DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.30261#0236
jbs COMMENTARIVS
de quibusnonvidebaturexcra ordinemquaercndumeire,utrepetundarum , ambitus,maiesta-
tis,&peculatus. Quae utfacilius intelligantur uniuersaiudiciorum ratio estpauloaltius rcpe-
tenda^ Praeterea iudicia quae atriumuiris capitalibusinseruos,&reliquosextremaesortis ho-
miiiesj&ab aedilibusde ratione annonae,devrbisviarum,aediliciorumque curatione,& de rc-
rurauenditionibus exertebantur, reliqua in vrbe iurisdi&io (nam militaris tantumad impera-
tores pertinebat)erat fere totapenes duos Praetores.Iudicia autem autpriuataerant aut ptibiica,
priuatis iudiciisduo Praetores praeerant,vrbanus&peregrinus.Publicis iudicijsante constitu-
tas qiiaestiones perpetuas, solebanthipraeeise quospopulus crcaiset quaeiitores, vel vtPompo-
nius UOcat qutestores parricidii,qui creari solebantjquoticscunq; aliquod crimen publica animad-
uersione dignum incidiiset,aut is qui accuiatus erat ab aliquo magistratu ad popuium prouocastet.
Verupostconstitutas quaestionesperpetuas easeruaricoeptasunt,qu£esuperius de reliquis quat-
tuor praetoribus dixi. Quaestiones auteperpetuae dicebantui* iudicia quae de capitalibus crimi-
nibus, de quibus Praeuores quaerebant nebant, tum quodlege praescripta erat quaedaforiha iu-
dicijdehiscriminibiisquaerendi, ut nouasemper lege opus non elset, tumveroquodannuam
prouinciamin his quaestiombus exercendis illipraetores peragerent, & non quemadmodusti
anteafieri solebat,qulimita casus tuliHet uc quaerendum videretur,tum crearetur quiquaere-
ret,statimq; eo absoluto iudiciopotestatemdeeademrequaerendi ampliusnonhaberet. Quod
sitiim quoquealiquid nouum accidistec, dequo cxtra ordinem quaerendumuideretur , alius
quadsttor lielqUaestorparricidij apopulo crcandus estet. Hivero omnespraerores finito annuae
invrbe praeturaelpatio,prouincias demumin sequentem annum (ortiebantur,in quas pro prae-
toribiisirenr.PostremoL.Cornelius SullaDiiftator, audoperpetuarum quaestionum numerd,
ur de falso,de periurio,de sicariis,de iniuriis,& quattuor tantu Praetores publicis iiidicijs praees-
sent adiecit duos alios praetores,ut manifeste ex Cicerone colligirur,vel quattuor ut(cribic Pom-
ponius, totidem enim nouas quaestiones perpetuas ueteribus adiunxit, atque ita coeperunto&o
praetores,uelutPomponiusaitdecemRomae este, quorumduo vrbanus& peregrinus priua-
tis potissimumiudicijs, reiiquipubhcis quaestionibus praerant. Praetores autem non de o-
mnibus capitalibus iudiciis quaerebant,sed tantum de maiestate, de vi ,de repetundis,de crimine
interstcarios,de ambitu,deueneficio, velde falso , &depeculatu utCiccrolcribit.Deincestu
vero , &perduellionepopuIusquaerebat.Praeroresautem,qu^ cuiusque futura estet quaestio
antesortiebanturvtdeindesingulis decrimiqibus stngiili prout sorstulistet cumconsilio quae- 5®
rerent. Etsi decrimirieinter (icarios,quuminiudicium quodqueitarnuiti vocarentur,vt prae-
torvnusminime(ufficeret,non vnussedduopraecorescognoscebant,ur ex oratiorieproCiuen-
tiodidici.Idemque obeandem caussam inalijs criminibusinterdum else fa6tum coniicere li-
cet. Nonnunquam etiam diem dicente aliquo tribuno plebis,qui cogendi ad iudicium populiius
haberet,nonpraetor,sedpopulusipsedemaiestate&aliis critninibus quosum quaestiones per-
petuae erant, quaestidnem exercebat. Ex his autem Praetoribus sex de crimiriibuspublicis haud
dubie quaerebant, Praetor vrbanus, de riullo crimine publico indicabat, itaque nec quaesi-
tordicebarurjtanmmciuilibiiscontrouersiis ad eum dektisrius dicebat, hocestriudices & iu-
dicii formulam quamsequerentur dabat, nec enim Praetor ipse iudicare solitus erat,sed cum
iudicesabipsodati, decontrouersia cognouissient, ac iudicassent, exquebatur , ideoin omni-
"• bus ferme edidtis Praetorum legitur: Iudicium dabo. Praetor autem peregrinus vnus omnino de
toto Praetorumcollegio, & iuris dicendi & quaerendi potestatem habebat. Naminreliquis,
cuius Praetoris erat iurisdi£tio,eius non erat quaestio public-a, ncque cuius quaeftid publica,eius
iurisdidio. Praetorem autem peregrinum &iusinter ciues & peregrinos dixisfe, satis constat.
Et quaesiisse de repetundis sociorumhdCestperegrindrum caussa Pedianiisdemonstratincom-
mentarid oratidnis aduersus competitores. In eo autem qitod Pomponius a Sulla quattuor
Praetoriesadditosscribityipstimlapsum fuilseexistimo, idquemultisrationibus adducor ut cre-
dam.NamanteCaesaiisDidtamram ex Cicerone mariifeste liqtiet non plures quamocfto Prae-
toresirivrbefuiste,vrbanus & peiegrinus, & sex alii qui quaestionibus publicispraeerans. Ita
ut rieceste sitdicere contia PomponmmnonmsiduosaSullapraetoresadieftos. Nam etiasn in
tradendopraesorumnumero sub Augustohaud dubie errauit. Sed haec omriia ueterum scri-
ptortim atque in primis ipsius Ciceronis testimoniis demonstremus. Ait Cicero in oratione
pro Milone: septem Praetores de redditucius ut lexferretur consensiire. In Pisonerii vero , &
pro Sexsio: omriespraetorespraeter vnum , videlicet Ap. Csaudium legem illasri promulgasse
scribitft undesequitur omnes praetores tantum o6to fuisse. Etsane inoratione post redditum
in senatii, in appellandis PraetoribiijS qui de suo redditu promulgauerant, septem tantum & eos
quidemsigillatimnominatjvndenumesuin orationepro Milonecorriiptu estedici non potest.
Illud adde. Praetores gesto magistratu in prouincias exiisse manifestifsimu estex omni historia,
conuenieris autem est,prouinciarum numerum,cum praetdfum riumero corigruere. Hae porro .*
inS. C.quodM. CoeliusadCiceronem misit ofto tantum nomiriantur. Itaenim scriptum est:
SenatuipUcere in Ciliciamprouinciam, inque ofto rcliquas prouinciaspraetorias, quas praeto-
rcs
de quibusnonvidebaturexcra ordinemquaercndumeire,utrepetundarum , ambitus,maiesta-
tis,&peculatus. Quae utfacilius intelligantur uniuersaiudiciorum ratio estpauloaltius rcpe-
tenda^ Praeterea iudicia quae atriumuiris capitalibusinseruos,&reliquosextremaesortis ho-
miiiesj&ab aedilibusde ratione annonae,devrbisviarum,aediliciorumque curatione,& de rc-
rurauenditionibus exertebantur, reliqua in vrbe iurisdi&io (nam militaris tantumad impera-
tores pertinebat)erat fere totapenes duos Praetores.Iudicia autem autpriuataerant aut ptibiica,
priuatis iudiciisduo Praetores praeerant,vrbanus&peregrinus.Publicis iudicijsante constitu-
tas qiiaestiones perpetuas, solebanthipraeeise quospopulus crcaiset quaeiitores, vel vtPompo-
nius UOcat qutestores parricidii,qui creari solebantjquoticscunq; aliquod crimen publica animad-
uersione dignum incidiiset,aut is qui accuiatus erat ab aliquo magistratu ad popuium prouocastet.
Verupostconstitutas quaestionesperpetuas easeruaricoeptasunt,qu£esuperius de reliquis quat-
tuor praetoribus dixi. Quaestiones auteperpetuae dicebantui* iudicia quae de capitalibus crimi-
nibus, de quibus Praeuores quaerebant nebant, tum quodlege praescripta erat quaedaforiha iu-
dicijdehiscriminibiisquaerendi, ut nouasemper lege opus non elset, tumveroquodannuam
prouinciamin his quaestiombus exercendis illipraetores peragerent, & non quemadmodusti
anteafieri solebat,qulimita casus tuliHet uc quaerendum videretur,tum crearetur quiquaere-
ret,statimq; eo absoluto iudiciopotestatemdeeademrequaerendi ampliusnonhaberet. Quod
sitiim quoquealiquid nouum accidistec, dequo cxtra ordinem quaerendumuideretur , alius
quadsttor lielqUaestorparricidij apopulo crcandus estet. Hivero omnespraerores finito annuae
invrbe praeturaelpatio,prouincias demumin sequentem annum (ortiebantur,in quas pro prae-
toribiisirenr.PostremoL.Cornelius SullaDiiftator, audoperpetuarum quaestionum numerd,
ur de falso,de periurio,de sicariis,de iniuriis,& quattuor tantu Praetores publicis iiidicijs praees-
sent adiecit duos alios praetores,ut manifeste ex Cicerone colligirur,vel quattuor ut(cribic Pom-
ponius, totidem enim nouas quaestiones perpetuas ueteribus adiunxit, atque ita coeperunto&o
praetores,uelutPomponiusaitdecemRomae este, quorumduo vrbanus& peregrinus priua-
tis potissimumiudicijs, reiiquipubhcis quaestionibus praerant. Praetores autem non de o-
mnibus capitalibus iudiciis quaerebant,sed tantum de maiestate, de vi ,de repetundis,de crimine
interstcarios,de ambitu,deueneficio, velde falso , &depeculatu utCiccrolcribit.Deincestu
vero , &perduellionepopuIusquaerebat.Praeroresautem,qu^ cuiusque futura estet quaestio
antesortiebanturvtdeindesingulis decrimiqibus stngiili prout sorstulistet cumconsilio quae- 5®
rerent. Etsi decrimirieinter (icarios,quuminiudicium quodqueitarnuiti vocarentur,vt prae-
torvnusminime(ufficeret,non vnussedduopraecorescognoscebant,ur ex oratiorieproCiuen-
tiodidici.Idemque obeandem caussam inalijs criminibusinterdum else fa6tum coniicere li-
cet. Nonnunquam etiam diem dicente aliquo tribuno plebis,qui cogendi ad iudicium populiius
haberet,nonpraetor,sedpopulusipsedemaiestate&aliis critninibus quosum quaestiones per-
petuae erant, quaestidnem exercebat. Ex his autem Praetoribus sex de crimiriibuspublicis haud
dubie quaerebant, Praetor vrbanus, de riullo crimine publico indicabat, itaque nec quaesi-
tordicebarurjtanmmciuilibiiscontrouersiis ad eum dektisrius dicebat, hocestriudices & iu-
dicii formulam quamsequerentur dabat, nec enim Praetor ipse iudicare solitus erat,sed cum
iudicesabipsodati, decontrouersia cognouissient, ac iudicassent, exquebatur , ideoin omni-
"• bus ferme edidtis Praetorum legitur: Iudicium dabo. Praetor autem peregrinus vnus omnino de
toto Praetorumcollegio, & iuris dicendi & quaerendi potestatem habebat. Naminreliquis,
cuius Praetoris erat iurisdi£tio,eius non erat quaestio public-a, ncque cuius quaeftid publica,eius
iurisdidio. Praetorem autem peregrinum &iusinter ciues & peregrinos dixisfe, satis constat.
Et quaesiisse de repetundis sociorumhdCestperegrindrum caussa Pedianiisdemonstratincom-
mentarid oratidnis aduersus competitores. In eo autem qitod Pomponius a Sulla quattuor
Praetoriesadditosscribityipstimlapsum fuilseexistimo, idquemultisrationibus adducor ut cre-
dam.NamanteCaesaiisDidtamram ex Cicerone mariifeste liqtiet non plures quamocfto Prae-
toresirivrbefuiste,vrbanus & peiegrinus, & sex alii qui quaestionibus publicispraeerans. Ita
ut rieceste sitdicere contia PomponmmnonmsiduosaSullapraetoresadieftos. Nam etiasn in
tradendopraesorumnumero sub Augustohaud dubie errauit. Sed haec omriia ueterum scri-
ptortim atque in primis ipsius Ciceronis testimoniis demonstremus. Ait Cicero in oratione
pro Milone: septem Praetores de redditucius ut lexferretur consensiire. In Pisonerii vero , &
pro Sexsio: omriespraetorespraeter vnum , videlicet Ap. Csaudium legem illasri promulgasse
scribitft undesequitur omnes praetores tantum o6to fuisse. Etsane inoratione post redditum
in senatii, in appellandis PraetoribiijS qui de suo redditu promulgauerant, septem tantum & eos
quidemsigillatimnominatjvndenumesuin orationepro Milonecorriiptu estedici non potest.
Illud adde. Praetores gesto magistratu in prouincias exiisse manifestifsimu estex omni historia,
conuenieris autem est,prouinciarum numerum,cum praetdfum riumero corigruere. Hae porro .*
inS. C.quodM. CoeliusadCiceronem misit ofto tantum nomiriantur. Itaenim scriptum est:
SenatuipUcere in Ciliciamprouinciam, inque ofto rcliquas prouinciaspraetorias, quas praeto-
rcs