DOI Artikel:
Witkowska-Żychiewicz, Teresa: Krakowskie malarstwo epitafijne 1500 - 1850
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26550#0014
larstwo to nie zostało zbadane dotychczas w sposób wyczerpujący 6. Stąd przy-
puszczalnie pochodzi brak jego bliższej cliarakterystyki poza stwierdzeniem
„rysu pewnej ludowości, lub, formułując ostrożnie, prowincjonałizmu“ 7. W trze-
cim z cytowanych opracowań, bardzo cennym z uwagi na wszechstronną analizę
materiału, odnajdujemy jednak w zakresie interesującego nas bezpośrednio
tematu jedynie wzmianki marginalne 8. Dopiero w ostatnim kwartale roku 1965
Bożena Steinborn przedłożyła Wydziałowi Historycznemu Uniwerystetu War-
szawskiego obszerną rozprawę doktorską pt. Malowane epitafia mieszczańskie na
Śląsku 1520—1620, której treść nie jest mi jednak znana. Nowe i odkrywcze
ujęcie zagadnień zbliżonych do problemu portretu epitafijnego dał Stanisław
Wihński w swych pracach Wielkopolski portret trumienny i U źródeł portretu staro-
polskiego 9. Są to pozycje cenne zarówno z uwagi na problematykę, jak i bogaty
materiał ilustracyjny oraz porównawczy.
0 krakowskich pomnikach epitafijnych pisał przed laty przeszło sześćdzie-
sięciu Kopera w objaśnieniach do Pomników Krakowa 10. Ujęte w formę zbliżoną
do katalogu, nie zawierają one dokładniejszych omówień portretów epitafij-
nych, wartość zaś tego opracowania polega głównie na tym, że jest to pierwsza
i jak dotychczas jedyna pod tym kątem przeprowadzona rysunkowa i opisowa
inwentaryzacja materiału zabytkowego. Sztuka Krakowa Dobrowolskiego nie
wnosi w interesuj ącym nas zakresie prawie żadnych istotnych spostrzeżeń. Są
tam jedynie krótkie i ogólnikowe wzmianki dotyczące malarstwa epitafijnego * 11.
Spośród wielu krakowskich obrazów epitafijnych jeden tylko doczekał się ujęcia
monograficznego. Jest nim epitafium Jana Sakrana, o którym Michał Walicki
pisał dwukrotnie: w artykule o trzech epitafiach wawelskich (gdzie omawiał
równocześnie epitafia Juliana Chełmskiego i Melchiora Sobka) i powtórnie
w osobnej, poświęconej mu rozprawie 12. Obie te pozycje, zwłaszcza zaś druga
z nich, są cenne: autor bardzo wnikliwie zbadał zagadnienie od strony ikono-
graficznej i formalnej, zwracając uwagę na szereg pomijanych dotąd probłemów.
Ponadto o epitafium Jana Borka ogłosiła komunikat Zofia Ameisenowa 13.
6 Dobrovvolski, Sstuka na Śląsku, s. 243.
7 Zob. tamże, s. 246.
8 Dobrowolski, Polskie malarstwo portretowe, s. 104, 107, 143, 146—148. Por. niżej przy-
pis 20.
9 S. Wiliński, Wielkopolski portret trumienny (Biuletyn HSiK XI, 1949, s. 262—294). —
Tenże, U źródeł portretu staropolskiego, WarszaA 7a 1958.
10 M. i S. Cerchowie i F. Kopera, Pomniki Krakowa 1—111, Kraków — Warszawa 1904.
11 D obrowolslti, Sztuka Krakowa, s. 421—422 stwierdza, że samodzielne portrety epita-
fijne, powstałe w w. XVII, powtarzane były niemał do początków w. XIX. Jednalcże por-
trety takie istniały zarówno wcześniej, w 3. ćwierci w. XVI (np. w epitafium Gabriela
z Szadka zm. 1563, znajdującym się w krużgankach klasztoru dominikanów), jak i później
w końcu w. XIX (np. w epitafiach małżeństwa Hahnów w kościele Mariackim), a nawet
w w. XX (portret epitafijny Pawła Popiela w lcrużgankach franciszkanów).
12 M. Wałicki, Trzy epitafia wawelskie (Arkady 1936, s. 545—-548). — Tenże, Epitafium
Jana Sakrana (Biuletyn HS XVI, s. 40—52).
13 Z. Ameisenowa, Epitafium Jana Borka h. Wąż, obraz krakoioski z w. XVI, niegdyś
w katedrze na Wawelu (Prace KIIS VII, 1937—38, s. 41*—43*).
6
puszczalnie pochodzi brak jego bliższej cliarakterystyki poza stwierdzeniem
„rysu pewnej ludowości, lub, formułując ostrożnie, prowincjonałizmu“ 7. W trze-
cim z cytowanych opracowań, bardzo cennym z uwagi na wszechstronną analizę
materiału, odnajdujemy jednak w zakresie interesującego nas bezpośrednio
tematu jedynie wzmianki marginalne 8. Dopiero w ostatnim kwartale roku 1965
Bożena Steinborn przedłożyła Wydziałowi Historycznemu Uniwerystetu War-
szawskiego obszerną rozprawę doktorską pt. Malowane epitafia mieszczańskie na
Śląsku 1520—1620, której treść nie jest mi jednak znana. Nowe i odkrywcze
ujęcie zagadnień zbliżonych do problemu portretu epitafijnego dał Stanisław
Wihński w swych pracach Wielkopolski portret trumienny i U źródeł portretu staro-
polskiego 9. Są to pozycje cenne zarówno z uwagi na problematykę, jak i bogaty
materiał ilustracyjny oraz porównawczy.
0 krakowskich pomnikach epitafijnych pisał przed laty przeszło sześćdzie-
sięciu Kopera w objaśnieniach do Pomników Krakowa 10. Ujęte w formę zbliżoną
do katalogu, nie zawierają one dokładniejszych omówień portretów epitafij-
nych, wartość zaś tego opracowania polega głównie na tym, że jest to pierwsza
i jak dotychczas jedyna pod tym kątem przeprowadzona rysunkowa i opisowa
inwentaryzacja materiału zabytkowego. Sztuka Krakowa Dobrowolskiego nie
wnosi w interesuj ącym nas zakresie prawie żadnych istotnych spostrzeżeń. Są
tam jedynie krótkie i ogólnikowe wzmianki dotyczące malarstwa epitafijnego * 11.
Spośród wielu krakowskich obrazów epitafijnych jeden tylko doczekał się ujęcia
monograficznego. Jest nim epitafium Jana Sakrana, o którym Michał Walicki
pisał dwukrotnie: w artykule o trzech epitafiach wawelskich (gdzie omawiał
równocześnie epitafia Juliana Chełmskiego i Melchiora Sobka) i powtórnie
w osobnej, poświęconej mu rozprawie 12. Obie te pozycje, zwłaszcza zaś druga
z nich, są cenne: autor bardzo wnikliwie zbadał zagadnienie od strony ikono-
graficznej i formalnej, zwracając uwagę na szereg pomijanych dotąd probłemów.
Ponadto o epitafium Jana Borka ogłosiła komunikat Zofia Ameisenowa 13.
6 Dobrovvolski, Sstuka na Śląsku, s. 243.
7 Zob. tamże, s. 246.
8 Dobrowolski, Polskie malarstwo portretowe, s. 104, 107, 143, 146—148. Por. niżej przy-
pis 20.
9 S. Wiliński, Wielkopolski portret trumienny (Biuletyn HSiK XI, 1949, s. 262—294). —
Tenże, U źródeł portretu staropolskiego, WarszaA 7a 1958.
10 M. i S. Cerchowie i F. Kopera, Pomniki Krakowa 1—111, Kraków — Warszawa 1904.
11 D obrowolslti, Sztuka Krakowa, s. 421—422 stwierdza, że samodzielne portrety epita-
fijne, powstałe w w. XVII, powtarzane były niemał do początków w. XIX. Jednalcże por-
trety takie istniały zarówno wcześniej, w 3. ćwierci w. XVI (np. w epitafium Gabriela
z Szadka zm. 1563, znajdującym się w krużgankach klasztoru dominikanów), jak i później
w końcu w. XIX (np. w epitafiach małżeństwa Hahnów w kościele Mariackim), a nawet
w w. XX (portret epitafijny Pawła Popiela w lcrużgankach franciszkanów).
12 M. Wałicki, Trzy epitafia wawelskie (Arkady 1936, s. 545—-548). — Tenże, Epitafium
Jana Sakrana (Biuletyn HS XVI, s. 40—52).
13 Z. Ameisenowa, Epitafium Jana Borka h. Wąż, obraz krakoioski z w. XVI, niegdyś
w katedrze na Wawelu (Prace KIIS VII, 1937—38, s. 41*—43*).
6