DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.34228#0134
dla usankcjonowania przedmiotu zainteresowań. Jakże często
w opracowaniach dotyczących sztuki prowincjonalnej, wtórnej,
stylistycznie zapóźnionej (a więc nierzadko właśnie sztuki pol-
skiej) napotkać możemy zapewnienia, iż „nie jest ona gorsza" od
jakiś uznanych pierwowzorów, że „dorasta" czy „śmiało może się
mierzyć". Ale to już są wewnętrzne problemy dyscypliny.
Rozróżnianie między sztuką „wysoką" i „niską", „kanonicz-
ną" i „foralną", sztuką centrum i sztuką peryferii, sztuką „eli-
tarną" i „masową", „trudną" i „łatwą" (we wszystkich tych
przeciwstawieniach czai się dwuwartościowa ocena „dobra" -
„zła") - nieuchronnie prowadzi ku społecznym aspektom funk-
cjonowania sztuki. Wiadomo, jak rozłiczne i różnorodne są spo-
łeczne uwarunkowania sztuki. Od społecznego kontekstu zależą
jej funkcje i jej oceny, jej prestiż bądź jego brak, wreszcie na-
wet sama jej definicja. Nawet postronny obserwator zjawisk ar-
tystycznych musi dostrzegać owe zróżnicowania i uzależnienia.
W bardziej ścisłych terminach próbuje ująć takie obserwacje
socjologia sztuki. Wiele z jej analiz wciąż obraca się wokół starej
opozycji: wrodzone - nabyte. Mało kto godzi się dziś z osiem-
nastowieczną definicją Lalande'a, określającą gust jako „zdol-
ność intuicyjnego i pewnego osądu wartości estetycznych". Ist-
nieją co prawda prace dowodzące istnienia zdolności osądu es-
tetycznego - właśnie „gustu" - niezależnego od przygotowa-
nia kulturalnego odbiorcy, wypływającego jakoby bezpośrednio
z natury systemu nerwowego człowieka (inna rzecz, że przedmio-
tem podobnych badań byli głównie artyści, a zatem bardzo
szczególny typ odbiorców). Przeważają jednak poglądy relaty-
wistów. Różnice upodobań estetycznych wśród członków tego
samego społeczeństwa sprowadzane są albo do różnic biologicz-
nych (jak wiek czy płeć), albo do różnic społecznych i kulturo-
wych. Czynniki powszechnie uznane za decydujące dla wyborów
124
w opracowaniach dotyczących sztuki prowincjonalnej, wtórnej,
stylistycznie zapóźnionej (a więc nierzadko właśnie sztuki pol-
skiej) napotkać możemy zapewnienia, iż „nie jest ona gorsza" od
jakiś uznanych pierwowzorów, że „dorasta" czy „śmiało może się
mierzyć". Ale to już są wewnętrzne problemy dyscypliny.
Rozróżnianie między sztuką „wysoką" i „niską", „kanonicz-
ną" i „foralną", sztuką centrum i sztuką peryferii, sztuką „eli-
tarną" i „masową", „trudną" i „łatwą" (we wszystkich tych
przeciwstawieniach czai się dwuwartościowa ocena „dobra" -
„zła") - nieuchronnie prowadzi ku społecznym aspektom funk-
cjonowania sztuki. Wiadomo, jak rozłiczne i różnorodne są spo-
łeczne uwarunkowania sztuki. Od społecznego kontekstu zależą
jej funkcje i jej oceny, jej prestiż bądź jego brak, wreszcie na-
wet sama jej definicja. Nawet postronny obserwator zjawisk ar-
tystycznych musi dostrzegać owe zróżnicowania i uzależnienia.
W bardziej ścisłych terminach próbuje ująć takie obserwacje
socjologia sztuki. Wiele z jej analiz wciąż obraca się wokół starej
opozycji: wrodzone - nabyte. Mało kto godzi się dziś z osiem-
nastowieczną definicją Lalande'a, określającą gust jako „zdol-
ność intuicyjnego i pewnego osądu wartości estetycznych". Ist-
nieją co prawda prace dowodzące istnienia zdolności osądu es-
tetycznego - właśnie „gustu" - niezależnego od przygotowa-
nia kulturalnego odbiorcy, wypływającego jakoby bezpośrednio
z natury systemu nerwowego człowieka (inna rzecz, że przedmio-
tem podobnych badań byli głównie artyści, a zatem bardzo
szczególny typ odbiorców). Przeważają jednak poglądy relaty-
wistów. Różnice upodobań estetycznych wśród członków tego
samego społeczeństwa sprowadzane są albo do różnic biologicz-
nych (jak wiek czy płeć), albo do różnic społecznych i kulturo-
wych. Czynniki powszechnie uznane za decydujące dla wyborów
124