DOI article:
Jansen, Daan: Schoolgebouw en Schoolvertrek vóór 1800
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.25881#0015
SCHOOLGEBOUW EN SCHOOLVERTREK VÓÓR 1800
3
gebouwd. De school moet ten zuiden naast dit kleine kapittelhuis gelegen hebben en in 1461,
toen de kruisarm gereed was gekomen, verbouwd zijn.
Evenals te Maastricht lag de school dus naast de kapittelzaal, echter lag bij den Dom
de kapittelzaal en niet de school naast de kerk. Volgens den desbetreffenden plattegrond bij
Muller zou ook hier naast de school een portaal hebben gelegen, dat toegang geeft tot de
kruisgang. De school moet echter direct van
buiten af toegankelijk zijn geweest (zie fig. 2).
Evenals bij den Utrechtschen Dom
lagen de kapittelzaal en de school van de
even buiten onze landsgrenzen gelegen St.
Victorskirche te Xanten x) naast elkander en
de kapittelzaal het dichtst bij de kerk. Beide
zijn hier echter tegen den oostelijken
kruisarm gebouwd.
Treffen we bij al deze kapittelkerken
de school als nevenvertrek van de kruisgang
aan, bij andere kapittelkerken heeft de school
een geheel afwijkende ligging. Wij wezen
reeds op de parochiekerken, die eerst laat
kapittelkerken zijn geworden en waarvan de
school de ligging van de parochieschool
heeft. Afwijkend is ook de ligging bij de zeer
oude kapittelkerk te Oldenzaal, waar de
school boven een der zijbeuken was gelegen,
zoo ook van de oude, als kapittelkerk ge-
bouwde kerk te Oirschot, waar als school-
vertrek een oostelijke aanbouw van het
zuidertransept werd gebruikt, een vrij ruim
lokaal, dat echter alleen van de kerk uit
toegankelijk was. 2)
Voor zoover we dit uit de ter onzer
beschikking staande plattegronden konden
nagaan, moeten de schoolzalen der oude
kapittelkerken vrij ruime vertrekken geweest zijn. De afmetingen van de St. Servaasschool
te Maastricht waren b.v. ongeveer 19 M. bij 8.50 M., van de Utrechtsche domschool 5 M.
bij 6 M., van de St. Victorschool te Xanten 16 M. bij 8 M.
Zoolang de kapittelscholen slechts één leerkracht hadden, kan de schoolzaal niet
anders dan ééne onverdeelde ruimte zijn geweest. Wanneer sommige oude schoolzalen voor
het eerst onderverdeeld zijn — men zie den plattegrond van de St. Servaas en den Utrecht-
schen Dom — valt bezwaarlijk na te gaan.
Fig. 2. Z.-gedeelte van den Dom te Utrecht.
D. Kruigang. I. Kleine Kapittelzaal. H. School.
G. Groote Kapittelzaal (thans aula der Universiteit).
F. Choraalhuis (uit Muller: De Dom van Utrecht).
x) v. Beissel: „Die St. Victorskirche zu Xanten’.’
a) Zie Dr. J. Kalff. „De katholieke kerken”.
3
gebouwd. De school moet ten zuiden naast dit kleine kapittelhuis gelegen hebben en in 1461,
toen de kruisarm gereed was gekomen, verbouwd zijn.
Evenals te Maastricht lag de school dus naast de kapittelzaal, echter lag bij den Dom
de kapittelzaal en niet de school naast de kerk. Volgens den desbetreffenden plattegrond bij
Muller zou ook hier naast de school een portaal hebben gelegen, dat toegang geeft tot de
kruisgang. De school moet echter direct van
buiten af toegankelijk zijn geweest (zie fig. 2).
Evenals bij den Utrechtschen Dom
lagen de kapittelzaal en de school van de
even buiten onze landsgrenzen gelegen St.
Victorskirche te Xanten x) naast elkander en
de kapittelzaal het dichtst bij de kerk. Beide
zijn hier echter tegen den oostelijken
kruisarm gebouwd.
Treffen we bij al deze kapittelkerken
de school als nevenvertrek van de kruisgang
aan, bij andere kapittelkerken heeft de school
een geheel afwijkende ligging. Wij wezen
reeds op de parochiekerken, die eerst laat
kapittelkerken zijn geworden en waarvan de
school de ligging van de parochieschool
heeft. Afwijkend is ook de ligging bij de zeer
oude kapittelkerk te Oldenzaal, waar de
school boven een der zijbeuken was gelegen,
zoo ook van de oude, als kapittelkerk ge-
bouwde kerk te Oirschot, waar als school-
vertrek een oostelijke aanbouw van het
zuidertransept werd gebruikt, een vrij ruim
lokaal, dat echter alleen van de kerk uit
toegankelijk was. 2)
Voor zoover we dit uit de ter onzer
beschikking staande plattegronden konden
nagaan, moeten de schoolzalen der oude
kapittelkerken vrij ruime vertrekken geweest zijn. De afmetingen van de St. Servaasschool
te Maastricht waren b.v. ongeveer 19 M. bij 8.50 M., van de Utrechtsche domschool 5 M.
bij 6 M., van de St. Victorschool te Xanten 16 M. bij 8 M.
Zoolang de kapittelscholen slechts één leerkracht hadden, kan de schoolzaal niet
anders dan ééne onverdeelde ruimte zijn geweest. Wanneer sommige oude schoolzalen voor
het eerst onderverdeeld zijn — men zie den plattegrond van de St. Servaas en den Utrecht-
schen Dom — valt bezwaarlijk na te gaan.
Fig. 2. Z.-gedeelte van den Dom te Utrecht.
D. Kruigang. I. Kleine Kapittelzaal. H. School.
G. Groote Kapittelzaal (thans aula der Universiteit).
F. Choraalhuis (uit Muller: De Dom van Utrecht).
x) v. Beissel: „Die St. Victorskirche zu Xanten’.’
a) Zie Dr. J. Kalff. „De katholieke kerken”.