DOI Artikel:
Jansen, Daan: Schoolgebouw en Schoolvertrek vóór 1800
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.25881#0039
SCHOOLGEBOUW EN SCHOOLVERTREK VÓÓR 1800
27
worden door een enkelvoudige en moesten tevens in den zijwand rechts van de leer-
lingen de lichtramen geplaatst zijn.
In de Werken der Mij. tot Nut van ’t Algemeen (Stukken over het schoolwezen Deel I)
komt een verhandeling voor over spellen, lezen en schrijven, waarbij de schrijver ook de
schoolbanken bespreekt. Hij merkt op, dat in de meeste scholen slechts één soort tafels is
voor kinderen van verschillende grootte. Maar, zoo betoogt hij, de grootere kinderen moeten
een lagere zitbank of een hoogere leestafel hebben dan de kleinere. Hij veroordeelt de platte
tafels „die in niet weinig scho-
len gevonden worden, waar zij
tevens ook voor andere doelein-
den mochten dienen (!)”. Ver-
eischten voor een goede school-
bank zijn volgens hem: een
matige hoogte; de tafel in het
midden een weinig vlak voor de
schrijfbehoeften en naar beide
zijden schuin en een balkje ter
ondersteuning van de voeten.
Aan het artikel is een teekening
van een door hem geconstrueer-
de schoolbank toegevoegd, met
de maten er bij (fig. 10). Zit-
bank en schrijftafel zijn één
geheel. De zitbank voor de
kleinere scholieren is 1 % duim
hooger en 1 duim breeder dan
die voor de grootere en de dis-
tantie is 1 duim minder. Ove-
rigens zijn beide tafels gelijk.
Deze modelschoolbank is dus nog dubbel. De enkele schoolbanken, in aaneengesloten rijen
naar den werkmuur gericht, vinden we op een prentje1) in T. G. N. Müller Nommerkransje
(1830 — 1840), (fig. n). Hier is het vaste bord van het plaatje van Numan vervangen door
het verstelbare ezelsbord. Hoe tenslotte de enkelvoudige meerpersoonsbank gesplitst wordt
in twee- en éen-persoons bankjes valt buiten het bestek van dit artikel. Alleen willen we
nog opmerken, dat door de vervanging van dubbele schrijftafels door enkele, de opstelling
der banken in de assen der lichtvensters verviel. Voor de aaneengesloten bankenrijen
waren de gebruikelijke vensters met de zware tusschendammen niet meer de aangewezen
lichtopeningen. Eerst in de tweede helft der 19e eeuw werden de enkele ramen bij nieuwe
schoolgebouwen door groeplichten vervangen, waarvoor men echter eerst in de 20e eeuw de
aesthetisch bevredigende oplossing heeft gevonden.
Fig 11. Schoolinterieur c. 1840,
(Uit: Muller’s Nommerskransje Verz. Dr. Boekenoogen).
x) Verz, Dr. Boekenoogen.
27
worden door een enkelvoudige en moesten tevens in den zijwand rechts van de leer-
lingen de lichtramen geplaatst zijn.
In de Werken der Mij. tot Nut van ’t Algemeen (Stukken over het schoolwezen Deel I)
komt een verhandeling voor over spellen, lezen en schrijven, waarbij de schrijver ook de
schoolbanken bespreekt. Hij merkt op, dat in de meeste scholen slechts één soort tafels is
voor kinderen van verschillende grootte. Maar, zoo betoogt hij, de grootere kinderen moeten
een lagere zitbank of een hoogere leestafel hebben dan de kleinere. Hij veroordeelt de platte
tafels „die in niet weinig scho-
len gevonden worden, waar zij
tevens ook voor andere doelein-
den mochten dienen (!)”. Ver-
eischten voor een goede school-
bank zijn volgens hem: een
matige hoogte; de tafel in het
midden een weinig vlak voor de
schrijfbehoeften en naar beide
zijden schuin en een balkje ter
ondersteuning van de voeten.
Aan het artikel is een teekening
van een door hem geconstrueer-
de schoolbank toegevoegd, met
de maten er bij (fig. 10). Zit-
bank en schrijftafel zijn één
geheel. De zitbank voor de
kleinere scholieren is 1 % duim
hooger en 1 duim breeder dan
die voor de grootere en de dis-
tantie is 1 duim minder. Ove-
rigens zijn beide tafels gelijk.
Deze modelschoolbank is dus nog dubbel. De enkele schoolbanken, in aaneengesloten rijen
naar den werkmuur gericht, vinden we op een prentje1) in T. G. N. Müller Nommerkransje
(1830 — 1840), (fig. n). Hier is het vaste bord van het plaatje van Numan vervangen door
het verstelbare ezelsbord. Hoe tenslotte de enkelvoudige meerpersoonsbank gesplitst wordt
in twee- en éen-persoons bankjes valt buiten het bestek van dit artikel. Alleen willen we
nog opmerken, dat door de vervanging van dubbele schrijftafels door enkele, de opstelling
der banken in de assen der lichtvensters verviel. Voor de aaneengesloten bankenrijen
waren de gebruikelijke vensters met de zware tusschendammen niet meer de aangewezen
lichtopeningen. Eerst in de tweede helft der 19e eeuw werden de enkele ramen bij nieuwe
schoolgebouwen door groeplichten vervangen, waarvoor men echter eerst in de 20e eeuw de
aesthetisch bevredigende oplossing heeft gevonden.
Fig 11. Schoolinterieur c. 1840,
(Uit: Muller’s Nommerskransje Verz. Dr. Boekenoogen).
x) Verz, Dr. Boekenoogen.