DOI article:
Drączkowska, Agnieszka: Działalność Towarzystwa Budowy Osiedli w Gdyni w latach 1931 – 1939
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.45145#0103
Agnieszka Drączkowska
Działalność Towarzystwa Budowy Osiedli w Gdyni
wiatach 1931-1939
Towarzystwo Budowy Osiedli (T.B.O.) było nienastawioną na zysk spółką miej-
ską, która odegrała znaczącą rolę w polityce społecznej przedwojennej Gdyni,
pozyskując i przygotowując tereny pod zabudowę mieszkaniową oraz wznosząc
osiedla dla robotników i niezamożnych urzędników. Zatrudniono w niej naj-
bardziej uznanych gdyńskich architektów, którzy w swoich projektach korzystali
z zachodnich wzorców architektury nowoczesnej dążącej do maksymalnego
podporządkowania formy funkcji oraz praktykowali budownictwo ekonomiczne
odpowiadające potrzebom najuboższych mieszkańców.
Zanim jeszcze Gdynia stała się miastem, wolne mieszkania i kwatery dla
robotników były rozchwytywane, a ich niedostatek stawał się coraz bardziej
uciążliwy zarówno dla przyjezdnych, jak i dla miejscowych. Trudności wyni-
kały przede wszystkim z zawrotnego tempa, w jakim setki potencjalnych
robotników poszukujących pracy przy budowie gdyńskiego portu napływały
do rodzącego się dopiero miasta, oraz w pewnym stopniu z nieudolności władz
krajowych i lokalnych. Koncentrując się na porcie, nie wykupiono z wyprzedze-
niem odpowiednio rozległych terenów pod zabudowę miasta1. Doprowadziło
to do sytuacji, w której wszystkie inwestycje w sektorze budownictwa mieszka-
niowego zależały od prywatnych właścicieli posiadających większość gruntów
nadających się pod tego typu zabudowę. Nierozwinięte jeszcze w pełni miasto,
niedysponujące odpowiednio wysokimi funduszami oraz pozbawione wystar-
czająco mocnego wsparcia ze strony władz państwowych pozostawało praktycz-
nie bezsilne2. Właściciele gruntów wykorzystywali stale rosnący popyt na lokale
mieszkaniowe, narzucając bardzo wysokie czynsze, kilkukrotnie przewyższające
przeciętne opłaty w innych miastach. Na samowolę właścicieli gruntów i inwe-
storów pozwalały ówczesne uregulowania prawne - ustawa o ochronie loka-
torów wprowadzona przez sejm w 1921 r. nie obejmowała bowiem budynków
powstałych po wojnie3. Owo rozporządzenie wpływało wprawdzie pozytywnie
na ożywienie ruchu budowlanego, finansowanego z funduszy prywatnych4, ale
1 Wojciech Romaniak, Wybrane zagadnienia urbanistyki i architektury w województwie
pomorskim w latach 1920-1939, Warszawa 2005, s. 166.
2 Michał Graban, Gdynia wobec przeobrażeń cywilizacyjnych XX i XXI w. Ewolucja czynników
rozwoju miasta, Gdynia 2012, s. 190.
3 Barbara Petz, Próby rozwiązania kwestii mieszkaniowej w dwudziestoleciu międzywojen-
nym - podstawowe kierunki działań, Raport nr 57, Kancelaria Sejmu - Biuro Studiów i Eks-
pertyz, Wydział Analiz Ekonomicznych i Społecznych, luty 1994, http://biurose.sejm.gov.pl/
teksty_pdf_94Zr-57.pdf [dostęp: 19.05.2013], s. 1.
4 Mieczysław Widernik, Główne problemy gospodarczo-społeczne miasta Gdyni w latach
1926-1939, Gdańsk 1970, s. 114.
103
Działalność Towarzystwa Budowy Osiedli w Gdyni
wiatach 1931-1939
Towarzystwo Budowy Osiedli (T.B.O.) było nienastawioną na zysk spółką miej-
ską, która odegrała znaczącą rolę w polityce społecznej przedwojennej Gdyni,
pozyskując i przygotowując tereny pod zabudowę mieszkaniową oraz wznosząc
osiedla dla robotników i niezamożnych urzędników. Zatrudniono w niej naj-
bardziej uznanych gdyńskich architektów, którzy w swoich projektach korzystali
z zachodnich wzorców architektury nowoczesnej dążącej do maksymalnego
podporządkowania formy funkcji oraz praktykowali budownictwo ekonomiczne
odpowiadające potrzebom najuboższych mieszkańców.
Zanim jeszcze Gdynia stała się miastem, wolne mieszkania i kwatery dla
robotników były rozchwytywane, a ich niedostatek stawał się coraz bardziej
uciążliwy zarówno dla przyjezdnych, jak i dla miejscowych. Trudności wyni-
kały przede wszystkim z zawrotnego tempa, w jakim setki potencjalnych
robotników poszukujących pracy przy budowie gdyńskiego portu napływały
do rodzącego się dopiero miasta, oraz w pewnym stopniu z nieudolności władz
krajowych i lokalnych. Koncentrując się na porcie, nie wykupiono z wyprzedze-
niem odpowiednio rozległych terenów pod zabudowę miasta1. Doprowadziło
to do sytuacji, w której wszystkie inwestycje w sektorze budownictwa mieszka-
niowego zależały od prywatnych właścicieli posiadających większość gruntów
nadających się pod tego typu zabudowę. Nierozwinięte jeszcze w pełni miasto,
niedysponujące odpowiednio wysokimi funduszami oraz pozbawione wystar-
czająco mocnego wsparcia ze strony władz państwowych pozostawało praktycz-
nie bezsilne2. Właściciele gruntów wykorzystywali stale rosnący popyt na lokale
mieszkaniowe, narzucając bardzo wysokie czynsze, kilkukrotnie przewyższające
przeciętne opłaty w innych miastach. Na samowolę właścicieli gruntów i inwe-
storów pozwalały ówczesne uregulowania prawne - ustawa o ochronie loka-
torów wprowadzona przez sejm w 1921 r. nie obejmowała bowiem budynków
powstałych po wojnie3. Owo rozporządzenie wpływało wprawdzie pozytywnie
na ożywienie ruchu budowlanego, finansowanego z funduszy prywatnych4, ale
1 Wojciech Romaniak, Wybrane zagadnienia urbanistyki i architektury w województwie
pomorskim w latach 1920-1939, Warszawa 2005, s. 166.
2 Michał Graban, Gdynia wobec przeobrażeń cywilizacyjnych XX i XXI w. Ewolucja czynników
rozwoju miasta, Gdynia 2012, s. 190.
3 Barbara Petz, Próby rozwiązania kwestii mieszkaniowej w dwudziestoleciu międzywojen-
nym - podstawowe kierunki działań, Raport nr 57, Kancelaria Sejmu - Biuro Studiów i Eks-
pertyz, Wydział Analiz Ekonomicznych i Społecznych, luty 1994, http://biurose.sejm.gov.pl/
teksty_pdf_94Zr-57.pdf [dostęp: 19.05.2013], s. 1.
4 Mieczysław Widernik, Główne problemy gospodarczo-społeczne miasta Gdyni w latach
1926-1939, Gdańsk 1970, s. 114.
103