i zakrystię3, natomiast w okresie baroku wykonano nowy strop oraz dodano latar-
nię. Najbardziej znacząca przebudowa świątyni nastąpiła w latach 1911-1913.
Architekt Fritz Heitmann dobudował do gotyckiej bryły od południa nowy
korpus nawowy, całkowicie zmieniając dyspozycję przestrzenną wnętrza4,
gdyż dawna nawa zaczęła pełnić funkcję przedsionka nowej budowli. Prze-
budowa doprowadziła także do zatarcia pierwotnego orientowania kościoła.
Malowidła ścienne zachowane niekompletnie, w większości ujęte w prosto-
kątne ramy, znajdują się w średniowiecznej części świątyni. Powstały krótko
po budowie kościoła ok. 1500 r. Pierwotnie zajmowały całą przestrzeń niewiel-
kiego wnętrza. Ze względu na przebudowę świątyni i usunięcie znacznej części
dawnej gotyckiej ściany południowej część malowideł znajdująca się w tym
miejscu uległa zniszczeniu. Obecnie pokrywają one całą ścianę wschodnią,
północną oraz wschodnią partię ściany południowej.
Malowidła przez długi czas, najprawdopodobniej od okresu baroku, pozo-
stawały zatynkowane. Pierwsza informacja o istnieniu w kościele gotyckiej
polichromii pochodzi z 1959 r., gdy przypadkowo odsłonięto fragment mało
czytelnego przedstawienia. Całość odkryto i zakonserwowano dopiero w 1984 r.
W dokumentacji konserwatorskiej po raz pierwszy określono ich tematykę,
wskazując na sceny staro- i nowotestamentowe w partii zachodniej (sceny
z Genesis, sceny z życia Marii, św. Anny oraz legenda św. Mikołaja; il. 1, 2),
sąd ostateczny w partii wschodniej (il. 3, 4) i sceny pasyjne w południowej
części ściany wschodniej oraz na zachowanych fragmentach ściany południo-
wej (il. 5, 6)5. Malowidła zostały wykonane na tynku, w technice al fresco, wy-
kończone al secco, z dominującym udziałem cynobrów, sieny palonej, zieleni,
ugrów, czerni, kobaltu i ceruleum6.
Jak już wspomniano, do dziś zachowały się sceny starotestamentowe, sceny
z życia św. Anny, a także cykl chrystologiczny oraz przedstawienia apostołów
i świętych. W trakcie analizy ikonograficznej nie stwierdzono natomiast wystę-
powania scen z legendy św. Mikołaja7.
Na ścianie północnej przedstawiono następujące wątki tematyczne: wize-
runki dwóch żeńskich świętych i apostołów, św. Jerzy, sceny z Księgi Rodzaju,
ikonografia św. Anny oraz ikonografia maryjna. Sceny te nie następują po sobie
chronologicznie, ich dyspozycja w obrębie powierzchni ściany wydaje się dość
Między
centrum
a peryfer-
iami...
3 Christofer Herrmann, Mittelalterliche Architektur im Preussenland. Untersuchungen zur
Frage der Kunstlandshaft und -Geographie, Petersberg 2007, s. 712-713.
4 Aleksandra Głowacz, Fritz Heitmann, architekt warmińskich kościołów, „Warmińsko-
-Mazurski Biuletyn Konserwatorski" 2003, R. 5, s. 16.
5 Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Olsztynie, Sząbruk - stary
kościół. Malowidła, 1986, aut. Zofia Kowalska, Zbigniew Kowalski, dokumentacja prac konser-
watorskich, sygn. 2894.
6 Ibidem, s. 2, 5.
7 W dokumentacji konserwatorskiej nie wskazano dokładnie, które sceny miałyby dotyczyć
legendy św. Mikołaja. Można przypuszczać, że w opinii tej odwołano się do dwóch scen z legendy
św. Anny i sceny mariologicznej, w których jest ukazana postać biskupa.
65
nię. Najbardziej znacząca przebudowa świątyni nastąpiła w latach 1911-1913.
Architekt Fritz Heitmann dobudował do gotyckiej bryły od południa nowy
korpus nawowy, całkowicie zmieniając dyspozycję przestrzenną wnętrza4,
gdyż dawna nawa zaczęła pełnić funkcję przedsionka nowej budowli. Prze-
budowa doprowadziła także do zatarcia pierwotnego orientowania kościoła.
Malowidła ścienne zachowane niekompletnie, w większości ujęte w prosto-
kątne ramy, znajdują się w średniowiecznej części świątyni. Powstały krótko
po budowie kościoła ok. 1500 r. Pierwotnie zajmowały całą przestrzeń niewiel-
kiego wnętrza. Ze względu na przebudowę świątyni i usunięcie znacznej części
dawnej gotyckiej ściany południowej część malowideł znajdująca się w tym
miejscu uległa zniszczeniu. Obecnie pokrywają one całą ścianę wschodnią,
północną oraz wschodnią partię ściany południowej.
Malowidła przez długi czas, najprawdopodobniej od okresu baroku, pozo-
stawały zatynkowane. Pierwsza informacja o istnieniu w kościele gotyckiej
polichromii pochodzi z 1959 r., gdy przypadkowo odsłonięto fragment mało
czytelnego przedstawienia. Całość odkryto i zakonserwowano dopiero w 1984 r.
W dokumentacji konserwatorskiej po raz pierwszy określono ich tematykę,
wskazując na sceny staro- i nowotestamentowe w partii zachodniej (sceny
z Genesis, sceny z życia Marii, św. Anny oraz legenda św. Mikołaja; il. 1, 2),
sąd ostateczny w partii wschodniej (il. 3, 4) i sceny pasyjne w południowej
części ściany wschodniej oraz na zachowanych fragmentach ściany południo-
wej (il. 5, 6)5. Malowidła zostały wykonane na tynku, w technice al fresco, wy-
kończone al secco, z dominującym udziałem cynobrów, sieny palonej, zieleni,
ugrów, czerni, kobaltu i ceruleum6.
Jak już wspomniano, do dziś zachowały się sceny starotestamentowe, sceny
z życia św. Anny, a także cykl chrystologiczny oraz przedstawienia apostołów
i świętych. W trakcie analizy ikonograficznej nie stwierdzono natomiast wystę-
powania scen z legendy św. Mikołaja7.
Na ścianie północnej przedstawiono następujące wątki tematyczne: wize-
runki dwóch żeńskich świętych i apostołów, św. Jerzy, sceny z Księgi Rodzaju,
ikonografia św. Anny oraz ikonografia maryjna. Sceny te nie następują po sobie
chronologicznie, ich dyspozycja w obrębie powierzchni ściany wydaje się dość
Między
centrum
a peryfer-
iami...
3 Christofer Herrmann, Mittelalterliche Architektur im Preussenland. Untersuchungen zur
Frage der Kunstlandshaft und -Geographie, Petersberg 2007, s. 712-713.
4 Aleksandra Głowacz, Fritz Heitmann, architekt warmińskich kościołów, „Warmińsko-
-Mazurski Biuletyn Konserwatorski" 2003, R. 5, s. 16.
5 Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Olsztynie, Sząbruk - stary
kościół. Malowidła, 1986, aut. Zofia Kowalska, Zbigniew Kowalski, dokumentacja prac konser-
watorskich, sygn. 2894.
6 Ibidem, s. 2, 5.
7 W dokumentacji konserwatorskiej nie wskazano dokładnie, które sceny miałyby dotyczyć
legendy św. Mikołaja. Można przypuszczać, że w opinii tej odwołano się do dwóch scen z legendy
św. Anny i sceny mariologicznej, w których jest ukazana postać biskupa.
65