DOI Artikel:
Czapska, Grażyna: Pałac sanguszków w lubartowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.29202#0107
PAŁAC SANGUSZKÓW W LUBARTOWIE
89
ciągnie się do ok. r. 1830. Należy jednak w tym okresie wydzielić dwa
etapy: jeden to epoka rokoka, drugi — klasycyzmu. Już w dekoracji
rzeźbiarskiej fasady przeplatają się motywy rokokowe i klasycystyczne.
Do pierwszych należy przede wszystkim tarcza herbowa na szczycie
ryzalitu środkowego.
Attyka ta musiała powstać w pierwszej połowie XVIII w. Przemawia
za tym umieszczona na niej tarcza herbowa z inicjałami Sanguszków
i Duninów s?, która już w Inwentarzu z r. 1741 jest wymieniona. Połą-
czenie attyki z frontonem na jego tle, spotykane zasadniczo w 80 latach
XVIII w. w budowlach klasycystycznych, np. na fasadzie pałacu Dzia-
łyńskich w Poznaniu, tu byłoby jednym z pierwszych tego rodzaju
rozwiązań na terenie polskim. Zresztą niektóre cechy zewnętrznej archi-
tektury pałacu lubartowskiego, jak np. sposób ujęcia okien trzeciej kon-
dygnacji fasady, zbliżają ten pałac do typu pałaców Tylmanowskich,
jak np. pałac Krasińskich w Warszawie. Postać boczna, wsparta na kar-
tuszu, z głową meduzy, robi wrażenie gotowej do powstania. Jej szaty
o bogatych fałdach, w których dominują linie diagonalne, o ostrych kra-
wędziach, płasko cięte i ostro łamiące się płaszczyzny dają bogatą grę
świateł i cieni i są odpowiednikiem bogatej, typowo rokokowej tarczy
herbowej.
Nieco spokojniejsze w układzie, mniej mięsiste są rzeźby na attykach
ryzalitów bocznych fasady. Płasko potraktowane tarcze, spokojniejszy
ornament, ułożony symetrycznie, postacie teatralne, ale podtrzymujące
girlandy dębowe, odziane w delikatne tkaniny, miękko osłaniające kor-
pus, swoim spokojem nieco odbiegają od omówionych wyżej rzeźb attyki.
W dekoracji zewnętrznej charakterystyczne są jeszcze wazony kamienne
tylnej elewacji, pomyślane w guście wczesnego klasycyzmu.
Styl przejściowy od baroku do klasycyzmu wykazuje też dekoracja
elewacyj do gzymsu włącznie, z ich tryglifami na fryzie i dynamicz-
nymi muszlami barokowymi w obramieniach okien (ryc. 9, 10). Zdecydo-
wanie klasyczna jest natomiast architektura portyku kolumnowego przed
głównym wejściem lub płyciny nad oknami drugiego piętra, ozdobione
girlandami ze wstążkami.
Co do architektury zewnętrznej pałacu lubartowskiego, warto i na
to jeszcze zwrócić uwagę, że beluardowy charakter alkierzy pałacowych
typem swym sięga jeszcze dawniejszych czasów, bo dworów lub pa-
łaców z przełomu renesansu i baroku.
Co do wnętrz pałacu, niewątpliwie do czasów około 1747, w którym
67 J. Ciechoński, Pan starosta Zakrzetaski, Kijów 1860. Z książki tej
wynika, że małżeństwo pomiędzy Pawłem Sanguszką a Barbarą ze Skrzynna
Duninówną zostało zawarte w r. 1740.
89
ciągnie się do ok. r. 1830. Należy jednak w tym okresie wydzielić dwa
etapy: jeden to epoka rokoka, drugi — klasycyzmu. Już w dekoracji
rzeźbiarskiej fasady przeplatają się motywy rokokowe i klasycystyczne.
Do pierwszych należy przede wszystkim tarcza herbowa na szczycie
ryzalitu środkowego.
Attyka ta musiała powstać w pierwszej połowie XVIII w. Przemawia
za tym umieszczona na niej tarcza herbowa z inicjałami Sanguszków
i Duninów s?, która już w Inwentarzu z r. 1741 jest wymieniona. Połą-
czenie attyki z frontonem na jego tle, spotykane zasadniczo w 80 latach
XVIII w. w budowlach klasycystycznych, np. na fasadzie pałacu Dzia-
łyńskich w Poznaniu, tu byłoby jednym z pierwszych tego rodzaju
rozwiązań na terenie polskim. Zresztą niektóre cechy zewnętrznej archi-
tektury pałacu lubartowskiego, jak np. sposób ujęcia okien trzeciej kon-
dygnacji fasady, zbliżają ten pałac do typu pałaców Tylmanowskich,
jak np. pałac Krasińskich w Warszawie. Postać boczna, wsparta na kar-
tuszu, z głową meduzy, robi wrażenie gotowej do powstania. Jej szaty
o bogatych fałdach, w których dominują linie diagonalne, o ostrych kra-
wędziach, płasko cięte i ostro łamiące się płaszczyzny dają bogatą grę
świateł i cieni i są odpowiednikiem bogatej, typowo rokokowej tarczy
herbowej.
Nieco spokojniejsze w układzie, mniej mięsiste są rzeźby na attykach
ryzalitów bocznych fasady. Płasko potraktowane tarcze, spokojniejszy
ornament, ułożony symetrycznie, postacie teatralne, ale podtrzymujące
girlandy dębowe, odziane w delikatne tkaniny, miękko osłaniające kor-
pus, swoim spokojem nieco odbiegają od omówionych wyżej rzeźb attyki.
W dekoracji zewnętrznej charakterystyczne są jeszcze wazony kamienne
tylnej elewacji, pomyślane w guście wczesnego klasycyzmu.
Styl przejściowy od baroku do klasycyzmu wykazuje też dekoracja
elewacyj do gzymsu włącznie, z ich tryglifami na fryzie i dynamicz-
nymi muszlami barokowymi w obramieniach okien (ryc. 9, 10). Zdecydo-
wanie klasyczna jest natomiast architektura portyku kolumnowego przed
głównym wejściem lub płyciny nad oknami drugiego piętra, ozdobione
girlandami ze wstążkami.
Co do architektury zewnętrznej pałacu lubartowskiego, warto i na
to jeszcze zwrócić uwagę, że beluardowy charakter alkierzy pałacowych
typem swym sięga jeszcze dawniejszych czasów, bo dworów lub pa-
łaców z przełomu renesansu i baroku.
Co do wnętrz pałacu, niewątpliwie do czasów około 1747, w którym
67 J. Ciechoński, Pan starosta Zakrzetaski, Kijów 1860. Z książki tej
wynika, że małżeństwo pomiędzy Pawłem Sanguszką a Barbarą ze Skrzynna
Duninówną zostało zawarte w r. 1740.