KHARAKWAL, J.S., GURJAR, L.K. 2006. „Zinc and Brass in Archaeological Perspective",
HnctgntAyta Joanna/ o/ tAg 5*ocZgtp o/5*oatA A^Zan JncAago/ogy 1: 139-159 (nr doi: 10.5334/
aa.06112).
KUTRZEBA, S. 2009. KZnan^g Z AanJg/ AgJniowzgcz^ggo fałowa, Kraków.
LEIMUS, I. 2012. „Money or no money: what does society need? Tokens in medieval and pre-
-modem Tallinn" [w:] G. DETHLEFS, A. POL, S. WITTENBRINK (red.), ZVan?na Dogg^C
A/anzgn - 5*cAdtzg - FdnJg. Kg^t^cAnZ/ty/Zn Pgtgn 7/ZygA zanr dd. GgAan^tag a/n 2<$. JynZ/ 20/2,
Osnabriick: 266-267.
MAĆKOWSKI, T. 2008. „Funkcjonowanie żetonów wałowych (Wallzeichen) oraz żetonów
szarwarkowych (Scharwerkszeichen) w nowożytnym Gdańsku", J*nzggA?J Aa/nZz/natpczny 3
(62): 55-58.
MIKOCKI, L. 1850. Ignzg/cAnZ^ g/ngngnoMgn and^gAnggwaA/tgn ^/o/n/AcAgn A/Z/nz- a. A/g-
daZZ/gn-ya/n/n/ang, dann gZngn ó*a/n/n/ang von AAZnzgn and A/gdaZ//gn a//gn Aandgn Za/n RgAą/g
dgn o//gnt/ZcAgn Ign^tg/ggnang, wg/cAg Zn IFZgn a/n /. J^/n/7 /ódO AggZnngn wZnd, Wien.
^ /AZde/n: 265.